Griekse schuld

Op X (voorheen Twitter) stelt iemand: "De miljarden aan Griekenland zien we ook nooit terug". Dat duidt op de financiële steun en garantstellingen van de EU en EU-landen aan Griekenland tijdens de eurocrisis. In hoeverre of hoeveel hebben de donors financieel en economisch verloren aan Griekenland, wat "zien we terug"? 

De bewering "De miljarden aan Griekenland zien we ook nooit terug" is deels waar, maar de realiteit is complexer. Hieronder een uiteenzetting van de financiële en economische verliezen en wat er wel of niet is teruggezien:

De financiële steun en verliezen

• Omvang van de steun: Tussen 2010 en 2018 ontving Griekenland in totaal ongeveer €273,7 miljard aan leningen van het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM), het tijdelijke noodfonds EFSF en het Internationaal Monetair Fonds (IMF).

• Kwetschelding en herstructurering: Een aanzienlijk deel van de Griekse schuld is geherstructureerd, waarbij de looptijden van leningen werden verlengd en de rentetarieven werden verlaagd. Dit komt in de praktijk neer op een vorm van schuldverlichting, wat een financieel verlies is voor de crediteuren (de EU-landen en het IMF). Hoewel er geen formele kwijtschelding van de hoofdsom van de leningen van de EU-landen heeft plaatsgevonden, heeft de herstructurering de terugbetalingsverplichtingen voor Griekenland aanzienlijk verlicht.

• Verliezen voor individuele landen: Specifieke cijfers over de uiteindelijke verliezen zijn moeilijk te geven, omdat de leningen langlopend zijn en de terugbetalingen nog decennia zullen duren. Wel is bekend dat bijvoorbeeld Nederland meer dan €20 miljard aan directe en indirecte steun aan Griekenland heeft verleend. Hoewel een deel van dit bedrag leningen zijn die in de toekomst moeten worden afgelost, zijn er ook risico's en potentieel gemiste inkomsten verbonden aan deze steun.

• Winsten ECB: De Europese Centrale Bank (ECB) heeft winst gemaakt op Griekse staatsobligaties. Deze winsten werden echter sinds 2013 door de Europese landen weer volledig teruggegeven aan Griekenland, wat voor Nederland bijvoorbeeld neerkwam op meer dan €100 miljoen per jaar in 2013 en 2014.

Wat "zien we terug"?

• Terugbetalingen aan IMF: Griekenland heeft inmiddels alle leningen aan het IMF afbetaald. Dit is een concrete terugbetaling van een deel van de verleende steun.

• Stabilisatie van de eurozone: Het belangrijkste doel van de steunpakketten was het afwenden van een faillissement van Griekenland en daarmee het voorkomen van een grotere, bredere eurocrisis en de destabilisatie van de gezamenlijke munt. Dit doel is grotendeels bereikt. Hoewel dit geen direct financieel "teruggezien" bedrag is, heeft het wel geleid tot het behoud van de financiële stabiliteit binnen de eurozone, wat een aanzienlijk economisch voordeel is voor alle lidstaten.

• Hervormingen in Griekenland: De steunpakketten waren gekoppeld aan strenge bezuinigingen en economische hervormingen in Griekenland. Hoewel deze hervormingen pijnlijk waren en de Griekse economie nog steeds herstelt van de crisis, hebben ze wel bijgedragen aan het verbeteren van de overheidsfinanciën en de concurrentiepositie van het land.

• Privatiseringsopbrengsten: Griekenland heeft sinds de crisis privatiseringen doorgevoerd om inkomsten te genereren. Hoewel de opbrengsten hiervan langzamer tot stand kwamen dan aanvankelijk gehoopt, hebben ze wel een deel bijgedragen aan het verminderen van de schuld.

• Lopende aflossingen: De leningen van het ESM en EFSF aan Griekenland hebben zeer lange looptijden, soms decennia. Griekenland betaalt deze leningen, zij het in een gunstig tempo en met lage rentes, geleidelijk terug.

Conclusie:

De bewering dat de miljarden aan Griekenland "nooit terugkomen" is te zwart-wit. Er zijn zeker verliezen geleden door de herstructurering van schulden en de lage rentes, en de economische impact op Griekenland was enorm. Echter, een deel van de steun (vooral aan het IMF) is wel terugbetaald, en het hoofddoel van de steun, namelijk het voorkomen van een grotere eurocrisis, is bereikt. De terugbetaling van de resterende leningen zal nog tientallen jaren duren, en de uiteindelijke "winst of verlies" zal pas dan volledig duidelijk worden. De situatie is dus complexer dan een simpele "terug of niet terug"-vraag, en er is een breed scala aan economische en politieke overwegingen geweest bij de beslissingen rondom de steun aan Griekenland.