De Wetten van Connie Palmen is een bildungsroman over de intellectuele en emotionele zoektocht van de jonge, filosofiestudente Marie Deniet naar de "wetten" van het leven en het vinden van haar eigen identiteit.
De roman beslaat een periode van ruim zes jaar (van de zomer van 1980 tot oktober 1986) en is opgebouwd uit zeven hoofdstukken, elk vernoemd naar een man die een belangrijke rol speelt in Marie's leven en haar ontwikkeling. Marie zoekt naar een houvast in het leven, nadat ze op haar veertiende haar katholieke geloof verloor. Ze gelooft dat mannen degenen zijn die de regels en 'wetten' van het bestaan hebben opgesteld en probeert via hen de waarheid te ontdekken.
De zeven mannen zijn:
De Astroloog (Miel van Eysden): Marie ontmoet hem in een antiquariaat. Hij probeert het leven te duiden met de kosmos en astrologische wetten, waarbij hij haar "kosmisch brandmerk" analyseert. Hij vertegenwoordigt de behoefte aan orde en zinsgeving tegen de willekeur van het lot. Hij pleegt later mogelijk zelfmoord.
De Epilepticus (Daniël Daalmeyer): Een slimme leeftijdsgenoot die een verband zoekt tussen ziektes en hun eigenaars. Hij heeft zeven jaar epilepsie gehad en probeert de pathologie als een vorm van normaliteit te zien. Hij is te jong en te intellectueel voor Marie.
De Filosoof (Guido de Waeterlinck): De professor die Marie begeleidt bij haar scriptie. Hij is een symbool van vrij denken en inspiratie voor haar studie, maar zijn theorieën blijken beperkt door zijn eigen menselijke verlangens en angst voor toewijding.
De Priester (Clemens Brandt): Een lelijke (ex)priester en filosofisch schrijver die haar schrijverschap stimuleert en haar leert het geloof kritisch te bekijken. Hij vertegenwoordigt het spanningsveld tussen geest en lichaam en ontspoort in zijn poging tot liefde, wat Marie afstoot.
De Fysicus (Hugo Morland): Een kalme vriend van de astroloog. Hij introduceert Marie in de moderne natuurkunde en legt uit dat er geen vaste wetten meer zijn, wat haar ideeën over een vaststaande wereldorde doet wankelen. Ze hebben een kortstondige, fysieke relatie.
De Kunstenaar (Lucas Asbeek): De man met wie Marie voor het eerst echte, hartstochtelijke liefde ervaart. Hij laat haar het belang van het zinnelijke boven het cerebrale zien, maar zijn intense en destructieve aard, en het feit dat hij haar na periodes van intimiteit weer op afstand houdt om zich op zijn werk te focussen, leidt tot haar grootste liefdesverdriet en wanhoop.
De Psychiater (Daalmeyer): De vader van de epilepticus. Hij sluit de cyclus van de zoektocht af. Hoewel het gesprek niet uitvoerig wordt beschreven, symboliseert deze ontmoeting de afronding van Marie's zoektocht naar een externe waarheid. Ze heeft haar scriptie afgerond en is aan het einde van de roman een (beginnende) schrijfster.
De centrale thema's zijn:
De Zoektocht naar de Waarheid/Wetten: Marie's kernmotivatie is het ontdekken van de onwrikbare wetten die het leven en de wereld regeren, en hoe ze haar eigen leven moet leiden nadat ze haar geloof verloor.
Identiteitsontwikkeling (Bildungsroman): Het boek beschrijft Marie's coming-of-age-proces. Door haar interacties met de zeven mannen, die elk een andere levensfilosofie en discipline (astrologie, geneeskunde, filosofie, theologie, natuurkunde, kunst, psychiatrie) vertegenwoordigen, leert Marie over de beperkingen van hun systemen en reflecteert ze op haar eigen plaats in de wereld.
De Rol van de Vrouw: De roman onderzoekt de positie van de vrouw (Marie) ten opzichte van de mannelijke autoriteiten en hun definities van de wereld. Marie's uiteindelijke conclusie is dat ook deze mannen, ondanks hun grote kennis, hun systemen gebruiken als ficties en als een middel om overeind te blijven in een chaotische wereld.
Liefde, Passie en Afhankelijkheid: Vooral de relatie met de kunstenaar toont Marie de dualiteit van liefde: het is een intense vorm van geluk en erkenning, maar het maakt haar ook kwetsbaar en afhankelijk van de ander.
Schrijverschap: De roman eindigt met Marie die, na het afronden van haar filosofiestudie, haar zoektocht concludeert met de ontdekking dat ze haar eigen waarheid kan scheppen door middel van het schrijven. Ze wordt een vertelster en schepper van haar eigen orde.
Het boek staat bekend om zijn filosofische en essayistische karakter. Er ligt veel nadruk op de innerlijke gedachten en reflecties van de ik-figuur Marie. Het is een roman vol ideeën en intertekstualiteit, waarbij Marie Deniet de lessen van filosofen als Sartre en Nietzsche in haar leven probeert toe te passen.
Er is een belangrijke en succesvolle toneelbewerking van De Wetten.
De roman is bewerkt voor theater door regisseur Eline Arbo en is in productie gegaan bij het Internationaal Theater Amsterdam (ITA). De voorstelling ging in première in maart 2024. Dit zijn de belangrijkste details over de toneelversie:
Regie en bewerking: Eline Arbo (samen met Peter Van Kraaij voor de bewerking). Arbo staat bekend om haar succesvolle toneelbewerkingen van literaire klassiekers, waaronder De Jaren van Annie Ernaux.
Hoofdrol: De rol van Marie Deniet wordt gespeeld door Ilke Paddenburg.
Aanpak en Interpretatie:
Hedendaagse lezing: Arbo's bewerking is expliciet eigentijds en probeert de personages los te maken van strikte gender- en afkomstbeperkingen, al blijft het verhaal trouw aan de oorspronkelijke tekst van Palmen.
Focus op Gezien Worden: De voorstelling benadrukt de noodzaak van Marie om gezien te worden en haar poging om haar eigen verhaal te schrijven in plaats van een personage te zijn in andermans verhalen.
Muziek en Dynamiek: De voorstelling maakt gebruik van live muziek (gecomponeerd door Thijs van Vuure, die op het toneel de rol van De Psychiater overneemt als muzikant) en wordt als geestig en energiek beschreven, waarbij het cerebrale karakter van het boek wordt vertaald naar een dynamische, soms zelfs fysieke zoektocht op het podium.
De Zeven Mannen: De zeven mannen zijn in de cast verdeeld over een kleiner aantal acteurs (mannen én vrouwen), wat de nadruk legt op hun functie als archetypen of mentoren in Marie's leven.
De toneelbewerking werd over het algemeen positief ontvangen en wordt geprezen als een "grootse en meeslepende toneelvertaling van de klassieker" (Trouw), die op toegewijde en dynamische wijze "de pijn van het denken die leidt tot vereenzaming" verbeeldt (Theaterkrant). Connie Palmen zelf heeft zich zeer lovend uitgelaten over het werk van Eline Arbo en gaf aan dat ze met veel vertrouwen haar roman aan haar verbeeldingskracht had toevertrouwd.
(*) Het Internationaal Theater Amsterdam (ITA) is een van de toonaangevende podiumkunstinstellingen in Nederland.
Wat het is:
ITA is ontstaan uit een fusie in januari 2018 tussen Toneelgroep Amsterdam (een invloedrijk theatergezelschap) en de Stadsschouwburg Amsterdam (het historische theatergebouw aan het Leidseplein).
Het is zowel een producent (met een breed acteursensemble en toonaangevende regisseurs) als een programmeur van nationaal en internationaal toneel en dans.
Het gebouw is gevestigd aan het Leidseplein in Amsterdam en is een baken van cultuur in de stad.
Betekenis van de naam:
De naam Internationaal Theater Amsterdam (ITA) vat de identiteit van de instelling samen:
Internationaal: ITA werkt, programmeert, produceert, reist en denkt internationaal. Het ensemble treedt wereldwijd op en haalt de wereld naar Amsterdam.
Theater: Verwijst naar zowel het gebouw als de podiumkunsten die er worden gemaakt en geprogrammeerd.
Amsterdam: Toont de verbinding met Amsterdam, de stad van waaruit ze opereren en een wereldstad van creativiteit.
Hoe het vroeger heette:
Het gebouw op het Leidseplein (sinds 1894) heette voor de fusie de Stadsschouwburg Amsterdam.
Het gezelschap dat fuseerde met de Stadsschouwburg heette voorheen Toneelgroep Amsterdam.
ITA is de gemeenschappelijke naam geworden na de fusie van de Stadsschouwburg Amsterdam en Toneelgroep Amsterdam in 2018.
De Nederlandse auteur, neerlandica en filosofe Connie Palmen (Aldegonda Petronella Huberta Maria Palmen, geboren 25 november 1955) is een van de meest succesvolle en spraakmakende schrijfsters in de Nederlandse literatuur.
Connie Palmen vestigde haar naam in 1991 direct met haar debuutroman en bestseller 'De Wetten', waarvoor ze het Gouden Ezelsoor won. Haar werk wordt gekenmerkt door een onderzoek naar thema's als liefde, dood, roem, afhankelijkheid en de relatie tussen feit en fictie, vaak met een sterke filosofische inslag. Ze studeerde zowel Nederlandse letterkunde (cum laude) als filosofie aan de Universiteit van Amsterdam.
Een belangrijk deel van haar werk is deels autobiografisch en gaat over het verlies van haar geliefden. Na de plotselinge dood van haar partner, schrijver en journalist Ischa Meijer, schreef ze de roman 'I.M.'. Jaren later schreef ze over de rouw na de dood van haar man, oud-politicus Hans van Mierlo, in 'Logboek van een onbarmhartig jaar'.
Met de roman 'Jij zegt het' (2015), over het dichtersechtpaar Ted Hughes en Sylvia Plath, won ze de prestigieuze Libris Literatuurprijs (2016). Haar boeken zijn vertaald in meer dan twintig talen.
Jaar Titel Genre Opmerking
1991 De Wetten - Roman - Debuut, bestseller, Gouden Ezelsoor
1992 Het Weerzinwekkende Lot van de Oude Filosoof Socrates Filosofie / Scriptie - Bewerking van haar afstudeerscriptie filosofie
1995 De Vriendschap - Roman - Winnaar AKO Literatuurprijs
1998 I.M. - Roman (Autobiografisch) - Over haar relatie met en het verlies van Ischa Meijer
1999 De Erfenis - Novelle / Boekenweekgeschenk - Verscheen in recordoplage
2002 Geheel de Uwe - Roman - Gaat ook over het thema leven en dood van Meijer
2007 Lucifer - Roman
2011 Logboek van een Onbarmhartig Jaar - Dagboek / Rouwboek - Over de rouw na het verlies van Hans van Mierlo
2015 Jij zegt het - Roman - Over de relatie van Ted Hughes en Sylvia Plath; winnaar Libris Literatuurprijs 2016
2017 De Zonde van de Vrouw - Essay / Boekenweekessay
2023 Voornamelijk Vrouwen - Essaybundel