Jeukende voeten

Waardoor extreme jeuk aan de voeten en enkels? Wat kan dit 'triggeren' (want de ene keer wel, de andere keer niet)?

Extreme jeuk aan je voeten en enkels, die soms wel en soms niet optreedt, kan erg vervelend zijn. Er zijn verschillende mogelijke oorzaken en triggers.

Mogelijke oorzaken van extreme jeuk aan voeten en enkels. Hier zijn de meest voorkomende boosdoeners:

• Droge huid: Dit is een veelvoorkomende oorzaak, vooral in de wintermaanden of bij mensen die vaak heet douchen/baden. De huid op je voeten bevat van nature minder talgklieren, waardoor deze sneller uitdroogt.

• Eczeem: Er zijn verschillende soorten eczeem die jeuk aan voeten en enkels kunnen veroorzaken:

  • Contacteczeem: Dit is een allergische reactie op iets wat je huid heeft aangeraakt, zoals schoenen (lijm, chroomzouten, rubber), sokken (kleurstoffen), wasmiddel, crèmes of planten.

  • Dyshidrotisch eczeem (blaasjeseczeem): Dit kenmerkt zich door kleine, intens jeukende blaasjes op de handpalmen en voetzolen, en soms ook aan de zijkanten van de vingers en tenen.

  • Atopisch eczeem: Hoewel vaker bij kinderen, kunnen volwassenen ook atopisch eczeem krijgen, vaak in huidplooien, waaronder achter de enkels.

  • Hypostatisch eczeem (spatadereczeem): Dit ontstaat door een slechte bloedafvoer in de benen, vaak door spataderen. Hierbij ontstaan roodschilferende, jeukende plekken, voornamelijk aan de onderbenen en enkels.

• Voetschimmel (tinea pedis): Een veelvoorkomende infectie die roodheid, schilfering, kloofjes en intense jeuk kan veroorzaken, vooral tussen de tenen en aan de voetzolen.

• Allergische reacties (netelroos/urticaria): Plotselinge, jeukende bulten en plekken die overal op het lichaam kunnen voorkomen, dus ook op voeten en enkels. Dit wordt vaak veroorzaakt door het vrijkomen van histamine.

• Overmatig zweten: Zweet in combinatie met wrijving (bijvoorbeeld in schoenen) kan de huid irriteren en jeuk veroorzaken. Ook kunnen zweetklieren verstopt raken (warmte-uitslag of zweetuitslag).

• Circulatiestoornissen: Een slechte doorbloeding in de benen kan jeuk veroorzaken, vaak gepaard gaand met een gevoel van zware benen.

• Andere huidziekten: Minder voorkomende oorzaken zijn onder andere psoriasis, lichen planus of schurft.

• Insectenbeten: Denk aan muggen, vlooien of mijten.

• Medische aandoeningen: In zeldzamere gevallen kan jeuk ook een symptoom zijn van onderliggende medische aandoeningen zoals diabetes, schildklieraandoeningen of leverproblemen. In deze gevallen zijn er meestal ook andere symptomen aanwezig.
  Wat kan jeuk triggeren (waarom de ene keer wel, de andere keer niet)?
  Het intermitterende karakter van de jeuk kan komen door verschillende triggers:

• Warmte en zweet: Dit is een belangrijke trigger. Warme douches/baden, inspanning (sporten), strakke of afsluitende kleding/schoenen en warm weer kunnen jeuk verergeren. Warmte kan histamine vrijmaken en poriën verstoppen.

• Wrijving: Te strakke schoenen, sokken of kleding kunnen door wrijving de huid irriteren en jeuk veroorzaken. Dit kan ook gebeuren door wrijven tegen lakens in bed.

• Uitdroging van de huid: Als de huidbarrière beschadigd is door bijvoorbeeld koud weer, droge lucht (verwarming in de winter), te veel of te heet douchen, of het gebruik van agressieve zepen, wordt de huid gevoeliger voor jeukprikkels.

• Allergenen: Als je allergisch bent voor specifieke materialen in schoenen of sokken, of voor bepaalde crèmes/lotions, zal de jeuk optreden na contact met deze stoffen. Als je bijvoorbeeld verschillende soorten schoenen draagt, kan de jeuk alleen optreden bij de schoenen die het allergeen bevatten.

• Stress: Psychologische stress, spanning of depressie kunnen jeuk verergeren of uitlokken.

• Bepaalde medicijnen: Sommige medicijnen kunnen jeuk als bijwerking hebben.

• Nachtelijke jeuk: Jeuk kan 's nachts erger zijn door wrijving met beddengoed en een hogere lichaamstemperatuur.
  Wat kun je zelf doen?

• Hydrateer je huid: Smeer je voeten en enkels dagelijks in met een hydraterende, ongeparfumeerde crème of zalf, vooral na het douchen. Denk aan koelzalf, lanettecrème of cetomacrogolcrème.

• Douche/bad minder heet en korter: Heet water droogt de huid uit. Gebruik lauwwarm water en vermijd overmatig zeepgebruik. Dep je huid voorzichtig droog na het wassen.

• Draag ademende materialen: Kies voor katoenen sokken en luchtige, goed passende schoenen om wrijving en overmatig zweten te verminderen. Vermijd synthetische materialen die de huid kunnen irriteren.

• Vermijd triggers: Probeer te achterhalen wat de jeuk triggert (bepaalde zepen, wasmiddelen, schoenen, etc.) en vermijd deze.

• Krab niet: Hoe moeilijk ook, krabben maakt de jeuk vaak erger en kan leiden tot huidbeschadiging en infecties. Je kunt verkoelende middelen zoals menthol strooipoeder of een koud kompres gebruiken om de jeuk te verlichten.

• Voldoende drinken: Hydrateer je lichaam ook van binnenuit door voldoende water te drinken.
  Wanneer naar de huisarts?
  Het is raadzaam contact op te nemen met je huisarts als:

• De jeuk ernstig is en niet vermindert met zelfzorgmaatregelen.

• De jeuk langer dan enkele dagen aanhoudt.

• Je naast jeuk ook andere klachten hebt (uitslag, roodheid, zwelling, blaasjes, schilfering, kloven die bloeden).

• Je vermoedt dat een onderliggende medische aandoening de oorzaak is.

• Je zwanger bent en last hebt van erge jeuk (vooral aan handpalmen of voetzolen, of over je hele lichaam).
  De huisarts kan de oorzaak vaststellen en eventueel een passende behandeling voorschrijven, zoals medicatie tegen schimmel, corticosteroïdenzalf bij eczeem, of in sommige gevallen doorverwijzing naar een dermatoloog.

Als de jeuk zich vooral op één punt voordoet en op een (vaak zichtbare) ader, dan wijst dit sterk in de richting van een probleem met de bloedsomloop of de vaten, eerder dan een klassieke huidaandoening zoals eczeem of schimmel. 

Mogelijke oorzaken van deze jeuk aan voeten en enkels: 

• Veneuze insufficiëntie / Spataderen: Dit is een van de meest voor de hand liggende verklaringen. Wanneer de kleppen in je aderen in je benen niet goed werken, kan bloed zich ophopen, vooral in de aderen van je voeten en enkels. Dit kan leiden tot:

  • Oedeem (vochtophoping): Vandaar de dikkere voeten en enkels, die niet altijd even duidelijk zijn. De zwelling kan variëren gedurende de dag (erger aan het einde van de dag) of afhankelijk van je activiteit.

  • Zichtbare aderen: Door de verhoogde druk kunnen aderen duidelijker zichtbaar worden.

  • Jeuk: De opgehoopte stoffen in het bloed kunnen de zenuwuiteinden irriteren, wat leidt tot intense jeuk. De jeuk "op een ader" en op precies dezelfde plek elke keer is een sterk signaal dat het gerelateerd is aan de bloedvaten. Soms kan deze jeuk erg intens zijn en aanvoelen als een "steek" of branderig gevoel, vergelijkbaar met een insectenbeet, maar dan van binnenuit.

  • Hypostatisch eczeem (spatadereczeem): Hoewel je geen zichtbare huidafwijkingen beschrijft, kan onbehandelde veneuze insufficiëntie op termijn leiden tot roodheid, schilfering en bruine verkleuringen van de huid, dit is het al eerder genoemde hypostatisch eczeem.

• Zenuwcompressie of irritatie (Neuropathische jeuk): Hoewel minder waarschijnlijk dan veneuze insufficiëntie, is het een mogelijkheid. Als een zenuw in de buurt van de ader geïrriteerd of bekneld raakt, kan dit intense, gelokaliseerde jeuk veroorzaken, zelfs zonder zichtbare huidafwijkingen. De "pijngrens" jeuk past hierbij.
  Waardoor kan dit getriggerd worden?
  Het feit dat het de ene keer wel en de andere keer niet optreedt, past goed bij veneuze problemen.

• Lang staan of zitten: Als je lang in dezelfde houding bent, kan de bloedafvoer naar je hart minder efficiënt zijn, wat de ophoping van bloed en vocht in je voeten en enkels verergert.

• Warmte: Hoge temperaturen (warm weer, hete douches/baden) zorgen ervoor dat bloedvaten uitzetten, wat de symptomen kan verergeren.

• Activiteitsniveau: Dagen met veel activiteit (en dus meer druk op de vaten) kunnen de jeuk en het oedeem triggeren.

• Zoutinname: Een hoge zoutinname kan bijdragen aan vochtretentie en daarmee het oedeem verergeren.

• Hormonale invloeden: Vrouwen kunnen soms meer last hebben van oedeem en jeuk door hormonale schommelingen (bijvoorbeeld rond de menstruatie of tijdens zwangerschap).
  Wat kun je zelf doen?
  Hoewel zelfzorg de klachten kan verminderen, is een bezoek aan de huisarts essentieel voor een definitieve diagnose en behandeling.

• Been omhoog: Leg je benen zo vaak mogelijk omhoog, vooral als je zit of ligt.

• Regelmatig bewegen: Blijf in beweging. Kuitspieroefeningen kunnen de bloedcirculatie verbeteren. Voorkom langdurig stilstaan of zitten.

• Vermijd strakke kleding: Draag geen strakke sokken of kleding die de bloedcirculatie afknelt.

• Drink voldoende water: Dit helpt het lichaam om vocht beter te reguleren.

• Verminder zoutinname: Dit kan helpen bij het verminderen van oedeem.

• Compressiekousen: Je huisarts kan adviseren over compressiekousen. Deze kousen oefenen druk uit op de benen en helpen de bloedcirculatie te verbeteren, waardoor oedeem en jeuk kunnen verminderen.
  Wanneer naar de huisarts?
  Gezien de aard van de klachten (jeuk op een ader, oedeem, wisselend karakter) is het sterk aan te raden een afspraak te maken met je huisarts.
  De huisarts kan:

• Een lichamelijk onderzoek uitvoeren.

• De oorzaak van het oedeem en de jeuk vaststellen.

• Eventueel een verwijzing doen naar een specialist (bijvoorbeeld een vaatchirurg of dermatoloog) voor verder onderzoek (zoals een echo van de aderen) en behandeling.
  Een tijdige diagnose en behandeling van veneuze insufficiëntie kunnen verdere complicaties voorkomen.