Koffie
Cappuccino, Latte Macchiato, Caffè Macchiato

Wat is het verschil tussen Cappuccino, Latte Macchiato, Caffè Macchiato? 

Hoewel ze allebei espresso en opgeschuimde melk bevatten, verschillen de dranken aanzienlijk in verhoudingen, bereidingsvolgorde en presentatie.

Inhoud van deze pagina: Kort overzicht ** Gedetailleerde uitleg ** Espresso ** Koffie Verkeerd ** Traditionele Nederlandse koffievormen ** Opties voor koffie met veel melk: Latte Macchiato ** Caffè Latte ** Koffie Verkeerd (moderne versie) ** Waarom maken koffiemachines in cafés zoveel lawaai? ** Beknopte lijst van namen van koffievormen en hun betekenis ** Beknopte lijst met koffienamen

Kort overzicht

Gedetailleerde uitleg

1. Cappuccino

• Verhouding is de sleutel: De Italiaanse standaard is 1:1:1 (gelijke delen espresso, warme melk, en melkschuim). Dit zorgt voor een sterke koffiesmaak die perfect wordt gecomplementeerd door de romigheid van de melk en het schuim.

• Volgorde: De espresso wordt als eerste in de kop geschonken. Vervolgens wordt de gestoomde melk toegevoegd, en tot slot de schuimlaag.

• Doel: De melk en de espresso mengen zich onder het schuim, wat een uniforme, rijke smaak en textuur creëert.

2. Latte Macchiato

• Verhouding: Bevat aanzienlijk meer melk dan een cappuccino. Het is een drank op melkbasis met een espresso-vlek.

• Volgorde is cruciaal: De opgeschuimde melk wordt als eerste in een hoog glas gedaan. De espresso wordt vervolgens langzaam in het midden van de melk geschonken.

• Resultaat: Door het verschil in dichtheid (koude/warme melk is zwaarder, espresso zit daartussen, schuim is lichter) ontstaan de kenmerkende drie perfecte lagen in het glas: melk onder, de 'gevlekte' espresso in het midden, en een schuimkraag bovenop. De smaak is milder en melkrijker.

3. Caffè Macchiato (of Espresso Macchiato)

• Dit is de derde variant en de meest intense. Het is eigenlijk het tegenovergestelde van de Latte Macchiato.

• Verhouding: Vrijwel pure espresso.

• Bereiding: Een shot espresso wordt in een klein kopje gezet en vervolgens wordt er slechts een kleine 'vlek' (macchia) van melkschuim met een lepel op de koffie gelegd.

• Smaak: Dominant espresso met een lichte, romige touch.

Wat is espresso (als verbijzondering van koffie)? 

Espresso is in essentie geen koffiesoort (een type boon), maar een unieke en gespecialiseerde bereidingsmethode die resulteert in een zeer geconcentreerde, aromatische en smaakvolle drank. Het wordt gekenmerkt door een aantal strikt gedefinieerde parameters:

1. De bereidingsmethode: hoge druk

De term 'espresso' (afkomstig van het Italiaans en gerelateerd aan 'uitgeperst') verwijst direct naar de zetmethode.

• Druk: Heet water wordt onder zeer hoge druk, traditioneel rond de 9 bar (een standaard druk voor professionele machines), door een compact bed van fijn gemalen koffie geperst.

• Doorlooptijd (extractietijd): Dit proces duurt zeer kort, ideaal gesproken tussen de 20 en 30 seconden voor één shot.

• Watertemperatuur: De temperatuur is ook cruciaal en ligt doorgaans tussen 92 en 96 C.

Deze combinatie van hoge druk, fijne maling en korte extractietijd zorgt voor een zeer geconcentreerd extract van de in de koffie aanwezige oliën, suikers en zuren.

2. De kenmerken van de drank

Een perfect gezette espresso heeft vier onderscheidende kenmerken die het onderscheiden van andere koffiebereidingen (zoals filterkoffie):

3. De basis voor andere dranken

Espresso is de onmisbare basis voor bijna alle populaire koffiedranken met melk, zoals:

• Cappuccino

• Latte Macchiato

• Caffè Latte

• Americano (espresso aangelengd met heet water)

• Flat White

Kortom, espresso is de meest geconcentreerde, drukgeëxtraheerde vorm van koffie, gedefinieerd door de unieke methode die resulteert in de kenmerkende crema, body en intense smaak.

Vrijwel alle koffiesoorten die je vandaag de dag in een café of op een treinstation kunt bestellen is dus gebaseerd op espresso (dat wist ik niet, ik dacht eigenlijk dat espresso gewoon sterke koffie is). Voor zover nog te vinden, is "koffie verkeerd" (buiten de deur besteld) dan ook gemaakt met espresso? Of zijn er nog wel andere, meer traditioneel Nederlandse vormen van koffie te vinden van "koffie zetten"? 

Vrijwel alle moderne koffiebereidingen die u in een hippe koffiebar, op het station of bij een horecagelegenheid met een professionele espressomachine bestelt (zoals Cappuccino, Latte Macchiato, Caffè Latte, Flat White en Americano) zijn gebaseerd op espresso. De espresso-extractie is de standaard geworden vanwege de snelheid, consistentie en de geconcentreerde smaak die het biedt als basis voor melkdranken.

1. "Koffie Verkeerd" buiten de deur

De geschiedenis van de Koffie Verkeerd (Nederlands voor Café au Lait of Lait Russe) zorgt hier voor verwarring in de horeca:

Hoewel de oorspronkelijke definitie van Koffie Verkeerd is dat het met filterkoffie wordt gemaakt, zult u in de praktijk in veel moderne horeca zien dat het toch met espresso wordt gezet. Dit komt omdat de barista's al een espressomachine hebben staan en het efficiënter is om een dubbel shot espresso te gebruiken in plaats van een aparte kan met filterkoffie aan te houden. Ze benaderen de smaak en de verhouding van een caffè latte of café au lait.

2. De traditionele Nederlandse koffievormen

Naast de espresso-gebaseerde dranken zijn de meest traditioneel Nederlandse vormen van koffie, of 'koffie zetten', nog steeds te vinden, vooral in huishoudens, kantoren en traditionele eetgelegenheden:

A. Filterkoffie, perculator Koffie

Dit is de klassieke "kop koffie" of "bakkie pleur" waar Nederland om bekend stond.

• Zetmethode: Heet water loopt langzaam door gemalen koffie in een papieren filter (of een permanente filter) via zwaartekracht.

• Resultaat: Een grote hoeveelheid milde, heldere koffie met een minder dichte 'body' dan espresso.

• Waar te vinden: Nog steeds overal, vaak in de traditionele koffiemachine op kantoren, in een Hario V60 of Chemex in gespecialiseerde slow-coffee zaken, of via de ouderwetse filterhouder thuis.

B. Pruttelkoffie (Percolator)

Dit is technisch gezien geen traditioneel Nederlands product, maar was lange tijd populair in huishoudens en heeft een intense smaak.

• Zetmethode: Een metalen pot (Moka Express) waarin stoomdruk water door de gemalen koffie perst.

• Resultaat: Sterke, donkere, maar geen espresso. Het is een geconcentreerde brouwsel met een bitterder profiel dan filterkoffie.

C. Café au Lait (als synoniem)

De Café au Lait (Frans) is vaak de internationale tegenhanger van de Koffie Verkeerd en wordt traditioneel gemaakt met sterke filterkoffie en warme melk. Soms wordt deze term nog gebruikt om een melkkoffie te bestellen die niet op espresso is gebaseerd.

Als u buiten de deur een koffie bestelt die gegarandeerd niet op espresso is gebaseerd, kunt u het beste vragen naar:

1. "Gewone (filter)koffie" of "Slow Coffee" (als de zaak een V60 of Chemex aanbiedt).

2. "Koffie Verkeerd gemaakt met filterkoffie" (om misverstanden te voorkomen).

Koffie met veel melk

De Italiaanse terminologie is soms verwarrend is en veel mensen kennen de technische termen niet. Het is een veelvoorkomende misvatting dat espresso puur "sterke koffie" is in de zin van bitter of overmatig cafeïnehoudend. Zoals u nu weet, is het vooral geconcentreerd, maar in een goede espresso is de smaak juist intens en in balans.

Met een voorkeur voor 'slap met veel melk' zijn er wel een paar afhankelijk van hoe 'slap' u de koffie wilt en hoeveel schuim u wenst:

1. Latte Macchiato

Dit is voor een slap bakkie koffie met melk de beste keuze, omdat het de minst intense koffiesmaak heeft. 

• Smaakprofiel: De drank op melkbasis met slechts een kleine hoeveelheid espresso. De espresso wordt vaak maar een klein beetje in de melk 'gevlekt', waardoor de smaak mild en zeer zacht is.

• Bestellen: Vraag naar een "Latte Macchiato".

• Tip: Als u hem écht slap wilt, kunt u vragen om een "Latte Macchiato met een enkel shot espresso" in plaats van het standaard dubbele shot.

2. Caffè Latte (Latte)

Dit is de meest universele melkdrank en is ook een zeer veilige keuze.

• Smaakprofiel: Iets meer koffie dan een Latte Macchiato (omdat de espresso als eerste in de kop gaat), maar nog steeds gedomineerd door de grote hoeveelheid gestoomde melk. Heeft een dunne schuimlaag of helemaal geen schuim.

• Bestellen: Vraag naar een "Caffè Latte" of simpelweg "Latte".

3. Koffie Verkeerd (moderne versie)

Als u een grote kop melk met koffie wilt die lijkt op de 'Koffie Verkeerd' van vroeger, is dit ook een goede keuze. 

• Smaakprofiel: Grote beker of mok, half/half melk en koffie.

• Bestellen: Vraag naar een "Koffie Verkeerd".

• Tip: Vraag specifiek of ze het met filterkoffie of espresso maken. Als ze het met espresso maken, vraag dan, net als bij de Latte Macchiato, om een enkel shot om de smaak zo slap mogelijk te houden. 

Waarom maken koffiemachines in cafés zo'n lawaai? 

Het luide spuitende geluid komt vrijwel altijd van de stoompijp van de espressomachine. Dat geluid heeft twee oorzaken:

1. Stomen van de melk: De barista gebruikt de stoompijp om lucht in de melk te blazen (het 'stretchen' of opschuimen) en daarna de melk te verwarmen. Het luide tsjjjjjj-geluid is het geluid van de stoom die de melk opschuimt.

2. Purgeren: Na het stomen moet de barista de stoompijp schoonblazen (purgeren) om melkresten uit de pijp te verwijderen. Dat korte, harde pfft of ksss geluid is de reststoom die uit de machine wordt gelaten.

Hoewel het lawaai storend kan zijn, is het een onvermijdelijk onderdeel van het maken van de romige, fluweelzachte melk die de basis is van uw nieuwe favoriete drank (zoals de Latte Macchiato).

Beknopte lijst van koffienamen en hun etymologische betekenis