सप्तदश अध्याय

अथ सप्तदशोऽध्यायः ।   श्रद्धात्रयविभागयोगः

        अर्जुन उवाच ।         

ये शास्त्रविधिमुत्सृज्य, 

यजन्ते श्रद्धयान्विताः ।

तेषां निष्ठा तु का कृष्ण, 

सत्त्वमाहो रजस्तमः ॥ १७-१॥

        श्रीभगवानुवाच ।         

त्रिविधा भवति श्रद्धा, 

देहिनां सा स्वभावजा ।

सात्त्विकी राजसी चैव, 

तामसी चेति तां शृणु ॥ १७-२॥

सत्त्वानुरूपा सर्वस्य,

 श्रद्धा भवति भारत ।

श्रद्धामयोऽयं पुरुषो, 

यो यच्छ्रद्धः स एव सः ॥ १७-३॥

यजन्ते सात्त्विका देवान्, 

यक्षरक्षांसि राजसाः ।

प्रेतान्भूतगणांश्चान्ये, 

यजन्ते तामसा जनाः ॥ १७-४॥

अशास्त्रविहितं घोरं, 

तप्यन्ते ये तपो जनाः ।

दम्भाहंकारसंयुक्ताः, 

कामरागबलान्विताः ॥ १७-५॥

कर्षयन्तः शरीरस्थं, 

भूतग्राममचेतसः ।

मां चैवान्तःशरीरस्थं, 

तान्विद्ध्यासुरनिश्चयान् ॥ १७-६॥

आहारस्त्वपि सर्वस्य, 

त्रिविधो भवति प्रियः ।

यज्ञस्तपस्तथा दानं, 

तेषां भेदमिमं शृणु ॥ १७-७॥

आयुःसत्त्वबलारोग्य-,

 सुखप्रीतिविवर्धनाः ।

रस्याः स्निग्धाः स्थिरा हृद्या,

 आहाराः सात्त्विकप्रियाः ॥ १७-८॥

कट्वम्ललवणात्युष्ण-, 

तीक्ष्णरूक्षविदाहिनः ।

आहारा राजसस्येष्टा, 

दुःखशोकामयप्रदाः ॥ १७-९॥

यातयामं गतरसं, 

पूति पर्युषितं च यत् ।

उच्छिष्टमपि चामेध्यं, 

भोजनं तामसप्रियम् ॥ १७-१०॥

अफलांकांक्षिभिर्यज्ञो, 

विधिदृष्टो य इज्यते ।

यष्टव्यमेवेति मनः, 

समाधाय स सात्त्विकः ॥ १७-११॥

अभिसन्धाय तु फलं, 

दम्भार्थमपि चैव यत् ।

इज्यते भरतश्रेष्ठ, 

तं यज्ञं विद्धि राजसम् ॥ १७-१२॥

विधिहीनमसृष्टान्नं, 

मन्त्रहीनमदक्षिणम् ।

श्रद्धाविरहितं यज्ञं, 

तामसं परिचक्षते ॥ १७-१३॥

देवद्विजगुरुप्राज्ञ-, 

पूजनं शौचमार्जवम् ।

ब्रह्मचर्यमहिंसा च, 

शारीरं तप उच्यते ॥ १७-१४॥

अनुद्वेगकरं वाक्यं, 

सत्यं प्रियहितं च यत् ।

स्वाध्यायाभ्यसनं चैव, 

वाङ्मयं तप उच्यते ॥ १७-१५॥

मनः प्रसादः सौम्यत्वं, 

मौनमात्मविनिग्रहः ।

भावसंशुद्धिरित्येतत्, 

तपो मानसमुच्यते ॥ १७-१६॥

श्रद्धया परया तप्तं, 

तपस्तत्त्रिविधं नरैः ।

अफलाकाङ्क्षिभिर्युक्तैः, 

सात्त्विकं परिचक्षते ॥ १७-१७॥

सत्कारमानपूजार्थं, 

तपो दम्भेन चैव यत् ।

क्रियते तदिह प्रोक्तं, 

राजसं चलमध्रुवम् ॥ १७-१८॥

मूढग्राहेणात्मनो, 

यत्पीडया क्रियते तपः ।

परस्योत्सादनार्थं वा, 

तत्तामसमुदाहृतम् ॥ १७-१९॥

दातव्यमिति यद्दानं, 

दीयतेऽनुपकारिणे ।

देशे काले च पात्रे च, 

तद्दानं सात्त्विकं स्मृतम् ॥ १७-२०॥

यत्तु प्रत्युपकारार्थं, 

फलमुद्दिश्य वा पुनः ।

दीयते च परिक्लिष्टं, 

तद्दानं राजसं स्मृतम् ॥ १७-२१॥

अदेशकाले यद्दानम्, 

अपात्रेभ्यश्च दीयते ।

असत्कृतमवज्ञातं, 

तत्तामसमुदाहृतम् ॥ १७-२२॥

ॐतत्सदिति निर्देशो, 

ब्रह्मणस्त्रिविधः स्मृतः ।

ब्राह्मणास्तेन वेदाश्च, 

यज्ञाश्च विहिताः पुरा ॥ १७-२३॥

तस्मादोमित्युदाहृत्य, 

यज्ञदानतपःक्रियाः ।

प्रवर्तन्ते विधानोक्ताः, 

सततं ब्रह्मवादिनाम् ॥ १७-२४॥

तदित्यनभिसन्धाय, 

फलं यज्ञतपःक्रियाः ।

दानक्रियाश्च विविधाः, 

क्रियन्ते मोक्षकाङ्क्षिभिः ॥ १७-२५॥

सद्भावे साधुभावे च, 

सदित्येतत्प्रयुज्यते ।

प्रशस्ते कर्मणि तथा, 

सच्छब्दः पार्थ युज्यते ॥ १७-२६॥

यज्ञे तपसि दाने च, 

स्थितिः सदिति चोच्यते ।

कर्म चैव तदर्थीयं, 

सदित्येवाभिधीयते ॥ १७-२७॥

अश्रद्धया हुतं दत्तं, 

तपस्तप्तं कृतं च यत् ।

असदित्युच्यते पार्थ, 

न च तत्प्रेत्य नो इह ॥ १७-२८॥

ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु

ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे

श्रद्धात्रयविभागयोगो नाम सप्तदशोऽध्यायः ॥ १७॥