Goejanverwellesluis

De Goejanverwellesluis is in de Nederlandse geschiedenis beroemd geworden door de aanhouding van prinses Wilhelmina van Pruisen op 28 juni 1787.

Context en relevantie:

In de 18e eeuw was er een groeiende spanning in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden tussen de Orangisten (aanhangers van stadhouder Willem V van Oranje) en de Patriotten (die meer democratische invloed wilden en kritisch stonden tegenover de stadhouder).

Prinses Wilhelmina, de vrouw van stadhouder Willem V, reisde vanuit Nijmegen richting Den Haag om daar de politieke situatie te beïnvloeden en haar man's positie te versterken. Ze hoopte steun te vinden in Den Haag en de Staten van Holland over te halen om de stadhouder weer volledig in zijn rechten te herstellen.

Bij de Goejanverwellesluis (of in de nabijheid van Haastrecht aan de Vlist, waarna ze naar een boerderij bij de sluis werd gebracht) werd haar koets echter tegengehouden door gewapende Patriotten uit Gouda. Ze werd gedwongen uit te stappen en enige uren vastgehouden. Hoewel ze uiteindelijk ongedeerd werd teruggestuurd, was deze aanhouding een enorme belediging voor haar en haar familie.

Deze gebeurtenis was de directe aanleiding voor haar broer, koning Frederik Willem II van Pruisen, om met een Pruisisch leger de Republiek binnen te vallen. De Pruisische troepen versloegen de Patriotse milities gemakkelijk, herstelden het gezag van de stadhouder en drukten de Patriottenbeweging de kop in. Veel Patriotten vluchtten naar Frankrijk.

De aanhouding bij de Goejanverwellesluis markeert dus een cruciaal moment in de Patriottentijd, die uiteindelijk leidde tot het kortstondige herstel van de Oranjes en later, met Franse hulp, tot de Bataafse Revolutie en het einde van de Republiek. Het is een voorbeeld van hoe een relatief kleine lokale gebeurtenis grote nationale en zelfs internationale gevolgen kon hebben.

Waar ligt de Goejanverwellesluis?

De Goejanverwellesluis en het dorp Hekendorp liggen in de gemeente Oudewater in de provincie Utrecht. Hekendorp was voorheen bekend onder de naam Goejanverwelle en maakte tot 1989 deel uit van de gemeente Driebruggen in Zuid-Holland. De Goejanverwellesluis ligt dan ook vlakbij Hekendorp.

De wijk Goverwelle in Gouda heeft zijn naam te danken aan de Goejanverwelledijk, die aan de zuidzijde van de wijk langs de Hollandse IJssel ligt.

Op zijn beurt is de naam "Goejanverwelle" waarschijnlijk afgeleid van een landeigenaar die hier in het begin van de 15e eeuw woonde, genaamd Goe Jan Verwelle.

Het is dus een historische naam die verbonden is met de geografie en vroegere bewoners van het gebied. De naam "Goejanverwelle" komt ook terug in de Goejanverwellesluis en het voormalige dorp Hekendorp (dat vroeger ook Goejanverwelle heette).