Oudewater en arbeidsmigranten

Oudewater heeft een mooi nieuwsbriefsysteem voor het verspreiden van de raadsstukken onder belangstellenden (beter dan mijn eigen gemeente Houten). Het 'leuke' aan de Oudewaterse stukken is bovendien dat zij vaak brieven van inwoners bevatten of brieven van ver buiten de gemeente van iemand die ergens iets van vindt dat al dan niet te maken heeft met wat er in Oudewater speelt. 

Zo viel mij dit keer stuk B09.1 op: "Even voor het stukje toeristenbelasting voor arbeidsmigranten".  Merkwaardigenoeg betreft het een hamerstuk voor de raadsvergadering van 14 december 2023 (!). "Het lijkt mij niet verstandig om dit zo maar door te drukken", schrijft de bezorgde Oudewaternaar. Oudewater heeft of had het plan om toeristenbelasting te heffen bij de arbeidsmigranten. Kennelijk hoort deze brief - opnieuw in stelling gebracht - bij de behandeling van de Kadernota 2026. Daarin is het voornemen opgenomen om alle  of zoveel mogelijk van de 325 arbeidsmigranten te laten inschrijven in het bevolkingsregister, de Basisregistratie Personen (BRP). Ze tellen dan mee voor het aantal geregistreerde inwoners van Oudewater, wat een grotere bijdrage uit het Gemeentefonds van het Rijk oplevert.
De wethouder liet mij weten: "Ja, ze gaan óf inschrijven óf toeristenbelasting betalen, is het idee."

Bij wijze van leeshulp heb ik een beroep gedaan op Google's AI Gemini om meer achtergrondinformatie te verkrijgen (onder voorbehoud van vergissingen en hallicunaties). 

1) Toeristenbelasting; 2) Inschrijving in bevolkingsregister Stukken: Even voor het stukje toeristenbelasting * We schrijven even 325 arbeidsmigranten in * Kadernote 2026

De gemeente Oudewater wil toeristenbelasting gaan heffen van arbeidsmigranten. Kan je daar informatie, bronnen, feiten, gegevens over vinden? 

De gemeente Oudewater is [was] inderdaad bezig met plannen om toeristenbelasting te heffen van arbeidsmigranten. Hieronder vind je informatie, bronnen, feiten en gegevens hierover:

De plannen van Oudewater:

• Doel: De gemeente Oudewater wil arbeidsmigranten registreren om zo beter zicht te krijgen op hun woonsituatie en te zorgen dat zij bijdragen aan de gemeentelijke lasten. De opbrengsten van de toeristenbelasting komen ten goede aan de algemene middelen van de gemeente. Dit kan helpen om de extra kosten te dekken die gemaakt worden voor voorzieningen waar ook arbeidsmigranten gebruik van maken.

• Verordening: De gemeenteraad van Oudewater heeft een "Verordening op de heffing en invordering van toeristenbelasting 2025-2026" vastgesteld, waarin expliciet de mogelijkheid is opgenomen om toeristenbelasting te heffen van personen die niet als ingezetene met een adres in de Basisregistratie Personen (BRP) zijn ingeschreven, en die beroeps- of bedrijfsmatige werkzaamheden verrichten.

• Tarieven: De tarieven variëren, maar er is een gedifferentieerd tarief voor verblijf van 60 dagen of meer door arbeidsmigranten (50% van het reguliere tarief), vooral als ze verblijven in SNF-gecertificeerde locaties.

• Achtergrond: De problematiek van arbeidsmigranten in Oudewater wordt breed aangepakt, met aandacht voor zowel de zorg en bescherming van arbeidsmigranten als het verminderen van overlast en het vergroten van veiligheid voor andere inwoners. De toeristenbelasting is een onderdeel van deze bredere aanpak om arbeidsmigranten eerlijk te betrekken in lokale lasten.

Juridische grondslag en feiten:

• Gemeentewet: Artikel 224 van de Gemeentewet maakt het gemeenten mogelijk om toeristenbelasting te heffen van personen die verblijf houden in de gemeente en niet als ingezetene zijn ingeschreven in de BRP. Het is niet vereist dat het verblijf voor toeristische doeleinden plaatsvindt. Dit betekent dat gemeenten toeristenbelasting mogen heffen van bijvoorbeeld zakenreizigers en arbeidsmigranten die niet zijn ingeschreven.

• Belastbaar feit: Het belastbaar feit is het "houden van verblijf met overnachting binnen de gemeente tegen een vergoeding in welke vorm dan ook". De belasting wordt geheven van degene die de gelegenheid tot overnachting biedt (meestal de eigenaar van de accommodatie), die dit bedrag mag doorberekenen aan de gasten.

• Geen inschrijving, wel belasting: Arbeidsmigranten die niet zijn ingeschreven in de BRP vallen onder de categorie "niet-ingezetenen", waardoor ze in principe onder de toeristenbelasting kunnen vallen.

• Praktische overwegingen: Er zijn discussies over de effectiviteit van het innen van deze belasting bij arbeidsmigranten, aangezien velen zich niet inschrijven en het lastig kan zijn om hun verblijf te monitoren. Ook zijn er zorgen dat de kosten (rond de €1,45 tot €1,87 per persoon per nacht in Oudewater) op jaarbasis fors kunnen oplopen voor arbeidsmigranten.

• Rechtspraak over 'gratis' verblijf: Recente jurisprudentie (o.a. Rechtbank Gelderland, mei 2025) heeft bepaald dat als een werkgever arbeidsmigranten gratis onderdak biedt, er geen sprake is van een verblijf tegen vergoeding en er dus geen toeristenbelasting geheven kan worden. Het gaat dan om huisvestingskosten die drukken op de ondernemer zelf als onderdeel van zijn bedrijfsvoering. Dit kan relevant zijn voor Oudewater indien arbeidsmigranten op die manier gehuisvest worden.

Bronnen:

• Gemeente Oudewater website: De gemeente Oudewater geeft informatie over toeristenbelasting, inclusief tarieven en wie de belasting betaalt.

• Verordening toeristenbelasting Oudewater: Lokale wet- en regelgeving op overheid.nl toont de specifieke verordeningen van Oudewater, inclusief de wijzigingen voor het heffen van belasting van arbeidsmigranten.

• Documenten Gemeenteraad Oudewater: Diverse raadsstukken en informatiebrieven van de gemeente Oudewater bespreken de plannen en de bredere aanpak rondom arbeidsmigranten.

• VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten): De VNG biedt algemene informatie over toeristenbelasting en de juridische kaders hiervan, inclusief de heffing bij niet-ingezetenen zoals arbeidsmigranten.

• Juridische publicaties: Artikelen en uitspraken van rechtbanken (zoals te vinden op Taxence.nl, Recht.nl en ECLI:NL:RBGEL:2025:3138) werpen licht op de interpretatie van de wet en specifieke situaties rondom de heffing van toeristenbelasting bij arbeidsmigranten.

Het is duidelijk dat Oudewater deze stap zet vanuit een wens om zowel de registratie van arbeidsmigranten te verbeteren als een financiële bijdrage te vragen voor de voorzieningen waar zij gebruik van maken. De juridische basis hiervoor is aanwezig in de Gemeentewet, mits er sprake is van een 'verblijf tegen een vergoeding'.

Kan je de bronnen explicieter aangeven, zo mogelijk met links? 

De gemeente Oudewater is inderdaad bezig met plannen om toeristenbelasting te heffen van arbeidsmigranten. Hieronder vind je de expliciete bronnen en links naar de eerder genoemde informatie, feiten en gegevens:

De plannen van Oudewater:

• Gemeente Oudewater website (algemene informatie toeristenbelasting):

  • Toeristenbelasting - Gemeente Oudewater Hier vind je informatie over wie toeristenbelasting betaalt, de kosten en hoe aangifte te doen.

• Verordening op de heffing en invordering van toeristenbelasting 2025-2026:

  • Verordening op de heffing en invordering van toeristenbelasting 2025-2026 | Lokale wet- en regelgeving (overheid.nl) Deze verordening, vastgesteld op 19 december 2024, beschrijft de specifieke bepalingen, inclusief de mogelijkheid om toeristenbelasting te heffen van personen die niet in de BRP staan ingeschreven en beroeps- of bedrijfsmatige werkzaamheden verrichten.

• Documenten Gemeenteraad Oudewater (discussie over toeristenbelasting voor arbeidsmigranten):

• Ingekomen stukken Gemeenteraad Oudewater (pdf) Dit document uit 2023 is een ingekomen stuk van een inwoner met kritische noten over het heffen van toeristenbelasting bij arbeidsmigranten.

• Beantwoording technische vragen (pdf) Hierin worden vragen over de belastingmaatregel en het bredere programma voor arbeidsmigranten beantwoord.

• Verbeteren van de situatie voor arbeidsmigranten en inwoners van Oudewater (Oudewater.nl) Een artikel over de bredere aanpak van de gemeente Oudewater met betrekking tot arbeidsmigranten, waaronder het reguleren van kamerverhuur.

Juridische grondslag en feiten:

• VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) - Toeristenbelasting:

  • Toeristenbelasting - VNG Deze pagina van de VNG legt de algemene principes van toeristenbelasting uit, inclusief de toepassing op niet-ingezetenen zoals zakenreizigers en arbeidsmigranten.

• Rechtspraak (voorbeeld van "gratis" verblijf en geen toeristenbelasting):

  • ECLI:NL:RBGEL:2025:3138, Rechtbank Gelderland, ARN 23/5908 en 23/5911 (uitspraken.rechtspraak.nl) Dit is de specifieke uitspraak van de Rechtbank Gelderland van 23 april 2025 (gepubliceerd op 1 mei 2025), die stelt dat er geen toeristenbelasting geheven kan worden als de huisvesting gratis door de werkgever wordt aangeboden.

  • Geen toeristenbelasting bij gratis verblijf arbeidsmigranten - Taxence Een artikel van Taxence.nl dat de bovengenoemde uitspraak van de Rechtbank Gelderland samenvat.

Na eerdere berichten over het heffen van toeristenbelasting bij arbeidsmigranten zie ik dat de gemeente Oudewater nu voorstelt de circa 325 arbeidsmigranten in te schrijven in de Basisregistratie Personen (BRP) van de gemeente. Zij tellen dan mee als inwoners en dit leidt ook tot een hogere bijdrage van het Rijk uit het Gemeentefonds. Dit is te lezen in de Kadernota 2026 die één dezer dagen door de gemeenteraad wordt behandeld. 

Mijn vraag. De verplichting voor buitenlanders om zich in te schrijven in de gemeentelijke Basisregistratie Personen geldt, dacht ik, voor een verblijf van meer dan vier maanden. Bij tijdelijk verblijf is die verplichting er niet. Klopt dit? Wat zijn de regels? Als iemand, gezien het tijdelijk verblijf, niet verplicht hoeft in te schrijven in de Basisregistratie Personen mag dit dan wel vrijwillig? Kortom, kan de gemeente elke buitenlander die enkele maanden voor arbeid of andere doeleinden in Nederland woont inschrijven in het bevolkingsregister, resp. moet de gemeente iedereen inschrijven die aangifte doet van een woonadres, of zijn er ook uitsluitingsgronden? Wat zijn de criteria? Sommige arbeidsmigranten verblijven langdurig in het land, anderen - bijvoorbeeld seizoenswerkers in de landbouw - zijn hier misschien maar twee of drie maanden.

U stelt een zeer relevante vraag over de regels rondom inschrijving in de Basisregistratie Personen (BRP) voor buitenlanders, zeker in het licht van de plannen van de gemeente Oudewater. Hier zijn de feiten en regels:

1. De verplichting voor inschrijving in de BRP (langer dan 4 maanden)

• Ja, dit klopt. Als een buitenlander naar Nederland komt en verwacht langer dan 4 maanden in een periode van zes maanden in Nederland te verblijven, is hij of zij wettelijk verplicht zich in te schrijven in de Basisregistratie Personen (BRP) bij de gemeente waar hij/zij gaat wonen. Dit moet binnen 5 dagen na aankomst gebeuren.

• Deze inschrijving leidt tot de status van 'ingezetene' en men ontvangt een Burgerservicenummer (BSN). Dit BSN is essentieel voor veel zaken in Nederland, zoals werk, zorgverzekering, contact met de Belastingdienst, etc.

2. Vrijwillige inschrijving bij tijdelijk verblijf (korter dan 4 maanden)

• Ja, dit is mogelijk, maar dan in de Registratie Niet-Ingezetenen (RNI). Personen die korter dan 4 maanden in Nederland verblijven, zijn niet verplicht zich als 'ingezetene' in te schrijven in de BRP. Echter, als zij een Burgerservicenummer (BSN) nodig hebben (bijvoorbeeld voor werk, belastingzaken of zorg), kunnen zij zich laten inschrijven in de Registratie Niet-Ingezetenen (RNI).

• De RNI is een onderdeel van de BRP en wordt beheerd door de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG). Inschrijving in de RNI is niet verplicht, maar wel vaak nodig om met de Nederlandse overheid te kunnen communiceren en regelingen te treffen.

• Sinds eind 2022 kunnen personen die zich in de RNI inschrijven ook vrijwillig hun tijdelijke verblijfsadres en contactgegevens in Nederland opgeven. Dit is niet verplicht, maar helpt de overheid wel om beter zicht te krijgen op waar deze groep verblijft en om hen beter te kunnen bereiken en beschermen.

3. Kan de gemeente elke buitenlander inschrijven?

• De gemeente is verplicht om iemand in te schrijven als die persoon voldoet aan de wettelijke criteria voor inschrijving (dus verwacht langer dan 4 maanden in Nederland te verblijven en een geldig identiteitsbewijs kan overleggen).

• Voor korter verblijf (minder dan 4 maanden) kan de gemeente (mits het een RNI-loketgemeente is) inschrijven in de RNI als de persoon daar zelf om vraagt voor een BSN. De gemeente kan dus niet zomaar iedereen inschrijven; er moet een wettelijke grondslag zijn (verplichte inschrijving als ingezetene) of een verzoek tot inschrijving als niet-ingezetene (voor een BSN).

4. Uitsluitingsgronden en criteria

De belangrijkste criteria voor inschrijving als ingezetene (langer dan 4 maanden) zijn:

• De persoon moet rechtmatig verblijf genieten in Nederland (bijvoorbeeld met een geldige verblijfsvergunning of als EU/EER/Zwitserse burger).

• De persoon moet een geldig identiteitsbewijs (paspoort of identiteitskaart) kunnen overleggen.

• Alle gezinsleden die zich op hetzelfde adres inschrijven, moeten persoonlijk meekomen.

• Er moet een woonadres of een goedgekeurd briefadres zijn.

Er zijn enkele specifieke uitsluitingsgronden voor inschrijving als ingezetene, vaak vanwege een bijzondere verblijfsrechtelijke status, zoals:

• Bepaalde diplomaten en hun gezinsleden.

• Militairen van buitenlandse krijgsmachten die in Nederland hun dienst uitoefenen onder specifieke verdragen (NAVO).

• Vreemdelingen die geen toelating hebben tot Nederland en verblijven in door de Rijksoverheid beschikbaar gestelde opvangaccommodaties voor de eerste zes maanden van hun verblijf.

Samenvattend in relatie tot Oudewater:

• Als de gemeente Oudewater de circa 325 arbeidsmigranten wil inschrijven in de BRP als ingezetenen, betekent dit dat zij moeten voldoen aan de eis van verwacht verblijf van langer dan 4 maanden. Seizoenarbeiders die slechts 2 of 3 maanden verblijven, vallen hier strikt genomen niet onder.

• Voor die seizoenswerkers die korter verblijven, zou een inschrijving in de RNI (als niet-ingezetenen) van toepassing zijn als zij een BSN nodig hebben. Dit telt echter niet mee voor het Gemeentefonds als 'ingezetene'.

• Het plan van Oudewater om ze in te schrijven in de BRP als 'inwoners' suggereert dat de gemeente ervan uitgaat dat deze arbeidsmigranten langer dan 4 maanden in Oudewater verblijven, of dat men wil stimuleren dat zij zich als zodanig inschrijven als ze daadwerkelijk die intentie hebben. Een hogere bijdrage uit het Gemeentefonds is immers gekoppeld aan het aantal ingezetenen in de BRP.

De gemeente zal dus moeten controleren of de betreffende arbeidsmigranten voldoen aan de wettelijke eisen voor inschrijving als ingezetene. Het stimuleren van inschrijving is een ding, maar er moet wel een wettelijke basis voor zijn op basis van de verblijfsduur en rechtmatigheid van verblijf.