२४०१-२७००

२४०१

साकरेचें नाम घेतां कळे गोडी । तैसी आम्हां जोडी वैष्णवांची ॥१॥

मोक्ष गांठी असे ठेविला बांधोनी । सोस तो भजनीं आवडीचा ॥ध्रु.॥

भोजनाची चिंता माय वाहे बाळा । आम्हांसि तरी खेळावरि चित्त ॥२॥

तुका म्हणे आम्ही देहउपकारें । गाऊं निरंतर नाचों लागों ॥३॥

२४०२

सुखें घेऊं जन्मांतरें । एक बरें इहलोकीं ॥१॥

पंढरीचे वारकरी । होतां थोरी जोडी हे ॥ध्रु.॥

हरिदासांचा समागम । अंगीं प्रेम विसांवे ॥२॥

तुका म्हणे हें चि मन । इच्छादान मागतसे ॥३॥

२४०३

करूं जातां सन्निधान । क्षणि जन पालटे ॥१॥

आतां गोमटे ते पाय । तुझे माय विठ्ठले ॥ध्रु.॥

हें तों आलें अनुभवा । पाहावें जीवावरूनि ॥२॥

तुका म्हणे केला त्याग । सर्वसंग म्हणऊनि ॥३॥

२४०४

क्षीर मागे तया रायतें वाढी । पाधानी गधडी ऐशा नांवें ॥१॥

समयो जाणां समयो जाणां । भलतें नाणां भलतेथें ॥ध्रु.॥

अमंगळ वाणी वदवी मंगळी । अशुभ वोंगळी शोभन तें ॥२॥

तुका म्हणे नेणें समयो ठाया ठाव । राहाडी ते वाव नरकाडी ॥३॥

२४०५

विंचा पीडी नांगी । ज्याचा दोष त्याचे अंगीं ॥१॥

केला पाहिजे विचार । मन मित्र दावेदार ॥ध्रु.॥

मधुरा उत्तरीं । रांवा खेळे उरावरी ॥२॥

तुका म्हणे रेडा । सुखें जाती ऐशा पीडा ॥३॥

२४०६

तीथाअची अपेक्षा स्थळीं वाढे धर्म । जाणावें तें वर्म बहु पुण्य ॥१॥

बहु बरी ऐसी भाविकांची जोडी । काळ नाहीं घडी जात वांयां ॥ध्रु.॥

करूनी चिंतन करवावें आणिकां । तो या जाला लोकां नाव जगीं ॥२॥

तुका म्हणे ऐसे परउपकारी । त्यांच्या पायांवरी डोईं माझी ॥३॥

२४०७

भयाची तों आम्हां चिंत्तीं । राहो खंती सकेना ॥१॥

समर्पिलों जीवें भावें । काशा भ्यावें कारणें ॥ध्रु.॥

करीन तें कवतुकें। अवघें निकें शोभेल ॥२॥

तुका म्हणे माप भरूं । दिस सारूं कवतुकें ॥३॥

२४०८

पाचारितां धावे । ऐसी ठायींची हे सवे ॥१॥

बोले करुणा वचनीं । करी कृपा लावी स्तनीं ॥ध्रु.॥

जाणे कळवळा । भावसिद्धींचा जिव्हाळा ॥२॥

तुका म्हणे नाम । मागें मागें धांवे प्रेम॥३॥

२४०९

कां जी माझे जीवीं । आळस ठेविला गोसावीं ॥१॥

येवढा घात आणीक काय । चिंतनासी अंतराय ॥ध्रु.॥

देहआत्म वंदी । केला घात कुबुद्धी ॥२॥

तुका म्हणे मन । कळवळी वाटे सीण ॥३॥

२४१०

दर्शनाचें आर्त जीवा । बहु देवा राहिलें ॥१॥

आतां जाणसी तें करीं । विश्वंभरीं काय उणें ॥ध्रु.॥

येथें जरी उरे चिंता । कोण दाता याहूनी ॥२॥

तुका म्हणे जाणवलें । आम्हां भलें एवढेंच॥३॥

२४११

बैसों पाठमोरीं । मना वाटे तैसे करीं ॥१॥

परिं तूं जाणसीं आवडीं । बाळा बहुतांचीं परवडी ॥ध्रु.॥

आपुलाल्या इच्छा । मागों जया व्हावें जैशा ॥२॥

तुका म्हणे आईं । नव्हसी उदास विठाईं ॥३॥

२४१२

विश्वंभरा वोळे । बहुत हात कान डोळे ॥१॥

जेथें असे तेथें देखे । मागितलें तें आइके ॥ध्रु.॥

जें जें वाटे गोड । तैसें पुरवितो कोड ॥२॥

तुका म्हणे भेटी । कांहीं पडों नेदी तुटी ॥३॥

२४१३

दाटे कंठ लागे डोळियां पाझर । गुणाची अपार वृष्टि वरी ॥१॥

तेणें सुखें छंदें घेईंन सोंहळा । होऊनि निराळा पापपुण्यां ॥ध्रु.॥

तुझ्या मोहें पडो मागील विसर । आलापें सुस्वर करिन कंठ ॥२॥

तुका म्हणे येथें पाहिजे सौरस । तुम्हांविण रस गोड नव्हे॥३॥

२४१४

पसरूनि राहिलों बाहो । सोयी अहो तुमचिये ॥१॥

आतां यावें लागवेगें । पांडुरंगे धांवत ॥ध्रु.॥

बैसायाची इच्छा कडे । चाली खडे रुपताती ॥२॥

तुका म्हणे कृपाळुवा । करीन सेवा लागली ॥३॥

२४१५

आम्ही जालों एकविध । सुद्या सुदें असावें ॥१॥

यावरी तुमचा मोळा । तो गोपाळा अकळ ॥ध्रु.॥

घेतलें तें उसणें द्यावें । कांहीं भावें विशेषें ॥२॥

तुका म्हणे क्रियानष्ट । तरी कष्ट घेतसां ॥३॥

२४१६

आम्ही आर्तभूत जिवीं । तुम्ही गोसावी तों उदास ॥१॥

वादावाद समर्थाशीं । काशानशीं करावा ॥ध्रु.॥

आम्ही मरों वेरझारीं । स्वामी घरीं बैसले ॥२॥

तुका म्हणे करितां वाद । कांहीं भेद कळेना ॥३॥

२४१७

पुसावें तें ठाईं आपुल्या आपण । अहंकारा शून्य घालूनियां ॥१॥

येर वाग्जाळ मायेचा अहंकार । वचनाशीं थार अज्ञान तें ॥ध्रु.॥

फळ तें चि बीज बीज तें ची फळ । उपनांवें मूळ न पालटे ॥२॥

तुका म्हणे अवघे गव्हांचे प्रकार । सोनें अलंकार मिथ्या नांव ॥३॥

२४१८

माझी आतां सत्ता आहे । तुम्हां पायां हे वरती ॥१॥

एकाविण नेणें दुजा । पंढरिराजा सर्वांगें ॥ध्रु.॥

पुरवावी केली आळी । जे जे काळीं मागण तें ॥२॥

तुका म्हणे सुटसी कैसा । धरूनि दिशा राहिलों ॥३॥

२४१९

फावलें तुम्हां मागें । नवतों लागें पावलों ॥१॥

आलों आतां उभा राहें । जवळी पाहें सन्मुख ॥ध्रु.॥

घरीं होती गोवी जाली । कामें बोली न घडे चि ॥२॥

तुका म्हणे धडफुडा । जालों झाडा देई देवा ॥३॥

२४२०

आतां नये बोलों अव्हेराची मात । बाळावरि चित्त असों द्यावें ॥१॥

तुज कां सांगणें लागे हा प्रकार । परि हें उत्तर आवडीचें ॥ध्रु.॥

न वंचीं वो कांहीं एकही प्रकार । आपणां अंतर नका मज ॥२॥

तुका म्हणे मोहो राखावा सतंत । नये पाहों अंत पांडुरंगा ॥३॥

२४२१

करूनि राहों जरी आत्मा चि प्रमाण । नश्चिळ नव्हे मन काय करूं ॥१॥

जेवलिया विण काशाचे ढेंकर । शब्दाचे प्रकार शब्द चि ते ॥ध्रु.॥

पुरे पुरे आतां तुमचें ब्रम्हज्ञान । आम्हासी चरण न सोडणें ॥२॥

विरोधें विरोध वाढे पुढतोपुढती । वासनेचे हातीं गर्भवास ॥३॥

सांडीमांडीअंगीं वसे पुण्यपाप । बंधन संकल्प या चि नांवें ॥४॥

तुका म्हणे नाहीं मुक्तता मोकळी । ऐसा कोण बळी निरसी देह ॥५॥

२४२२

तुमचे स्तुतियोग्य कोटें माझी वाणी । मस्तक चरणीं ठेवीतसें ॥१॥

भिक्तभाग्य तरी नेदीं तुळसीदळ । जोडूनि अंजुळ उभा असें ॥ध्रु.॥

कैचें भाग्य ऐसें पाविजे संनिध । नेणें पाळूं विध करुणा भाकीं ॥२॥

संतांचे सेवटीं उच्छिष्टाची आस । करूनियां वास पाहातसें ॥३॥

करीं इच्छा मज म्हणोत आपुलें । एखादिया बोलें निमित्याच्या ॥४॥

तुका म्हणे शरण आलों हें साधन । करितों चिंतन रात्रदिवस ॥५॥

२४२३

सर्वविशीं आम्हीं हे चि जोडी केली । स्वीमीची साधिली चरणसेवा ॥१॥

पाहिलें चि नाहीं मागें परतोनी । जिंकिला तो क्षणीं क्षण काळ ॥ध्रु.॥

नाहीं पडों दिला विचाराचा गोवा । नाहीं पाठी हेवा येऊं दिला ॥२॥

केला लाग वेगीं अवघी चि तांतडी । भावना ते कुडी दुराविली ॥३॥

कोठें मग ऐसें होतें सावकास । जळो तया आस वेव्हाराची ॥४॥

तुका म्हणे लाभ घेतला पालवीं । आतां नाहीं गोवी कशाची ही ॥५॥

२४२४

येणें मुखें तुझे वर्णि गुण नाम । तें चि मज प्रेम देई देवा ॥१॥

डोळे भरूनियां पाहें तुझें मुख । तें चि मज सुख देई देवा ॥ध्रु.॥

कान भरोनियां ऐकें तुझी कीर्ती । ते मज विश्रांती देईं देवा ॥२॥

वाहें रंगीं टाळी नाचेन उदास । हें देई हातांस पायां बळ ॥३॥

तुका म्हणे माझा सकळ देहभाव । आणीक नको ठाव चिंतूं यासी ॥४॥

२४२५

तूं माझा मायबाप सकळ वित्त गोत । तूं चि माझें हित करिता देवा ॥१॥

तूं चि माझा देव तूं चि माझा जीव । तूं चि माझा भाव पांडुरंगा ॥ध्रु.॥

तूं चि माझा आचार तूंचि माझा विचार । तूं चि सर्व भार चालविसी ॥२॥

सर्व भावें मज तूं होसी प्रमाण । ऐसी तुझी आण वाहातुसें ॥३॥

तुका म्हणे तुज विकला जीवभाव । कळे तो उपाव करीं आतां ॥४॥

२४२६

वारंवार तुज द्यावया आठव । ऐक तो भाव माझा कैसा ॥१॥

गेले मग नये फिरोन दिवस । पुडिलांची आस गणित नाहीं ॥ध्रु.॥

गुणां अवगुणांचे पडती आघात । तेणें होय चित्त कासावीस ॥२॥

कांहीं एक तुझा न देखों आधार । म्हणऊनी धीर नाहीं जीवा ॥३॥

तुका म्हणे तूं ब्रम्हांडाचा जीव । तरी कां आम्ही कींव भाकीतसों ॥४॥

२४२७

असोत हे तुझे प्रकार सकळ । काय खळखळ करावी हे ॥१॥

आमुचें स्वहित जाणतसों आम्ही । तुझें वर्म नामीं आहे तुझ्या ॥ध्रु.॥

विचारितां आयुष्य जातें वांयांविण । रोज जन्मा गोवण पडतसे ॥२॥

राहेन मी तुझे पाय आठवूनी । आणीक तें मनीं येऊं नेदीं ॥३॥

तुका म्हणे येथें येसी अनायासें । थोर तुज पिसें कीर्तनाचें ॥४॥

२४२८

विष्णुदासां भोग । जरी आम्हां पीडी रोग ॥१॥

तरि हें दिसे लाजिरवाणें । काय तुम्हांसी सांगणें ॥ध्रु.॥

आम्हां काळें खावें । बोलिलें तें वांयां जावें ॥२॥

तुका म्हणे दास । आम्ही भोगूं गर्भवास ॥३॥

२४२९

भावें गावें गीत । शुद्ध करूनियां चित्त ॥१॥

तुज व्हावा आहे देव । तरि हा सुलभ उपाव ॥ध्रु.॥

आणिकांचे कानीं । गुण दोष मना नाणीं ॥२॥

मस्तक ठेंगणा । करी संतांच्या चरणा ॥३॥

वेचीं तें वचन । जेणें राहे समाधान ॥४॥

तुका म्हणे फार । थोडा तरी पर उपकार ॥५॥

२४३०

वचन तें नाहीं तोडीत शरीरा । भेदत अंतरा वज्रा-ऐसें ॥१॥

कांहीं न सहावें काशा करणें । संदेह निधान देह बळी ॥ध्रु.॥

नाहीं शब्द मुखीं लागत तिखट । नाहीं जड होत पोट तेणें ॥२॥

तुका म्हणे जरी गिळेअहंकार । तरी वसे घर नारायण ॥३॥

२४३१

नव्हो आतां जीवीं कपटवसती । मग काकुळती कोणा यावें ॥१॥

सत्याचिये मापें गांठीं नये नाड । आदि अंत गोड नारायण ॥ध्रु.॥

चोखटिया नाहीं विटाळाचा आघात । साच ते साचांत सांचा पडे ॥२॥

विचारिली वाट उसंत सीतळ । बुद्धीपुढें बळ तृणतुल्य ॥३॥

आहाराच्या घासें पचोनियां जिरे । वासना ही उरे उर्वरीत ॥४॥

तुका म्हणे ताळा घालावा वचनीं । तूं माझी जननी पांडुरंगे ॥५॥

२४३२

नव्हती हीं माझीं जायाचीं भूषणें । असे नारायणें उचित केलें ॥१॥

शब्दाच्या वोवोनी रत्नाचिया माळा । मुळींच जिव्हाळा झरवणी ॥ध्रु.॥

अर्थांतरीं असे अनुभवसेवन । परिपाकीं मन साक्ष येथें ॥२॥

तुका म्हणे मज सरतें परतें । हें नाहीं अनंतें उरों दिलें ॥३॥

२४३३

सहज लीळा मी साक्षी याचा । नये वंचूं वाचा ऐसें जालें ॥१॥

उपक्रमें वदे निशब्दाची वाणी । जे कोठें बंधनीं गुंपों नेणें ॥ध्रु.॥

तम नासी परि वेव्हारा वेगळा । रविप्रभाकळा वर्ते जन ॥२॥

तुका म्हणे येथें गेला अतिशय । आतां पुन्हा नये तोंड दावूं ॥३॥

२४३४

बोलाल या आतां आपुल्यापुरतें । मज या अनंतें गोवियेलें ॥१॥

झाडिला न सोडी हातींचा पालव । वेधी वेधें जीव वेधियेला ॥ध्रु.॥

तुमचे ते शब्द कोरडिया गोष्टी । मज सवें मिठी अंगसंगें ॥२॥

तुका म्हणे तुम्हां होईंल हे परी । अनुभव वरी येईंल मग ॥३॥

२४३५

जैशा तुम्ही दुरी आहां । तैशा राहा अंतरें ॥१॥

नका येऊं देऊं आळ । अंगीं गोपाळ जडलासे ॥ध्रु.॥

अवघा हा चि राखा काळ । विक्राळ चि भोंवता ॥२॥

तुका म्हणे मज ऐशा । होतां पिशा जगनिंद्य ॥३॥

२४३६

सतीचें तें घेतां वाण । बहु कठीण परिणामीं ॥१॥

जिवासाटीं गौरव वाढे । आहाच जोडे तें नव्हे ॥ध्रु.॥

जरि होय उघडी दृष्टि । तरि गोष्टी युद्धाच्या ॥२॥

तुका म्हणे अंगा येतां । तरी सत्ता धैर्याची ॥३॥

२४३७

आडवा तो उभा । असे दाटोनियां प्रभा ॥१॥

देव नाहीं एकविध । एक भाव असे शुद्ध ॥ध्रु.॥

भेदाभेद आटी । नाहीं फार कोठें तुटी ॥२॥

तुका म्हणे गोवा । उगवा वेव्हाराचा हेवा ॥३॥

२४३८

एका बोटाची निशाणी । परीपाख नाहीं मनीं ॥१॥

तरिं तें संपादिलें सोंग । कारणावांचूनियां वेंग ॥ध्रु.॥

वैष्णवांचा धर्म । जग विष्णु नेणे वर्म ॥२॥

अतिशयें पाप । तुका सत्य करी माप ॥३॥

२४३९

सत्यत्वेंशीं घेणें भक्तीचा अनुभव । स्वामीचा गौरव इच्छीतसें ॥१॥

मग तें अवीट न भंगे साचारें । पावलें विस्तारें फिरों नेणे ॥ध्रु.॥

वाणी वदे त्याचा कोणांसी विश्वास । अभयें करें दास सत्य तई ॥२॥

तुका म्हणे आधीं न करीं तांतडी । पायीं जाली जोडी तेणें शुद्ध ॥३॥

२४४०

सर्वात्मकपण । माझें हिरोनि नेतो कोण ॥१॥

मनीं भक्तीची आवडी । हेवा व्हावी ऐशी जोडी ॥ध्रु.॥

घेईंन जन्मांतरें । हें चि करावया खरें ॥२॥

तुका म्हणे देवा । ॠणी करूनि ठेवूं सेवा॥३॥

२४४१

आणितां त्या गती । हंस काउळे न होती ॥१॥

सांडा सांडा रे मठारे । येथें गांठीसवें धुरें ॥ध्रु.॥

नाकेंविण मोती । उभ्या बाजारें फजिती ॥२॥

हुकुमदाज तुका । येथें कोणी फुंदो नका ॥३॥

२४४२

ढेंकणासी बाज गड । उतरचढ केवढी ॥१॥

होता तैसा कळों भाव । आला वाव अंतरींचा ॥ध्रु.॥

बोरामध्यें वसे अळी । अठोळीच भोंवती ॥२॥

पोटासाटीं वेंची चणे । राजा म्हणे तोंडें मी ॥३॥

बेडकानें चिखल खावा । काय ठावा सागर ॥४॥

तुका म्हणे ऐसें आहे । काय पाहे त्यांत तें ॥५॥

२४४३

धांव धांव गरुडध्वजा । आम्हां अनाथांच्या काजा ॥१॥

बहु जालों कासावीस । म्हणोनि पाहें तुझी वास ॥ध्रु.॥

पाहें पाहें त्या मारगें । कोणी येतें माझ्या लागें ॥२॥

असोनियां ऐसा । तुज सारिखा कोंवसा ॥३॥

न लवावा उशीर । नेणों कां हा केला धीर ॥४॥

तुका म्हणे चाली । नको चालूं धांव घालीं ॥५॥

२४४४

पांडुरंगे पांडुरंगे । माझे गंगे माउलिये ॥१॥

पान्हां घाली प्रेमधारा । पूर क्षीरा लोटों दे ॥ध्रु.॥

अंगें अंग मेळउनी । करीं धणी फेडाया ॥२॥

तुका म्हणे घेइन उड्या । सांडिन कुड्या भावना ॥३॥

२४४५

गजइंद्र पशु आप्तें मोकलिला । तो तुज स्मरला पांडुरंगा ॥१॥

त्यासाठीं गरुड सांडुनि धांवसी । माया झळंबेसी दिनानाथा ॥ध्रु.॥

धेनु वत्सावरी झेंप घाली जैसी । तैसें गजेंद्रासी सोडविलें ॥२॥

तुका म्हणे ब्रीद बांधलें यासाठीं । भक्तांसी संकटीं रक्षावया ॥३॥

२४४६

चारी वेद जयासाटीं । त्याचें नाम धरा कंठीं ॥१॥

न करीं आणीक साधनें । कष्टसी कां वांयांविण ॥ध्रु.॥

अठरा पुराणांचे पोटीं । नामाविण नाहीं गोठी ॥२॥

गीता जेणें उपदेशिली । ते ही विटेवरी माउली ॥३॥

तुका म्हणे सार धरीं । वाचे हरिनाम उच्चारीं ॥४॥

२४४७

पाहातां ठायाठाव । जातो अंतरोनि देव ॥१॥

नये वाटों गुणदोषीं । मना जतन येविशीं ॥ध्रु.॥

त्रिविधदेह परिचारा । जनीं जनार्दन खरा ॥२॥

तुका म्हणे धीरें । विण कैसें होतें बरें ॥३॥

२४४८

नामसंकीर्तन साधन पैं सोपें । जळतील पापें जन्मांतरें ॥१॥

न लगे सायास जावें वनांतरा । सुखें येतो घरा नारायण ॥ध्रु.॥

ठायींच बैसोनि करा एकचित्त । आवडी अनंत आळवावा ॥२॥

रामकृष्णहरिविठ्ठलकेशवा । मंत्र हा जपावा सर्वकाळ ॥३॥

याहूनि आणीक नाहीं पैं साधन । वाहातसें आण विठोबाची ॥४॥

तुका म्हणे सोपें आहे सर्वांहूनि । शाहाणा तो धणी घेतो येथें ॥५॥

२४४९

भाविकांचें काज अंगें देव करी । काढी धर्माघरीं उच्छिष्ट तें ॥१॥

उच्छिष्ट तीं फळें खाय भिल्लटीचीं । आवडी तयांची मोठी देवा ॥ध्रु.॥

काय देवा घरीं न मिळेची अन्न । मागे भाजीपान द्रौपदीसी ॥२॥

अर्जुनाचीं घोडीं धुतलीं अनंतें । संकटें बहुतें निवारिलीं ॥३॥

तुका म्हणे ऐसीं आवडती लडिवाळें । जाणीवेचें काळें तोंड देवा ॥४॥

२४५०

सांवळें रूपडें चोरटें चित्ताचें । उभें पंढरीचे विटेवरी ॥१॥

डोळियांची धणी पाहातां न पुरे । तया लागीं झुरे मन माझें ॥ध्रु.॥

आन गोड कांहीं न लगे संसारीं । राहिले अंतरीं पाय तुझे ॥२॥

प्राण रिघों पाहे कुडी हे सांडुनी । श्रीमुख नयनीं न देखतां ॥३॥

चित्त मोहियेलें नंदाच्या नंदनें । तुका म्हणे येणें गरुडध्वजें ॥४॥

२४५१

ऐका ऐका भाविकजन । कोण कोण व्हाल ते ॥१॥

ताकिकांर्चा टाका संग । पांडुरंग स्मरा हो ॥ध्रु.॥

नका शोधूं मतांतरें । नुमगे खरें बुडाल ॥२॥

कलिमध्यें दास तुका । जातो लोकां सांगत ॥३॥

२४५२

आपुलिया आंगें तोडी मायाजाळ । ऐसें नाहीं बळ कोणापाशीं ॥१॥

रांडापोरें त्याग करी कुटुंबाचा । नावरे हे वाचा आणि मन ॥ध्रु.॥

हर्षामर्ष जों हे नाहीं जों जिराले । तोंवरि हे केले चार त्यांनीं ॥२॥

मुक्त जालों ऐसें बोलों जाये मुखें । तुका म्हणे दुःखें बांधला तो ॥३॥

२४५३

आलिया अतीता म्हणतसां पुढारें । आपुलें रोकडें सत्व जाय ॥१॥

काय त्याचा भार घेऊनि मस्तकीं । हीनकर्मी लोकीं म्हणावया ॥ध्रु.॥

दारीं हाका कैसें करवतें भोजन । रुची तरि अन्न कैसें देतें ॥२॥

तुका म्हणे ध्वज उभारिला कर । ते शिक्त उदार काय जाली ॥३॥

२४५४

जेथें लIमीचा वास । गंगा आली पापा नास ॥१॥

तें म्यां हृदयीं धरिलें । तापें हरण पाउलें ॥ध्रु.॥

सेवा केली संतजनीं । सुखें राहिले लपोनि ॥२॥

तुका म्हणे वांकी । भाट जाली तिहीं लोकीं ॥३॥

२४५५

रूपीं जडले लोचन । पायीं स्थिरावलें मन ॥१॥

देहभाव हरपला । तुज पाहातां विठ्ठला ॥ध्रु.॥

कळों नये सुखदुःख । तान हरपली भूक ॥२॥

तुका म्हणे नव्हे परती । तुझ्या दर्शनें मागुती ॥३॥

२४५६

जाणतें लेकरूं । माता लागे दूर धरूं ॥१॥

तैसें न करीं कृपावंते । पांडुरंगे माझे माते ॥ध्रु.॥

नाहीं मुक्ताफळा । भेटी मागुती त्या जळा ॥२॥

तुका म्हणे लोणी । ताक सांडी निवडूनि ॥३॥

२४५७

तुजविण कोणां । शरण जाऊं नारायणा ॥१॥

ऐसा न देखें मी कोणी । तुजा तिहीं त्रिभुवनीं ॥ध्रु.॥

पाहिलीं पुराणें । धांडोळिलीं दरुषणें ॥२॥

तुका म्हणे ठायीं । जडून ठेलों तुझ्या पायीं ॥३॥

२४५८

ऐसें भाग्य कई लाहाता होईंन । अवघें देखें जन ब्रम्हरूप ॥१॥

मग तया सुखा अंत नाहीं पार । आनंदें सागर हेलावती ॥ध्रु.॥

शांति क्षमा दया मूर्तिमंत अंगीं । परावृत्त संगीं कामादिकां ॥२॥

विवेकासहित वैराग्याचें बळ । धग्धगितोज्ज्वाळ अग्नि जैसा ॥३॥

भक्ती नवविधा भावशुद्ध बरी । अळंकारावरी मुगुटमणि ॥४॥

तुका म्हणे माझी पुरवी वासना । कोण नारायणा तुजविण ॥५॥

२४५९

कासया करावे तपाचे डोंगर । आणीक अपार दुःखरासी॥१॥

कासया फिरावे अनेक ते देश । दावितील आस पुढें लाभ ॥ध्रु.॥

कासया पुजावीं अनेक दैवतें । पोटभरे तेथें लाभ नाहीं ॥२॥

कासया करावे मुक्तीचे सायास । मिळे पंढरीस फुका साटीं ॥३॥

तुका म्हणे करीं कीर्तन पसारा । लाभ येईंल घरा पाहिजे तो ॥४॥

२४६०

वैष्णवमुनिविप्रांचा सन्मान । करावा आपण घेऊं नये ॥१॥

प्रभु जाला तरी संसाराचा दास । विहित तयासी यांची सेवा ॥२॥

तुका म्हणे हे आशीर्वादें बळी । जाईंल तो छळी नरकायासीं ॥३॥

२४६१

देव वसे चित्तीं । त्याची घडावी संगती ॥१॥

ऐसें आवडतें मना । देवा पुरवावी वासना ॥ध्रु.॥

हरिजनासी भेटी । नहो अंगसंगें तुटी ॥२॥

तुका म्हणे जिणें । भलें संतसंघष्टणें ॥३॥

२४६२

भाग सीण गेला । माझा सकळ विठ्ठला ॥१॥

तुझा म्हणवितों दास । केली उच्छिष्टाची आस ॥ध्रु.॥

राहिली तळमळ । तई पासोनी सकळ ॥२॥

तुका म्हणे धालें । पोट ऐसें कळों आलें ॥३॥

२४६३

रायाचें सेवक । सेवटीचें पीडी रंक ॥१॥

हा तों हिणाव कवणा । कां हो नेणां नारायणा ॥ध्रु.॥

परिसेंसी भेटी । नव्हे लोहोपणा तुटी ॥२॥

तुझें नाम कंठीं । तुक्या काळासवें भेटी ॥३॥

२४६४

सुखरूप ऐसें कोण दुजें सांगा । माझ्या पांडुरंगा सारिकें तें ॥१॥

न लगे हिंडणें मुंडणें ते कांहीं । साधनाची नाहीं आटाआटी ॥ध्रु.॥

चंद्रभागे स्नान विध तो हरिकथा । समाधान चित्ता सर्वकाळ ॥२॥

तुका म्हणे काला वैकुंठीं दुर्लभ । विशेष तो लाभ संतसंग ॥३॥

२४६५

नसतां अधिकार उपदेशासी बळत्कार । तरि ते केले हो चार माकडा आणि गारूडी ॥१॥

धन धान्य राज्य बोल वृथा रंजवणें फोल । नाहीं तेथें ओल बीज वेची मूर्ख तो ॥ध्रु.॥

नये बांधों गांठी पदरा आण ऐसी तुटी । असोन कसोटी शिष्टाचार अनुभव ॥२॥

उपदेसी तुका मेघ वृष्टीनें आइका । संकल्पासी धोका सहज तें उत्तम ॥३॥

२४६६

घालुनियां मापीं । देवभक्त बैसले जपीं ॥१॥

तैसी होते सांडउलंडी । निजनिजांची मुडी ॥ध्रु.॥

अमुपीं उखतें । आपण वोस आपण यातें ॥२॥

देव आतां जाला । उगवे संकोच वहिला ॥३॥

अखंड नेलें वेठी । भार सत्याविण गांठी ॥४॥

आडकिला झोंपा । रिता कळिवरचा खोंपा ॥५॥

गोदातीरीं आड । करिते करविते द्वाड ॥६॥

तुका म्हणे बळें । उपदेशाचें तोंड काळें ॥७॥

२४६७

उंबरांतील कीटका । हें चि ब्रम्हांड ऐसें लेखा ॥१॥

ऐसीं उंबरें किती झाडीं । ऐशीं झाडें किती नवखडीं ॥ध्रु.॥

हें चि ब्रम्हांड आम्हांसी । ऐसीं अगणित अंडें कैसीं ॥२॥

विराटाचे अंगी तैसे । मोजूं जातां अगणित केंश ॥३॥

ऐशा विराटाच्या कोटी । सांटवल्या ज्याच्या पोटीं ॥४॥

तो हा नंदाचा बाळमुकुंद । तान्हा म्हणवी परमानंद ॥५॥

ऐशी अगम्य ईंश्वरी लीळा । ब्रम्हानंदीं गम्य तुक्याला ॥६॥

२४६८

ब्रम्हज्ञान तरी एके दिवसीं कळे । तात्काळ हा गळे अभिमान ॥१॥

अभिमान लागे शुकाचिये पाठी । व्यासें उपराटी दृष्टी केली ॥ध्रु.॥

जनकभेटीसी पाठविला तेणें । अभिमान नाणें खोटें केलें ॥२॥

खोटें करूनियां लाविला अभ्यासीं । मेरुशिखरासी शुक गेला ॥३॥

जाऊनियां तेणें साधिली समाधी । तुका म्हणे तधीं होतों आम्ही ॥४॥

२४६९

सहज पावतां भगवंतीं परि हीं विकल्पें परतीं । फुकाची हे चित्तीं वाठवण कां न धरिती ॥१॥

हरि व्यापक सर्वगत हें तंव मुख्यत्वें वेदांत । चिंतनासी चित्त असों द्यावें सावध ॥ध्रु.॥

विरजाहोम या चि नांवें देह नव्हे मी जाणावें । मग कां जी यावें वरी लागे संकल्पा ॥२॥

कामक्रोधे देह मळिण स्वाहाकारीं कैंचें पुण्य । मंत्रीं पूजियेला यज्ञ मनमुंडण नव्हे चि ॥३॥

अनन्यभक्तीचे उपाय ते या विठोबाचे पाय । ध्याइल तो काय जाणे चुकों मारग ॥४॥

आतां सांगे तुका एक तुम्ही चुकों नका । सांडीमांडी धोका शरण रिघतां गोमटें ॥५॥

२४७०

आम्हीं जाणावें तें काईं तुझें वर्म कोणे ठायीं । अंतपार नाहीं ऐसें श्रुति बोलती ॥१॥

होई मज तैसा मज तैसा साना सकुमार रुषीकेशा । पुरवीं माझी आशा भुजा चारी दाखवीं ॥ध्रु.॥

खालता सप्त ही पाताळा वरता स्वर्गाहूनि ढिसाळा । तो मी मस्यक डोळां कैसा पाहों आपला ॥२॥

मज असे हा भरवसा पढीयें वोसी तयां तैसा । पंढरीनिवासा तुका म्हणे गा विठोबा ॥३॥

२४७१

वृक्ष वल्ली आम्हां सोयरीं वनचरें । पक्षी ही सुस्वरें आळविती ॥१॥

येणें सुखें रुचे एकांताचा वास । नाहीं गुण दोष अंगा येत ॥ध्रु.॥

आकाश मंडप पृथुवी आसन । रमे तेथें मन क्रीडा करी ॥२॥

कंथाकुमंडलु देहउपचारा । जाणवितो वारा अवश्वरु ॥३॥

हरिकथा भोजन परवडी विस्तार । करोनि प्रकार सेवूं रुची ॥४॥

तुका म्हणे होय मनासी संवाद । आपुला चि वाद आपणांसी ॥५॥

२४७२

अनंत ब्रम्हांडें । एके रोमीं ऐसें धेंडें ॥१॥

तो या गौळियांचे घरीं । उंबरा चढतां टेंका धरी ॥ध्रु.॥

मारी दैत्य गाडे । ज्यांचे पुराणीं पवाडे ॥२॥

तुका म्हणे कळा । अंगीं जयाच्या सकळा ॥३॥

२४७३

सावधान ऐसें काय तें विचारा । आले हो संसारा सकळ ही ॥१॥

अंतीं समयाचा करणें विचार । वेचती सादर घटिका पळें ॥ध्रु.॥

मंगळ हें नोहे कन्यापुत्रादिक । राहिला लौकिक अंतरपाट ॥२॥

तुका म्हणे देव अंतरला दुरी । डोळिया अंधारी पडलीसे ॥३॥

२४७४

लवण मेळवितां जळें । काय उरलें निराळें ॥१॥

तैसा समरस जालों । तुजमाजी हरपलों ॥ध्रु.॥

अग्निकर्पुराच्या मेळीं । काय उरली काजळी ॥२॥

तुका म्हणे होती । तुझी माझी एक ज्योती ॥३॥

२४७५

सुख नाहीं कोठें आलिया संसारीं । वांया हांवभरी होऊं नका ॥१॥

दुःखबांदवडी आहे हा संसार । सुखाचा विचार नाहीं कोठें ॥ध्रु.॥

चवदा कल्पेंवरी आयुष्य जयाला । परी तो राहिला ताटीखालीं ॥२॥

तुका म्हणे वेगीं जाय सुटोनियां । धरूनि हृदयामाजी हरि ॥३॥

२४७६

तुज करितां होय ऐसें कांहीं नाहीं । डोंगराची राईं रंक राणा ॥१॥

अशुभाचें शुभ करितां तुज कांही । अवघड नाहीं पांडुरंगा ॥ध्रु.॥

सोळा सहजर नारी ब्रम्हचारी कैसा । निराहारी दुर्वासा नवल नव्हे ॥२॥

पंचभ्रतार द्रौपदी सती । करितां पितृशांती पुण्य धर्मा ॥३॥

दशरथा पातकें ब्रम्हहत्ये ऐसीं । नवल त्याचे कुशीं जन्म तुझा ॥४॥

मुनेश्वरा नाहीं दोष अनुमात्र । भांडवितां सुत्र वध होती ॥५॥

तुका म्हणे माझे दोष ते कायी । सरता तुझा पायीं जालों देवा ॥६॥

पाळणा

२४७७

जननिया बाळका रे घातलें पाळणा । पंचतत्वी जडियेल्या वारतिया चहूं कोणा ।

अखंड जडियेल्या तया ढाळ अंगणा । वैखरी धरूनि हातीं भाव दावी खेळणा ॥१॥

निजीं रे निजीं आतां । म्हणोनि परिये दे माता । खेळतां कष्टलासी बाळा तूं रे नेणतां । निजीं रे निजीं आतां ॥ध्रु.॥

खेळतां बाहेरि रे मुला लोकांच्या सवें । बागुल काळतोंडा नाहीं नेतो तें ठावें ।

खेळतां दुश्चित्ता रे देखोनि तें न्यावें । म्हणोनि सांगें तुज शीघ्र वचन पाळावें॥२॥

संचित मागें तुज शुद्ध होतें सांगाती । तेणें तुज वांचविलें वेरझारिया हातीं ।

आणीक नेली मागें काय जाणों तीं किती । आलासि येथवरि थोरपुण्यें बहुतीं ॥३॥

खेळतां शुक देवा तो रे लागला पाठीं । लपाला वरुषें बारा तिये मातेचे पोटीं ।

रिघतां बाहेरि रे पळे घेऊनि कासोटी । ते चि परी जाली स्वामी भेणें रिघें कपाटीं ॥४॥

खेळतां चक्रवर्ती जनका लागला धाक । पडिला अग्नीमाजी पाव जळत एक ।

भरलासे कांप अंगीं सुख नाठवें दुःख । आप पर तें ही नाहीं देहभाव सकळिक ॥५॥

सिभ्रीया चक्रवर्ती कव पडिली अवचिती । धीट तो न भे तया मास कापिलें हातीं ।

टाकिलें तयावरी खुणें गोविला अंतीं । पावला मायबाप हिरोन घेतला हातीं ॥६॥

बांधलें अजामेळा वेश्यागणीका कैसी । मारिली हाक धाकें कळलें मायबापासी ।

घातली धांव नेटें वेगीं पावला त्यासी । हिरोनि नेलीं दोघें आपणयां तीं पासी ॥७॥

धरूनी आठवू रे बाळा राहें निश्चळ । खेळतां दुश्चिता रे नको जाऊं बरळ।

टोंकताहे तुजलागीं दिवस लेखूनी काळ । मग नेदी आठवूं रे नेत्रीं घालीं पडळ ॥८॥

ऐसी तीं कृपावंतें बाळा मोहिलें चित्त । सुस्वरें कंठ गाय मधुर आणि संगीत ।

तेणें तें चि चित्त राहे होऊनियां निवांत । पावती तुका म्हणे नाहीं विश्वास ते घात ॥९॥

॥१॥

२४७८

उभ्या बाजारांत कथा । हे तों नावडे पंढरिनाथा ॥१॥

अवघें पोटासाटीं ढोंग । तेथें कैंचा पांडुरंग ॥ध्रु.॥

लावी अनुसंधान । कांहीं देईंल म्हणऊन ॥२॥

काय केलें रांडलेंका । तुला राजी नाहीं तुका ॥३॥

२४७९

असोत लोकांचे बोल शिरावरी । माझी मज बरी विठाबाईं ॥१॥

आपंगिलें मज आहे ते कृपाळु । बहुत कनवाळु अंतरींची ॥ध्रु.॥

वेदशास्त्रें जिसी वर्णिती पुराणें । तिचें मी पोसणें लडिवाळ ॥२॥

जिचें नाम कामधेनु कल्पतरू । तिचें मी लेंकरूं तुका म्हणे ॥३॥

२४८०

वाराणसी गया पाहिली द्वारका । परी नये तुका पंढरीच्या ॥१॥

पंढरीसी नाहीं कोणा अभिमान । पायां पडे जन एकमेका ॥२॥

तुका म्हणे जाय एकवेळ पंढरी । तयाचिये घरीं यम न ये ॥३॥

२४८१

सांडुनियां सर्व लौकिकाची लाज । आळवा यदुराज भिक्तभावें ॥१॥

पाहूनियां झाडें वरबडूनि पाला । खाऊनि विठ्ठला आळवावें ॥ध्रु.॥

वेंचूनियां चिंध्या भरूनियां धागा । गुंडाळूनि ढुंगा आळवावें ॥२॥

तुका म्हणे ऐसें मांडिल्या निर्वाण । तया नारायण उपेक्षीना ॥३॥

२४८२

दह्यांचिया अंगीं निघे ताक लोणी । एका मोलें दोन्ही मागों नये ॥१॥

आकाशाचे पोटीं चंद्र तारांगणें । दोहींशी समान पाहों नये ॥ध्रु.॥

पृथ्वीचा पोटीं हिरा गारगोटी । दोहोंसी समसाटी करूं नये ॥२॥

तुका म्हणे तैसे संत आणि जन । दोहींसी समान भजूं नये ॥३॥

२४८३

तेरा दिवस जाले नश्चिक्र करितां । न पवसी अनंता मायबापा ॥१॥

पाषाणांची खोळ घेउनि बैसलासी । काय हृषीकेशी जालें तुज ॥ध्रु.॥

तुजवरी आतां प्राण मी तजीन । हत्या मी घालीन पांडुरंगा ॥२॥

फार विठाबाईं धरिली तुझी आस । करीन जीवा नास पांडुरंगा ॥३॥

तुका म्हणे आतां मांडिलें निर्वाण । प्राण हा सांडीन तुजवरी ॥४॥

२४८४

लोक फार वाखा अमंगळ जाला । त्याचा त्याग केला पांडुरंगा ॥१॥

विषयां वंचलों मीपणा मुकलों । शरण तुज आलों पांडुरंगा ॥ध्रु.॥

घर दार अवघीं तजिलीं नारायणा । जीवींच्या जीवना पांडुरंगा ॥२॥

तुका म्हणे पडिलों पुंडलिकापाशीं । धांव हृषीकेशी आळिंगीं मज ॥३॥

२४८५

इंद्रियांचीं दिनें । आम्ही केलों नारायणें ॥१॥

म्हणऊनि ऐसें सोसीं । काय सांगों कोणांपाशी ॥ध्रु.॥

नाहीं अंगीं बळ । त्याग करींसा सकळ ॥२॥

तुका म्हणे मोटें । प्रारब्ध होतें खोटें ॥३॥

२४८६

हातीं धरूं जावें । तेणें परतें चि व्हावें ॥१॥

ऐसा कां हो आला वांटा । हीन भाग्याचा करंटा ॥ध्रु.॥

देव ना संसार । दोहीं ठायीं नाहीं थार ॥२॥

तुका म्हणे पीक । भूमि न दे न मिळे भीक ॥३॥

२४८७

मोलें घातलें रडाया । नाहीं असुं आणि माया ॥१॥

तैसा भिक्तवाद काय । रंगबेगडीचा न्याय ॥ध्रु.॥

वेठी धरिल्या दावी भाव । मागें पळायाचा पाव ॥२॥

काजव्याच्या ज्योती । तुका म्हणे न लगे वाती ॥३॥

२४८८

तरि च जन्मा यावें । दास विठ्ठलाचें व्हावें ॥१॥

नाहीं तरि काय थोडीं । श्वानशूकरें बापुडीं ॥ध्रु.॥

ज्याल्याचें तें फळ । अंगीं लागों नेदी मळ ॥२॥

तुका म्हणे भले । ज्याच्या नावें मानवलें ॥३॥

॥ लळतें ९ ॥

२४८९

देव ते संत देव ते संत । निमित्य त्या प्रतिमा ॥१॥

मी तों सांगतसें भावें । असो ठावें सकळां ॥ध्रु.॥

निराकारी ओस दिशा । येथें इच्छा पुरतसे ॥२॥

तुका म्हणे रोकडें केणें । सेवितां येणें पोट धाय ॥३॥

२४९०

न कळे माव मुनि मागे एकी अंतुरी । साठी संवत्सरां जन्म तया उदरीं ॥१॥

कैसा आकळे गे माये चपळ वो । त्रिभुवनव्यापक सकळ वो ॥ध्रु.॥

हनुमंता भेटी गर्व हरिला दोहींचा । गरुडा विटंबना रूपा सत्यभामेच्या ॥२॥

द्रौपदीचा भेद पुरविला समयीं । ॠषि फळवनीं देंठीं लावितां ठायीं ॥३॥

अर्जुनाच्या रथीं कपि स्तंभीं ठेविला । दोहीं पैज तेथें गर्व हरी दादुला ॥४॥

भावभक्ती सत्वगुण जाला दुर्जना । तुका म्हणे सकळां छंदें खेळे आपण ॥५॥

२४९१

उदारा कृपाळा अंगा देवांच्या देवा । तुजसवें पण आतां आमुचा दावा ॥१॥

कैसा जासी सांग आतां मजपासुनी । केलें वाताहात दिले संसारा पाणी ॥ध्रु.॥

अवघीं आवरूनि तुझे लाविलीं पाठीं । आतां त्या विसर सोहंकोहंच्या गोष्टी ॥२॥

तुका म्हणे आतां चरणीं घातली मिठी । पडिली ते पडो तुम्हा आम्हांसी तुटी ॥३॥

२४९२

जाली होती काया । बहु मळीन देवराया ॥१॥

तुमच्या उजळली नामें । चित्त प्रक्षाळिलें प्रेमें ॥ध्रु.॥

अनुतापें झाला झाडा । प्रारब्धाचा केला तोडा ॥२॥

तुका म्हणे देह पायीं । ठेवूनि झालों उतराईं ॥३॥

२४९३

आजि आनंदु रे एकी परमानंदु रे । जया श्रुति नेति नेति म्हणती गोविंदु रे ॥१॥

विठोबाचीं वेडीं आम्हां आनंदु सदा । गाऊं नाचों वाऊं टाळी रंजवूं गोविंदा ॥ध्रु.॥

सदा सन सांत आम्हां नित्य दिवाळी । आनंदें निर्भर आमचा कैवारी बळी ॥२॥

तुका म्हणे नाहीं जन्ममरणांचा धाक । संत सनकादिक तें आमचें कवतुक ॥३॥

२४९४

प्राणियां एक बीजमंत्र उच्चारीं । प्रतिदिनीं रामकृष्ण म्हण कां मुरारि ॥१॥

हें चि साधन रे तुज सर्व सिद्धीचे । नाम उच्चारीं पां गोपाळाचें वाचे ॥ध्रु.॥

उपास पारणें न लगे वनसेवन । न लगे धूम्रपान पंचाअग्नतापन ॥२॥

फुकाचें सुखाचें कांहीं न वेचें भांडार । कोटी यज्ञां परिस तुका म्हणे हें सार ॥३॥

२४९५

विठ्ठल कीर्तनाचे अंतीं । जय जय हरी जे म्हणती ॥१॥

तें चि सुकृताचें फळ । वाचा रामनामें निखळ ॥ध्रु.॥

बैसोनि हरिकथेसी । होय सावध चित्तासी ॥२॥

तुका म्हणे त्याचा जन्म । सुफळ जाला भवक्रम ॥३॥

२४९६

न चलवे पंथ वेच नसतां पालवीं । शरीर विटंबिलें वाटे भीक मागावी ॥१॥

न करीं रे तैसें आपआपणां । नित्य राम राम तुम्ही सकळ म्हणा ॥ध्रु.॥

राम म्हणवितां रांडा पोरें निरविशी । पडसी यमा हांतीं जाचविती चौर्‍याशी ॥२॥

मुखीं नाहीं राम तो ही आत्महत्यारा । तुका म्हणे लाज नाहीं तया गंव्हारा ॥३॥

२४९७

थडियेसी निघतां पाषाणांच्या सांगडी । बुडतां मध्यभागीं तेथें कोण घाली उडी ॥१॥

न करी रे तैसें आपआपणा । पतंग जाय वांयां जीवें ज्योती घालूनियां ॥ध्रु.॥

सावधपणें सोमवल वाटी भरोनियां प्याला । मरणा अंतीं वैद्य बोलावितो गहिला ॥२॥

तुकाम्हणे करीं ठायींचा चि विचार । जंवें नाहीं पातला यमाचा किंकर ॥३॥

॥९॥

२४९८

द्या जी माझा विचारोनियां विभाग । न खंडे हा लाग आहाचपणें ॥१॥

किती नेणों तुम्हां साहाते कटकट । आम्ही च वाईंट निवडलों ते ॥ध्रु.॥

करवितां कल्हें जिवाचियेसाटीं । हे तुम्हां वोखटीं ढाळ देवा ॥२॥

तुका म्हणे धीर कारण आपुला । तुम्हीं तों विठ्ठला मायातीत ॥३॥

२४९९

आमुचे ठाउके तुम्हां गर्भवास । बळिवंत दोष केले भोग ॥१॥

काय हा सांगावा नसतां नवलावो । मैंदपणें भाव भुलवणेचा ॥ध्रु.॥

एका पळवूनि एका पाठी लावा । कवतुक देवा पाहावया ॥२॥

तुका म्हणे ज्याणें असें चेतविलें । त्याच्यानें उगळें कैसें नव्हे ॥३॥

२५००

निदऩयासी तुम्ही करितां दंडण । तुमचें गार्‍हाणें कोठें द्यावें ॥१॥

भाकितों करुणा ऐकती कान । उगलें चि मौन्य धरिलें ऐसें ॥ध्रु.॥

दीनपणें पाहें पाय भिडावोनि । मंजुळा वचनीं विनवीतसें ॥२॥

तुका म्हणे गांठी मनाची उकला । काय जी विठ्ठला पाहातसां ॥३॥

२५०१

नसतों किविलवाणें । कांहीं तुमच्या कृपादानें ॥१॥

हे चि तयाची ओळखी । धालें टवटवित मुखीं ॥ध्रु.॥

वांयां जात नाहीं । वचन प्रीतीचें तें कांहीं ॥२॥

तुका म्हणे देवा । सत्य येतें अनुभवा ॥३॥

२५०२

जालों तंव साचें । दास राहवणें काचें ॥१॥

हें कां मळितें उचित । तुम्ही नेणा कृपावंत ॥ध्रु.॥

सिंहाचें ते पिलें । जाय घेऊनियां कोल्हें ॥२॥

तुका म्हणे नास । आम्हां म्हणविलियां दास ॥३॥

२५०३

देवाच्या उद्देशें जेथें जेथें भाव । तो तो वसे ठाव विश्वंभरें ॥१॥

लोभाचे संकल्प पळालियावरी । कैंची तेथें उरी पापपुण्या ॥ध्रु.॥

शुद्ध भक्ती मन जालिया निर्मळ । कुश्चळी विटाळ वज्रलेप ॥२॥

तुका म्हणे ज्याचें तयासी च कळे । प्रांत येतो फळें कळों मग ॥३॥

२५०४

कडसणी धरितां अडचणीचा ठाव । म्हणऊनि जीव त्रासलासे ॥१॥

लौकिकाबाहेरि राहिलों निराळा । तुजविण वेगळा नाहीं तुजा ॥ध्रु.॥

संकोचानें नाहीं होत धणीवरी । उरवूनि उरी काय काज ॥२॥

तुका म्हणे केलें इच्छे चि सारिखें । नाहींसें पारिखें येथें कोणी ॥३॥

२५०५

हें चि जतन करा दान । धरुनी चरण राहिलों तो॥१॥

आणीक कांहीं न घलीं भार । बहुत फार सांकडें ॥ध्रु.॥

घ्यावी माझ्या हातें सेवा । हे चि देवा विनवणी ॥२॥

तुका तुमचा म्हणवी दास । तेणें आस पुरवावी ॥३॥

२५०६

आपल्या च स्फुंदे । जेथें तेथें घेती छंदें ॥१॥

पडिला सत्याचा दुष्काळ । बहु फार जाली घोळ ॥ध्रु.॥

विश्वासाचे माठ । त्याचे कपाळीं तें नाट ॥२॥

तुका म्हणे घाणा । मूढा तीर्थी प्रदिक्षणा ॥३॥

२५०७

उद्वेगाची धांव बैसली आसनीं । पडिलें नारायणीं मोटळें हें ॥१॥

सकळ निश्चिंती जाली हा भरवसा । नाहीं गर्भवासा येणें ऐसा ॥ध्रु.॥

आपुलिया नांवें नाहीं आम्हां जिणें । अभिमान तेणें नेला देवें ॥२॥

तुका म्हणे चेळें एकाचिया सत्ता । आपुलें मिरवितां पणें ऐसें ॥३॥

२५०८

बहुतां पुरे ऐसा वाण । आलें धन घरासी ॥१॥

घ्या रे फुका मोलेंविण । नारायण न भुला ॥ध्रु.॥

ऐका निवळल्या मनें । बरवें कानें सादर ॥२॥

तुका म्हणे करूनि अंतीं । निश्चिंती हे ठेवावी ॥३॥

२५०९

माझी मज जाती आवरली देवा । नव्हतां या गोवा इंद्रियांचा ॥१॥

कासया मी तुझा म्हणवितों दास । असतों उदास सर्व भावें ॥ध्रु.॥

भयाचिया भेणें धरियेली कास । न पुरतां आस काय थोरी ॥२॥

तुका म्हणे आपआपुलीं जतन । कैचें थोरपण मग तुम्हां ॥३॥

२५१०

विनवितों तरी आणितोसि परी । याचकानें थोरी दातयाची ॥१॥

आमुचे ही कांहीं असों द्या प्रकार । एकल्यानें थोर कैचे तुम्ही ॥ध्रु.॥

नेघावी जी कांहीं बहु साल सेवा । गौरव तें देवा यत्न कीजे ॥२॥

तुका म्हणे नाहीं आमुची मिरासी । असावेंसें ऐसीं दुर्बळें चि ॥३॥

२५११

एका ऐसें एक होतें कोणां काळें । समर्थाच्या बळें काय नव्हे ॥१॥

घालूनि बैसलों मिरासीस पाया । जिंकों देवराया संदेह नाहीं ॥ध्रु.॥

केला तो न संडीं आतां कइवाड । वारीन हे आड कामक्रोध ॥२॥

तुका म्हणे जाळीं अळसाची धाडी । नव्हती आली जोडी कळों साच ॥३॥

२५१२

जाले समाधान । तुमचे धरिले चरण ॥१॥

आतां उठावेंसें मना । येत नाहीं नारायणा ॥ध्रु.॥

सुरवाडिकपणें । येथें सांपडलें केणें ॥२॥

तुका म्हणे भाग । गेला निवारला लाग ॥३॥

२५१३

मुखाकडे वास । पाहें करूनियां आस ॥१॥

आतां होईंल ते शिरीं । मनोगत आज्ञा धरीं ॥ध्रु.॥

तुम्हीं अंगीकार । केला पाहिजे हें सार ॥२॥

तुका म्हणे दारीं । उभें याचक मीं हरी ॥३॥

२५१४

नाहीं माथां भार । तुम्ही घेत हा विचार ॥१॥

जाणोनियां ऐसें केलें । दुरिल अंगेसी लाविलें ॥ध्रु.॥

आतां बोलावें आवडी । नाम घ्यावें घडी घडी ॥२॥

तुका म्हणे दुरी । देवा खोटी ऐसी उरी ॥३॥

२५१५

माझें जड भारी । आतां अवघें तुम्हांवरी ॥१॥

जालों अंकित अंकिला । तुमच्या मुकलों मागिला ॥ध्रु.॥

करितों जें काम। माझी सेवा तुझें नाम ॥२॥

तुका पायां लागे । कांहीं नेदी ना न मगे ॥३॥

२५१६

तुम्ही आम्ही भले आतां । जालों चिंता काशाची॥१॥

आपुलाले आलों स्थळीं । मौन कळी वाढेना ॥ध्रु.॥

सहज जें मनीं होतें । तें उचितें घडलें ॥२॥

तुका म्हणे नसतें अंगा । येत संगा सारिखें ॥३॥

२५१७

चित्ता ऐसी नको देऊं आठवण । जेणें देवाचे चरण अंतरे तें ॥१॥

आलिया वचनें रामनामध्वनि । ऐकावीं कानीं ऐसीं गोडें ॥ध्रु.॥

मत्सराचा ठाव शरीरीं नसावा । लाभेंविण जीवा दुःख देतो ॥२॥

तुका म्हणे राहे अंतर शीतळ । शांतीचें तें बळ क्षमा अंगीं ॥३॥

२५१८

कोण पुण्य कोणा गांठी । ज्यासी ऐसियांची भेटी ॥१॥

जिहीं हरी धरिला मनीं । दिलें संवसारा पाणी ॥ध्रु.॥

कोण हा भाग्याचा । ऐसियांसी बोले वाचा ॥२॥

तुका म्हणे त्यांचे भेटी। होय संसारासी तुटी ॥३॥

२५१९

तरि च हा जीव संसारीं उदास । धरिला विश्वास तुम्हां सोईं ॥१॥

एके जातीविण नाहीं कळवळा । ओढली गोपाळा सूत्रदोरी ॥ध्रु.॥

फुटतसे प्राण क्षणांच्या विसरें । हें तों परस्परें सारिखें चि ॥२॥

तुका म्हणे चित्तीं राखिला अनुभव । तेणें हा संदेह निवारला ॥३॥

२५२०

किती विवंचना करीतसें जीवीं । मन धांवडवी दाही दिशा ॥१॥

कोणा एका भावें तुम्ही अंगीकार । करावा विचार या च साटीं ॥ध्रु.॥

इतर ते आतां लाभ तुच्छ जाले । अनुभवा आले गुणागुण ॥२॥

तुका म्हणे लागो अखंड समाधि । जावें प्रेमबोधीं बुडोनियां ॥३॥

२५२१

दिक चि या नाहीं संसारसंबंधा । तुटेना या बाधा भवरोगाची ॥१॥

तांतडींत करीं म्हणऊनि तांतडी । साधिली ते घडी सोनियाची ॥ध्रु.॥

संकल्पाच्या बीजें इंद्रियांची चाली । प्रारब्ध तें घाली गर्भवासीं ॥२॥

तुका म्हणे बीजें जाळुनी सकळ । करावा गोपाळ आपुला तो ॥३॥

२५२२

आतां होइन धरणेकरी । भीतरीच कोंडीन ॥१॥

नाही केली जीवेंसाटी । तों कां गोष्टी रुचे तें ॥ध्रु.॥

आधी निर्धार तो सार । मग भार सोसीन ॥२॥

तुका म्हणे खाऊं जेवूं । नेदूं होऊं वेगळा ॥३॥

२५२३

होइल तरि पुसापुसी । उत्तर त्यासी योजावें ॥१॥

तोंवरि मी पुढें कांहीं । आपुलें नाहीं घालीत ॥ध्रु.॥

जाणेनियां अंतर देव । जेव्हां भेव फेडील ॥२॥

तुका म्हणे धरिला हातीं । करील खंतीवेगळें ॥३॥

२५२४

हा तों नव्हे कांहीं निराशेचा ठाव । भलें पोटीं वाव राखिलिया ॥१॥

विश्वंभरें विश्व सामाविलें पोटी । तेथें चि सेवटीं आम्ही असों ॥ध्रु.॥

नेणतां चिंतन करितों अंतरीं । तेथें अभ्यंतरीं उमटेल ॥२॥

तुका म्हणे माझा स्वामी अबोलणा । पुरवूं खुणे खुणा जाणतसों ॥३॥

२५२५

निष्ठ‍ तो दिसे निराकारपणें । कोंवळा सगुणें प्रतिपाळी ॥१॥

केला च करावा केला कइवाड । होईंल तें गोड न परेते ॥ध्रु.॥

मथिलिया लागे नवनीत हातां । नासे वितळितां आहाच तें ॥२॥

तुका म्हणे आतां मनाशीं विचार । करावा तो सार एकचित्त ॥३॥

२५२६

बहु देवा बरें जालें । नसतें गेलें सोंवळें ॥१॥

धोवटाशीं पडिली गांठी । जगजेठीप्रसादें ॥ध्रु.॥

गादल्याचा जाला जाडा । गेली पीडा विकल्प ॥२॥

तुका म्हणे वरावरी । निर्मळ करी निर्मळा ॥३॥

२५२७

स्वामित्वाचीं वर्में असोनि जवळी । वाहों जावें मोळी गुणांसवें ॥१॥

काबाडापासूनि सोडवा दातारा । कांहीं नका भारा पात्र करूं ॥ध्रु.॥

धनवंत्याचिये अंगीं सत्ताबळ । व्याधि तो सकळ तोडावया ॥२॥

तुका म्हणे आलें मोड्यासी कोंपट । सांडव्याची वाट विसरावी ॥३॥

२५२८

ॠणाच्या परिहारा जालों वोळगणा । द्यावी नारायणा वासलाती ॥१॥

जालों उतराईं शरीरसंकल्पें । चुकों द्यावीं पापें सकळ ही ॥ध्रु.॥

आजिवरि होतों धरूनि जिवासी । व्याजें कासाविसी बहु केलें ॥२॥

तुका म्हणे मना आणिला म्यां भाव । तुमचा तेथें ठाव आहे देवा ॥३॥

२५२९

येणें पांगें पायांपाशीं । निश्चयेंसी राहेन ॥१॥

सांगितली करीन सेवा । सकळ देवा दास्यत्व ॥ध्रु.॥

बंधनाची तुटली बेडी । हे चि जोडी मग आम्हां ॥२॥

तुका म्हणे नव्हें क्षण । पायांविण वेगळा ॥३॥

२५३०

आपुल्या आपण उगवा लिगाड । काय माझें जड करुन घ्याल ॥१॥

उधारासी काय उधाराचें काम । वाढवूं चि श्रम नये देवा ॥ध्रु.॥

करा आतां मजसाटीं वाड पोट । ठाव नाहीं तंटे जालें लोकीं ॥२॥

तुका म्हणे बाकी झडलियावरी । न पडें वेव्हारीं संचिताचे ॥३॥

२५३१

सर्व संगीं विट आला । तूं एकला आवडसी ॥१॥

दिली आतां पायीं मिठी । जगजेठी न सोडीं ॥ध्रु.॥

बहु जालों क्षीदक्षीण । येणें सीण तो नासे ॥२॥

तुका म्हणे गंगवास । बहु त्या आस स्थळाची ॥३॥

२५३२

शीतळ तें शीतळाहुनी । पायवणी चरणींचें ॥१॥

सेवन हे शिरसा धरीं । अंतरीं हीं वरदळा ॥ध्रु.॥

अवघें चि नासी पाप । तीर्थ बाप माझ्याचें ॥२॥

बैसोनियां तुका तळीं । त्या कल्लोळीं डौरला ॥३॥

२५३३

गोदे कांठीं होता आड । करूनि कोड कवतुकें ॥१॥

देखण्यांनीं एक केलें । आइत्या नेलें जिवनापें ॥ध्रु.॥

राखोनियां ठाव । अल्प जीव लावूनि ॥२॥

तुका म्हणे फिटे धनी । हे सज्जनीं विश्रांति ॥३॥

२५३४

न पाहें माघारें आतां परतोनि । संसारापासूनि विटला जीव ॥१॥

सामोरें येऊनि कवळीं दातारा । काळाचा हाकारा न साहावे ॥ध्रु.॥

सावधान चित्त होईंल आधारें । खेळतां ही बरें वाटईंल ॥२॥

तुका म्हणे कंठ दाटला या सोसें । न पवे कैसें जवळी हें ॥३॥

२५३५

मथनीचें नवनीत । सर्व हितकारक ॥१॥

दंडवत दंडा परी । मागें उरी नुरावी ॥ध्रु.॥

वचनाचा तो पसरुं काईं । तांतडी डोईंपाशींच ॥२॥

तुका म्हणे जगजेठी । लावीं कंठीं उचलूनि ॥३॥

२५३६

अवचिता चि हातीं ठेवा । दिला सेवा न करितां ॥१॥

भाग्य फळलें जाली भेटी । नेघें तुटी यावरी ॥ध्रु.॥

दैन्य गेलें हरली चिंता । सदैव आतां यावरी ॥२॥

तुका म्हणे वांटा जाला । बोलों बोली देवासीं ॥३॥

२५३७

समर्थाची धरिली कास । आतां नाश काशाचा ॥१॥

धांव पावें करीन लाहो । तुमच्या आहो विठ्ठला ॥ध्रु.॥

न लगे मज पाहाणें दिशा । हाकेसरिसा ओढसी ॥२॥

तुका म्हणे नव्हे धीर । तुम्हां स्थिर दयेनें ॥३॥

२५३८

करूं तैसें पाठांतर । करुणाकर भाषण ॥१॥

जिहीं केला मूर्तिमंत । ऐसे संतप्रसाद ॥ध्रु.॥

सोज्ज्वळ केल्या वाटा । आइत्या नीटा मागीलां ॥२॥

तुका म्हणे घेऊं धांवा । करूं हांवा ते जोडी ॥३॥

२५३९

अचळ न चळे ऐसें जालें मन । धरूनि निज खुण राहिलोंसें ॥१॥

आवडी बैसली गुणांची अंतरीं । करूं धणीवरी सेवन तें ॥ध्रु.॥

एकविध भाव नव्हे अभावना । आणिकिया गुणां न मळिवे ॥२॥

तुका म्हणे माझे पडिलें आहारीं । ध्यान विटेवरी ठाकले तें ॥३॥

२५४०

काय तुझी थोरी वणूप मी पामर । होसी दयाकर कृपासिंधु ॥१॥

तुज ऐसी दया नाहीं आणिकासी । ऐसें हृषीकेशी नवल एक ॥ध्रु.॥

कुरुक्षेत्रभूमीवरी पक्षी व्याले । तृणामाजी केलें कोठें त्यांनीं ॥२॥

अकस्मात तेथें रणखांब रोविला । युद्धाचा नेमिला ठाव तेथें ॥३॥

कौरव पांडव दळभार दोन्ही । झुंजावया रणीं आले तेथें ॥४॥

तये काळीं तुज पक्षी आठविती । पाव बा श्रीपती म्हणोनियां ॥५॥

हस्ती घोडे रथ येथें धांवतील । पाषाण होतील शतचूर्ण ॥६॥

ऐसिये आकांतीं वांचों कैसे परी । धांव बा श्रीहरी लवलाहें ॥७॥

टाकोनियां पिलीं कैसें जावें आतां । पावें जगन्नाथा लवलाहीं ॥८॥

आली तिये काळीं कृपा तुझ्या चित्ता । अनाथांच्या नाथा नारायणा ॥९॥

एका गजाचिया कंठीं घंटा होती । पाडिली अवचिती तयांवरी ॥१०॥

अठरा दिवस तेथे द्वंदजुंज जालें । वारा ऊन लागलें नाहीं तयां ॥११॥

जुंज जाल्यावरी दाविलें अर्जुना । तुम्हीं नारायणा पिक्षयांसी ॥१२॥

पाहें आपुलिया दासां म्यां रिक्षलें । रणीं वांचविलें कैशा परी ॥१३॥

ऐसी तुज माया आपुल्या भक्तांची । माउली आमुची तुका म्हणे ॥१४॥

२५४१

वैष्णवां संगती सुख वाटे जीवा । आणीक मी देवा कांहीं नेणें ॥१॥

गायें नाचें उडें आपुलिया छंदें । मनाच्या आनंदें आवडीनें ॥ध्रु.॥

लाज भय शंका दुराविला मान । न कळे साधन यापरतें ॥२॥

तुका म्हणे आतां आपुल्या सायासें । आम्हां जगदेशें सांभाळावें ॥३॥

२५४२

शरण शरण वाणी । शरण त्रिवाचा विनवणी ॥१॥

स्तुती न पुरे हे वाचा । सत्य दास मी दासांचा ॥ध्रु.॥

देह सांभाळून । पायांवरी लोटांगण ॥२॥

विनवी संता तुका दीन । नव्हे गोरवें उत्तीर्ण ॥३॥

२५४३

लेंकरा लेववी माता अळंकार । नाहीं अंतपार आवडीसी ॥१॥

कृपेचें पोसणें तुमचें मी दीन । आजि संतजन मायबाप ॥ध्रु.॥

आरुषा उत्तरीं संतोषे माउली । कवळूनि घाली हृदयात ॥२॥

पोटा आलें त्याचे नेणे गुणदोष । कल्याण चि असे असावें हें ॥३॥

मनाची ते चाली मोहाचिये सोईं । ओघें गंगा काईं परतों जाणे ॥४॥

तुका म्हणे कोठें उदार मेघां शिक्त । माझी तृषा किती चातकाची ॥५॥

२५४४

युिक्त तंव जाल्या कुंटित सकळा । उरली हे कळा जीवनाची ॥१॥

संतचरणीं भावें ठेविलें मस्तक । जोडोनि हस्तक राहिलोंसें ॥ध्रु.॥

जाणपणें नेणें कांहीं चि प्रकार । साक्षी तें अंतर अंतरासी ॥२॥

तुका म्हणे तुम्ही केलें अभयदान । जेणें समाधान राहिलेंसे ॥३॥

२५४५

हा गे आलों कोणी म्हणे बुडतिया । तेणें किती तया बळ चढे ॥१॥

तुम्ही तंव भार घेतला सकळ । आश्वासिलों बाळ अभयकरें ॥ध्रु.॥

भुकेलियां आस दावितां निर्धार । किती होय धीर समाधान ॥२॥

तुका म्हणे दिली चिंतामणीसाटीं । उचित कांचवटी दंडवत ॥३॥

२५४६

कैसा तीं देखिला होसील गोपाळीं । पुण्यवंतीं डोळीं नारायणा ॥१॥

तेणें लोभें जीव जालासे बराडी । आम्ही ऐशी जोडी कई लाभों ॥ध्रु.॥

असेल तें कैसें दर्शनाचें सुख । अनुभवें श्रीमुख अनुभवितां ॥२॥

तुका म्हणे वाटे देसी आलिंगन । अवस्था ते क्षणाक्षणां होते ॥३॥

२५४७

कासया या लोभें केलें आर्तभूत । सांगा माझें चित्त नारायणा ॥१॥

चातकाचे परी एक चि निर्धार । लक्षभेदीतीर फिरों नेणे ॥ध्रु.॥

सांवळें रूपडें चतुर्भुज मूर्ति । कृष्णनाम चित्तीं संकल्प हा ॥२॥

तुका म्हणे करीं आवडीसी ठाव । नको माझा भाव भंगों देऊं ॥३॥

२५४८

काय माझा पण होईंल लटिका । ब्रिदावळी लोकां दाविली ते ॥१॥

खरी करूनियां देई माझी आळी । येऊनि कृवाळी पांडुरंगे ॥ध्रु.॥

आणीक म्यां कोणा म्हणवावें हातीं । नये काकुलती दुजियासी ॥२॥

तुका म्हणे मज येथें चि ओळखी । होईंन तो सुखी पायांनीं च ॥३॥

२५४९

तुम्हां आम्हां जंव जालिया समान । तेथें कोणां कोण सनमानी ॥१॥

उरी तों राहिली गोमटें गौरव । ओढे माझा जीव पायांपाशीं ॥ध्रु.॥

नेणपणें आम्ही आळवूं वोरसें । बोलवितों रसें शब्दरत्नें ॥२॥

तुका म्हणे लळे पाळीं वो विठ्ठले । कां हे उरविले भेदाभेद ॥३॥

२५५०

नको माझे मानूं आहाच ते शब्द । कळवळ्याचा वाद करीतसें ॥१॥

कासयानें बळ करूं पायांपाशीं । भाकावी ते दासीं करुणा आम्हीं ॥ध्रु.॥

काय मज चाड असे या लौकिकें । परी असे निकें अनुभवाचें ॥२॥

लांचावल्यासाटीं वचनाची आळी । टकळ्यानें घोळी जवळी मन ॥३॥

वाटतसे आस पुरविसी ऐसें । तरि अंगीं पिसें लावियेले ॥४॥

तुका म्हणे माझी येथें चि आवडी । श्रीमुखाची जोडी इच्छीतसें ॥५॥

२५५१

म्हणऊनी लवलाहें । पाय आहें चिंतीत ॥१॥

पाठिलागा येतो काळ । तूं कृपाळू माउली ॥ध्रु.॥

बहु उसंतीत आलों । तया भ्यालों स्थळासी ॥२॥

तुका म्हणे तूं जननी । ये निर्वाणीं विठ्ठलें॥३॥

२५५२

जेणें वाढे अपकीर्ति । सर्वार्थी तें वर्जावें ॥१॥

सत्य रुचे भलेपण । वचन तें जगासी ॥ध्रु.॥

होइजेतें शूर त्यागें । वाउगें तें सारावें ॥२॥

तुका म्हणे खोटें वर्म । निंद्यकर्म काळिमा ॥३॥

२५५३

याची सवे लागली जीवा । गोडी हेवा संगाचा ॥१॥

परतें न सरवे दुरी । क्षण हरीपासूनि ॥ध्रु.॥

जालें तरी काय तंट । आतां चट न संटे ॥२॥

तुका म्हणे चक्रचाळे । वेळ बळें लाविलें ॥३॥

२५५४

याचा तंव हा चि मोळा । देखिला डोळा उदंड ॥१॥

नेदी मग फिरों मागें । अंगा अंगें संचरे ॥ध्रु.॥

कां गा याची नेणां खोडी । जीभा जोडी करितसां ॥२॥

पांघरे तें बहु काळें । घोंगडें ही ठायींचें ॥३॥

अंगीं वसे चि ना लाज । न म्हणे भाज कोणाची ॥४॥

सर्वसाक्षी अबोल्यानें । दुश्चित कोणें नसावें ॥५॥

तुका म्हणे धरिला हातीं । मग निश्चिंतीं हरीनें ॥६॥

२५५५

प्रसद्धि हा असे जगा । अवघ्या रंगारंगाचा ॥१॥

तरी वाटा न वजे कोणी । नारायणीं घरबुडी ॥ध्रु.॥

बहुतां ऐसें केलें मागें । लाग लागें लागेना ॥२॥

हो कां नर अथवा नारी । लाहान थोरीं आदर ॥३॥

जालें वेगळें लोकीं पुरे । मग नुरे समूळ ॥४॥

कळेना तो आहे कैसा । कोणी दिशा बहु थोडा ॥५॥

तुका म्हणे दुसर्‍या भावें । छायें नावें न देखवे ॥६॥

२५५६

न संडावा आतां ऐसें वाटे ठाव । भयाशी उपाव रक्षणाचा ॥१॥

म्हणऊनि मनें वळियेलें मन । कारियेकारण चाड नाहीं ॥ध्रु.॥

नाना वीचि उपाधि करूनियां मूळ । राखतां विटाळ तें चि व्हावें ॥२॥

तुका म्हणे येथें न वेचे वचन । निजीं निजखूण सांपडली ॥३॥

२५५७

सत्तेचें भोजन समयीं आतुडे । सेवन ही घडे रुचिनेसी ॥१॥

वर्में श्रम नेला जालें एकमय । हृदयस्थीं सोय संग जाला ॥ध्रु.॥

कोथळीस जमा पडिलें संचित । मापल्याचा वित्त नेम जाला ॥२॥

तुका म्हणे धणी ऐसा जालों आतां । करीन ते सत्ता माझी आहे ॥३॥

२५५८

देईंल तें उणें नाहीं । याचे कांहीं पदरीं ॥१॥

पाहिजे तें संचित आतां । येथें सत्ता करावया ॥ध्रु.॥

गुणां ऐसा भरणा भरी। जो जें चारी तें लाभे ॥२॥

तुका म्हणे देवीं देव । फळे भव आपुला ॥३॥

२५५९

तेव्हां होतों भोगाधीन । तुम्हां भिन्न पासूनि ॥१॥

आतां बोलों नये ऐसें । आनारिसें वेगळें ॥ध्रु.॥

सन्मुख जालों स्वामीकडे । भव औठडे निराळे ॥२॥

चिंतिलें तें चिंतामणी । फिटे धणी तों द्यावें ॥३॥

सहज स्थित आहे अंगीं । प्रसंगीं ते वंचेना ॥४॥

तुमची देवा धरिली कास । केला नास प्रपंचा ॥५॥

तुका म्हणे जाणोनि वर्म । कर्माकर्में ठेविलीं ॥६॥

॥५॥

२५६०

केला कैवाड संतांच्या आधारें । अनुभवें खरें कळों आलें ॥१॥

काय जीवित्वाची धरुनियां आशा । व्हावें गर्भवासा पात्र भेणें ॥ध्रु.॥

अबाळीनें जावें निचिंतिया ठायां । रांडा रोटा वांयां करूं नये ॥२॥

तुका म्हणे बळी देतां तें निधान । भिकेसाटीं कोण राज्य देतो ॥३॥

२५६१

संगतीनें होतो पंगतीचा लाभ । अशोभीं अनुभव असिजेतें ॥१॥

जैसीं तैसीं असों पुढिलांचे सोईं । धरिती हातीं पायीं आचारिये ॥ध्रु.॥

उपकारी नाहीं देखत आपदा । पुढिलांची सदा दया चित्तीं ॥२॥

तुका म्हणे तरीं सज्जनाची कीतिऩ । पुरवावी आर्ति निर्बळांची ॥३॥

२५६२

करितां विचार सांपडलें वर्म । समूळ निश्रम परिहाराचें ॥१॥

मज घेऊनियां आपणांसी द्यावें । साटी जीवें जीवें नारायणा ॥ध्रु.॥

उरी नाहीं मग पडदा कां आला । स्वमुखें चि भला करितां वाद ॥२॥

तुका म्हणे माझें खरें देणें घेणें । तुम्ही साक्षी जाणें अंतरींचें ॥३॥

२५६३

कुळींची हे कुळदेवी । केली ठावी संतांनीं ॥१॥

बरवें जालें शरण गेलों । उगविलों संकटीं ॥ध्रु.॥

आणिला रूपा ही बळें । करूनि खळें हरिदासीं ॥२॥

तुका म्हणे समागमें । नाचों प्रेमें लागलों ॥३॥

२५६४

आतां देह अवसान । हें जतन तोंवरी ॥१॥

गाऊं नाचों गदारोळें । जिंकों बळें संसार ॥ध्रु.॥

या चि जीऊं अभिमानें । सेवाधनें बळकट ॥२॥

तुका म्हणे न सरें मागें । होईंन लागें आगळा ॥३॥

२५६५

ज्याने आड यावें कांहीं । त्याचें नाहीं बळ आतां ॥१॥

मन येथें साह्य जालें । हरिच्या धालें गुणवादीं ॥ध्रु.॥

चुकुर तो गेला काळ । जालें बळ संगाचें ॥२॥

तुका म्हणे धरूं सत्ता । होईंल आतां करूं तें ॥३॥

२५६६

देवासी तो पुरे एकभाव गांठी । तो चि त्याचे मिठी देइल पायीं ॥१॥

पाहोनि राहीन कवतुक निराळा । मी मज वेगळा होऊनियां ॥ध्रु.॥

कांहीं नेघें शिरीं निमित्याचा भार । न लगे उत्तर वेचावें चि ॥२॥

तुका म्हणे जीवें पडिलिया गांठी । मग नाहीं मिठी सुटों येत ॥३॥

२५६७

लौकिकासाटीं या पसार्‍याचा गोवा । कांहीं नाहीं देवा लागों येत ॥१॥

ठेवावा माथा तो नुचलावा पायीं । ठांयींचिये ठांयीं हालों नये ॥ध्रु.॥

डव्हळिल्या मनें वितळिलें रूप । नांवऐसें पाप उपाधीचें ॥२॥

तुका म्हणे देव प्रीतीनें कवळी । ठेवील जवळी उठवूनि ॥३॥

२५६८

नाहीं होत भार घातल्या उदास । पुरवावी आस सकळ ही ॥१॥

ऐसा नाहीं मज एकाचा अनुभव । धरिला तो भाव उद्धरलें ॥ध्रु.॥

उतावीळ असे शरणागतकाजें । धांव केशीराजे आइकतां ॥२॥

तुका म्हणे हित चिंतन भरवंसा । नेदी गर्भवासा येऊं देवा ॥३॥

२५६९

उपजों मरों हे तों आमुची मिरासी । हें तूं निवारिसी तरी थोर ॥१॥

उभा राहीं करीं खरा खोटा वाद । आम्ही जालों निंद लंडीपणें ॥ध्रु.॥

उभयतां आहे करणें समान । तुम्हां ऐसा म्हणें मी ही देवा ॥२॥

तुका म्हणे हातीं सांपडलें वर्म । अवघाची भ्रम फेडिन आतां ॥३॥

२५७०

मेलियांच्या रांडा इच्छिती लेकरूं । लाज नाहीं धरूं प्रीती कैशी ॥१॥

मागिलां पुढिलां एकी सरोबरी । काळाची पेटारी खांदा वाहे ॥ध्रु.॥

आन दिसे परी मरणें चि खरें । सांपळा उंदिरें सामाविलीं ॥२॥

तुका म्हणे जाली मनाची परती । निवळली ज्योती दिसों आली ॥३॥

२५७१

निष्ठ‍ मी जालों अतिवादागुणें । हें कां नारायणें नेणिजेल ॥१॥

सांडियेली तुम्ही गोत परिसोय । फोडविली डोय कर्मा हातीं ॥ध्रु.॥

सांपडूनि संदी केली जीवेंसाटीं । घ्यावयासि तुटी कारण हें ॥२॥

तुका म्हणे तुज काय म्हणों उणें । नाहीं अभिमानें चाड देवा ॥३॥

२५७२

माझें माझ्या हाता आलें । आतां भलें सकळ ॥१॥

काशासाटीं विषम थारा । तो अंतरा विटाळ ॥ध्रु.॥

जालीं तया दुःखें तुटी । मागिल पोटीं नसावें ॥२॥

तुका म्हणे शुद्धकुळ । तेथें मळ काशाचा ॥३॥

२५७३

समर्थपणें हे करा संपादणी । नसतें चि मनीं धरिल्याची ॥१॥

दुसर्‍याचें येथें नाहीं चालों येत । तरि मी निवांत पाय पाहें ॥ध्रु.॥

खोटियाचें खरें खरियाचें खोटें । मानलें गोमटें तुम्हांसी तें ॥२॥

तुका म्हणे तुम्हां सवें करितां वाद । होईंजेतें निंद जनीं देवा ॥३॥

२५७४

तुम्हां आम्हांसवें न पडावी गांठी । आलेति जगजेठी कळों आतां ॥१॥

किती म्हणों आतां वाइटा वाइट । शिवों नये वीट आल्यावरी ॥ध्रु.॥

बोलिल्याची आतां हे चि परचित । भीड भार थीत बुडवील ॥२॥

तुका म्हणे आली रोकडी प्रचिती । झांकणें तें किती कोठें देवा ॥३॥

२५७५

सकळ सत्ताधारी । व्हावें ऐसें काय हरी ॥१॥

परि या कृपेच्या वोरसें । कुढावयाचें चि पिसें ॥ध्रु.॥

अंगें सर्वोत्तम । अवघा चि पूर्णकाम ॥२॥

तुका म्हणे दाता । तरि हा जीव दान देता ॥३॥

२५७६

कोणापाशीं द्यावें माप । आपीं आप राहिलें ॥१॥

कासयाची भरोवरी । काय दुरी जवळी ॥ध्रु.॥

एकें दाखविले दाहा। फांटा पाहा पुसून ॥२॥

तुका म्हणे सरलें वोझें । आतां माझें सकळ ॥३॥

२५७७

नभोमय जालें जळ । एकीं सकळ हरपलें ॥१॥

आतां काय सारासारी । त्याच्या लहरी तयांत ॥ध्रु.॥

कैचा तेथ यावा सांडी । आप कोंडी आपण्यां ॥२॥

तुका म्हणे कल्प जाला । अस्त गेला उदय ॥३॥

२५७८

राजा करी तैसे दाम । ते ही चाम चालती ॥१॥

कारण ते सत्ता शिरीं । कोण करी अव्हेर ॥ध्रु.॥

वाइले तें सुनें खांदीं । चाले पदीं बैसविलें ॥२॥

तुका म्हणे विश्वंभरें । करुणाकरें रिक्षलें ॥३॥

२५७९

आम्ही देव तुम्ही देव । मध्यें भेव अधीक ॥१॥

कैवाडाच्या धांवा लागें । मागें मागें विठ्ठले ॥ध्रु.॥

भेडसाविलें हाके नादें । वोळखी भेदें मोडिली ॥२॥

तुका म्हणे उभा राहे । मागें पाहे परतोनि ॥३॥

२५८०

हीनसुरबुद्धीपासी । आकृतीसी भेद नाहीं ॥१॥

एक दांडी एक खांदी । पदीं पदीं भोगणें ॥ध्रु.॥

एकाऐसें एक नाहीं । भिन्न पाहीं प्रकृती ॥२॥

तुका म्हणे भूमी खंडे । पीक दंडे जेथें तें ॥३॥

२५८१

काय बोलों सांगा । याउपरी पांडुरंगा ॥१॥

कांहीं आधारावांचून । पुढें न चले वचन ॥ध्रु.॥

वाढे ऐसा रस । कांहीं करावा सौरस ॥२॥

भक्तिभाग्यसीमा । द्यावा जोडोनियां प्रेमा ॥३॥

कोरड्या उत्तरीं । नका गौरवूं वैखरी ॥४॥

करी विज्ञापना । तुका प्रसादाची दाना ॥५॥

२५८२

आहाच तो मोड वाळलियामधीं । अधीराची बुद्धि तेणें न्यायें ॥१॥

म्हणऊनि संग न करीं दुसरें । चित्त मळीन द्वारें दोड पडे ॥ध्रु.॥

विषासाटीं सर्पां भयाभीत लोक । हें तों सकळीक जाणतसां ॥२॥

तुका म्हणे काचें राहे कुळांकुड । अवगुण तो नाड ज्याचा तया ॥३॥

२५८३

क्षणक्षणां जीवा वाटतसे खंती । आठवती चित्तीं पाय देवा ॥१॥

येई वो येई वो येई लवलाहीं । आळिंगूनि बाहीं क्षेम देई ॥ध्रु.॥

उतावळि मन पंथ अवलोकी । आठवा ते चुकी काय जाली ॥२॥

तुका म्हणे माझ्या जीवींच्या जीवना । घाला नारायणा उडी वेगीं ॥३॥

२५८४

आळी करावी ते कळतें बाळका । बुझवावें हें कां नेणां तुम्ही ॥१॥

निवाड तो तेथें असे पायांपाशीं । तुम्हांआम्हांविशीं एकेठायीं ॥ध्रु.॥

आणीक तों आम्ही न देखोंसें जालें । जाणावें शिणलें भागलेंसें ॥२॥

तुका म्हणे तुम्हां लागतें सांगावें । अंतरींचें ठावें काय नाहीं ॥३॥

२५८५

तांतडीनें आम्हां धीर चि न कळे । पाळावे हे लळे लवलाहीं ॥१॥

नका कांहीं पाहों सावकाशीं देवा । करा एक हेवा तुमचा माझा ॥ध्रु.॥

वोरसाचा हेवा सांभाळावी प्रीत । नाहीं राहों येत अंगीं सदा ॥२॥

तुका म्हणे मज नका गोवूं खेळा । भोजनाची वेळा राखियेली ॥३॥

२५८६

नाहीं लोपों येत गुण । वेधी आणीकें चंदन ॥१॥

न संगतां पडे ताळा । रूप दर्पणीं सकळां ॥ध्रु.॥

सारविलें वरी । आहाच तें क्षणभरी ॥२॥

तुका म्हणे वोहळें । सागराच्या ऐसें व्हावें ॥३॥

२५८७

वचनें चि व्हावें आपण उदार । होइल विश्वंभर संपुष्ट चि ॥१॥

सत्यसंकल्पाचीं फळें बीजाऐसीं । शुद्ध नाहीं नासी पावों येत ॥ध्रु.॥

वंचिलिया काया येतसे उपेगा । शरीर हें नरकाचें चि आळें ॥२॥

तुका म्हणे जीव जितां थारे लावा । पडिलिया गोवा देशधडी ॥३॥

२५८८

उखतें आयुष्य जायांचें कळिवर । अवघें वोडंबर विषयांचें ॥१॥

कोणासी हा लागे पुसणें विचार । मनें चि सादर करूं आतां ॥ध्रु.॥

उत्पित्त प्रळय पडिलें दळण । पाकाचें भोजन बीज वाढे ॥२॥

तुका म्हणे जाऊं अभयाच्या ठायां । रिघों देवराया शरण वेगीं ॥३॥

२५८९

बोलावे म्हुण हे बोलतों उपाय । प्रवाहें हें जाय गंगाजळ ॥१॥

भाग्ययोगें कोणां घडेल सेवन । कैंचे येथें जन अधिकारी ॥ध्रु.॥

मुखीं देतां घांस पळवितीं तोंडें । अंगींचिया भांडे असुकानें ॥२॥

तुका म्हणे पूजा करितों देवाची । आपुलिया रुची मनाचिये ॥३॥

२५९०

लटिक्याचे वाणी चवी ना संवाद । नांहीं कोणां वाद रुचों येत ॥१॥

अन्याय तो त्याचा नव्हे वायचाळा । मायबापीं वेळा न साधिली ॥ध्रु.॥

अनावर अंगीं प्रबळ अवगुण । तांतडीनें मन लाहो साधी ॥२॥

तुका म्हणे दोष आणि अवकळा । न पडतां ताळा घडे तसे ॥३॥

२५९१

नये स्तवूं काचें होतें क्रियानष्ट । फुंदाचे ते कष्ट भंगा मूळ ॥१॥

नाहीं परमार्थ साधत लौकिकें । धरुन होतों फिकें अंगा आलें ॥ध्रु.॥

पारखिया पुढें नये घालूं तोंड । तुटी लाभा खंड होतो माना ॥२॥

तुका म्हणे तरी मिरवतें परवडी । कामावल्या गोडी अविनाश ॥३॥

२५९२

कोण्या काळें येईंल मना । नारायणा तुमचिया ॥१॥

माझा करणें अंगीकार । सर्व भार फेडूनि ॥ध्रु.॥

लागली हे तळमळ चित्ता । तरी दुश्चिता संसारी ॥२॥

सुखाची च पाहें वास । मागें दोष सांभाळीं ॥३॥

इच्छा पूर्ण जाल्याविण । कैसा सीण वारेल ॥४॥

लाहो काया मनें वाचा । देवा साच्या भेटीचा ॥५॥

कांटाळा तो न धरावा । तुम्ही देवा दासांचा ॥६॥

तुका म्हणे माझे वेळे । न कळे कां हें उफराटें ॥७॥

२५९३

घ्यावी तरी घ्यावी उदंड चि सेवा । द्यावें तरी देवा उदंड चि ॥१॥

ऐसीं कैंचीं आम्ही पुरतीं भांडवलें । आल्या करीं बोलें समाधान ॥ध्रु.॥

व्हावें तरीं व्हावें बहुत चि दुरी । आलिया अंतरीं वसवावें ॥२॥

तुका म्हणे तुझें सख्यत्व आपणीं । अससील ॠणी आवडीचा ॥३॥

२५९४

काय करूं जीव होतो कासावीस । कोंडलिये दिस गमे चि ना ॥१॥

पडिलें हें दिसे ब्रम्हांड चि वोस । दाटोनि उच्छ्वास राहातसे ॥२॥

तुका म्हणे आगा सर्वजाणतिया । विश्वंभरें काया निववावी ॥३॥

२५९५

सुकलियां कोमां अत्यंत जळधर । तेणें च प्रकार न्याय असे ॥१॥

न चलें पाउलीं सांडीं गरुडासन । मनाचें हो मन त्वरेलागीं ॥२॥

तुका म्हणे भूक न साहावे बाळा । जीवनांची कळा ओढलीसे ॥३॥

२५९६

शृंगारिक माझीं नव्हती उत्तरें । आळवितों खरे अवस्थेच्या ॥१॥

न घलावा मधीं कामाचा विलंब । तुम्ही तों स्वयंभ करुणामूर्ति ॥२॥

तुका म्हणे केलें सन्मुख वदन । देखतां चरण पोटाळीन ॥३॥

२५९७

तूं माझी माउली तूं माझी साउली । पाहातों वाटुली पांडुरंगे ॥१॥

तूं मज येकुला वडील धाकुला । तूं मज आपुला सोयरा जीव ॥२॥

तुका म्हणे जीव तुजपाशीं असे । तुझियानें ओस सर्व दिशा ॥३॥

२५९८

कराल तें करा । हातें आपुल्या दातारा ॥१॥

बळियाचीं आम्ही बाळें । असों निर्भर या सळे ॥ध्रु.॥

आतां कोठें काळ । करील देवापाशीं बळ ॥२॥

तुका म्हणे पंढरीराया । थापटितों ठोक बाह्या ॥३॥

२५९९

डोळां भरिलें रूप । चित्ता पायांपें संकल्प ॥१॥

अवघी घातली वांटणी । प्रेम राहिलें कीर्तनी ॥ध्रु.॥

वाचा केली माप । रासीं हरिनाम अमुप ॥२॥

भरूनियां भाग । तुका बैसला पांडुरंग ॥३॥

२६००

आतां आहे नाहीं । न कळे आळी करा कांहीं ॥१॥

देसी पुरवुनी इच्छा । आतां पंढरीनिवासा ॥ध्रु.॥

नेणे भाग सीण । दुजें कोणी तुम्हांविण ॥२॥

आतां नव्हे दुरी । तुका पायीं मिठी मारी ॥३॥

२६०१

संकल्पासी अधिष्ठान । नारायण गोमटें ॥१॥

अवघियांचें पुरे कोड । फिडे जड देहत्व ॥ध्रु.॥

उभय लोकीं उत्तम कीर्ति । देव चित्तीं राहिलिया ॥२॥

तुका म्हणे जीव धाय । नये हाय जवळी ॥३॥

२६०२

भाग्यवंता ऐशी जोडी । परवडी संतांची ॥१॥

धन घरीं पांडुरंग । अभंग जें सरेना ॥ध्रु.॥

जनाविरहित हा लाभ । टांचें नभ सांटवणें ॥२॥

तुका म्हणे विष्णुदासां । नाहीं आशा दुसरी ॥३॥

२६०३

जरी आलें राज्य मोळविक्या हातां । तरी तो मागुता व्यवसायी ॥१॥

तृष्णेचीं मंजुरें नेणती विसांवा । वाढें हांव हांवां काम कामीं ॥ध्रु.॥

वैभवाचीं सुखें नातळतां अंगा । चिंता करी भोगा विघ्न जाळी ॥२॥

तुका म्हणे वाहे मरणाचें भय । रक्षणउपाय करूनि असे ॥३॥

२६०४

कोण होईंल आतां संसारपांगिलें । आहे उगवलें सहजें चि ॥१॥

केला तो चालवीं आपुला प्रपंच । काय कोणां वेच आदा घे दे ॥ध्रु.॥

सहजें चि घडे आतां मोळ्याविण । येथें काय सीण आणि लाभ ॥२॥

तुका म्हणे जालों सहज देखणा । ज्याच्या तेणें खुणा दाखविल्या ॥३॥

२६०५

आम्हां शरणागतां । एवढी काय करणें चिंता ॥१॥

परि हे कौतुकाचे खेळ । अवघे पाहातों सकळ ॥ध्रु.॥

अभयदानवृंदें । आम्हां कैंचीं द्वंदें ॥२॥

तुका म्हणे आम्ही । हरिजन साधनाचे स्वामी ॥३॥

२६०६

देवाचिये चाडे प्रमाण उचित । नये वांटूं चित्त निषेधासीं ॥१॥

नये राहों उभें कसमळापाशीं । भुंकतील तैसीं सांडावीं तीं ॥२॥

तुका म्हणे क्षमा सुखाची हे रासी । सांडूनि कां ऐसी दुःखी व्हावें ॥३॥

॥१॥

२६०७

खळा सदा क्षुद्रीं दृष्टी । करी कष्टी सज्जना ॥१॥

करितां आपुलाले परी । धणीवरी व्यापार ॥ध्रु.॥

दया संतां भांडवल। वेची बोल उपकार ॥२॥

तुका म्हणे आपुलालें । उसंतिलें ज्यांणीं तें ॥३॥

२६०८

जग ऐसें बहुनांवें । बहुनावें भावना ॥१॥

पाहों बोलों बहु नये । सत्य काय सांभाळा ॥ध्रु.॥

कारियासी जें कारण । तें जतन करावें ॥२॥

तुका म्हणे संतजनीं । हें चि मनीं धरावें ॥३॥

२६०९

निघालें तें अगीहूनि । आतां झणी आतळे ॥१॥

पळवा परपरतें दुरी । आतां हरी येथूनि ॥ध्रु.॥

धरिलें तैसें श्रुत करा हो । येथें आहो प्रपंचीं ॥२॥

अबोल्यानें ठेला तुका । भेउनि लोकां निराळा ॥३॥

२६१०

आतां दुसरें नाहीं वनीं । निरांजनी पडिलों ॥१॥

तुमची च पाहें वास । अवघी आस निरसली ॥ध्रु.॥

मागिलांचा मोडला माग । घडला त्याग अरुची ॥२॥

तुका म्हणे करुणाकरा । तूं सोयरा जीवींचा ॥३॥

२६११

धरूनियां सोईं परतलें मन । अनुलक्षीं चरण करूनियां ॥१॥

येई पांडुरंगे नेई सांभाळूनि । करुणावचनीं आळवितों ॥ध्रु.॥

बुद्धि जाली साहए परि नाहीं बळ । अवलोकितों जळ वाहे नेत्रीं ॥२॥

न चलती पाय गळित जाली काया । म्हणऊनि दया येऊं द्यावी ॥३॥

दिशच्या करितों वारियासीं मात । जोडुनियां हात वास पाहें ॥४॥

तुका म्हणे वेग करावा सत्वर । पावावया तीर भवनदीचें ॥५॥

२६१२

कौलें भरियेली पेंठ । निग्रहाचे खोटे तंट ॥१॥

ऐसें माता जाणे वर्म । बाळ वाढवितां धर्म ॥ध्रु.॥

कामवितां लोहो कसे । तांतडीनें काम नासे ॥२॥

तुका म्हणे खडे । देतां अक्षरें तें जोडे ॥३॥

२६१३

चालिलें न वाटे । गाऊनियां जातां वाटे ॥१॥

बरवा वैष्णवांचा संग । येतो सामोरा श्रीरंग ॥ध्रु.॥

नाहीं भय आड । कांहीं विषमांचें जड ॥२॥

तुका म्हणे भिक्त । सुखरूप आदीं अंतीं ॥३॥

२६१४

करितां विचार तो हा दृढ संसार । ब्रम्हांदिकां पार नुलंघवे सामर्थ्ये ॥१॥

शरण शरण नारायणा मज अंगीकारीं दीना । आलें तें वचनांपासीं माझ्या सामर्थ्य ॥ध्रु.॥

पाठीवरी मोळी तो चि कळवा पायीं तळीं । सांपडला जाळीं मत्स्य जाला तो न्याय ॥२॥

आतां करीन तांतडी लाभाची ते याच जोडी । तुका म्हणे ओढी पायां सोईं मनाची ॥३॥

२६१५

बहुतां जातीचा केला अंगीकार । बहुत ही फार सवाौत्तमें ॥१॥

सरला चि नाहीं कोणांचिये वेचें । अक्षोभ ठायींचें ठायीं आहे ॥ध्रु.॥

लागत चि नाहीं घेतां अंतपार । वसवी अंतर अणुचें ही ॥२॥

तुका म्हणे केला होय टाकीऐसा । पुरवावी इच्छा धरिली ते ॥३॥

२६१६

पोट धालें आतां जीवनीं आवडी । पुरवावे परवडी बहुतांचे ॥१॥

काय आंचवणा तांतडीचें काम । मागील तीं श्रम न पवावीं ॥ध्रु.॥

वाढितिया पोटीं बहु असे वाव । सांभाळितां ठाव काय वांचे ॥२॥

दाविल्यावांचूनि नाहीं कळों येत । तेथें ही दुश्चित एकपणें ॥३॥

नावेचा भार तो उदकाचे शिरीं । काय हळू भारी तये ठायीं ॥४॥

तुका म्हणे गीतीं गाऊनि गोविंद । करूं ब्रम्हानंद एकसरें॥५॥

२६१७

एका हातीं टाळ एका हातीं चिपळिया । घालिती हुंमरी एक वाताती टाळिया ॥१॥

मातले वैष्णव नटती नाना छंदें । नाहीं चाड मोक्षपदें भजनीं आवडी ॥ध्रु.॥

हाका अरोळिया गीतवादें सुखसोहळे । जाय तें न कळे केव्हां रजनी दिवस ॥२॥

तीर्थी नाहीं चाड न लगे जावें वनांतरा । तुका म्हणे हरिहरात्मक चि पृथुवी ॥३॥

२६१८

देव सखा आतां केलें नव्हे काईं । येणें सकळईं सोइरीं च ॥१॥

भाग्यवंत जालों गोतें सपुरतीं । आतां पुण्या नीती पार नाहीं ॥ध्रु.॥

पाहातां दिसती भरलिया दिशा । ठसावला ठसा लोकत्रयीं ॥२॥

अविनाश जोडी आम्हां भाग्यवंतां । जाली होती सत्ता संचिताची ॥३॥

पायांवरी डोईं ठेवाया अरोथा । जाली द्यावी सत्ता क्षेम ऐसी ॥४॥

तुका म्हणे जीव पावला विसावा । म्हणवितां देवा तुमचींसीं ॥५॥

२६१९

कोण आतां कळिकाळा । येऊं बळा देईंल ॥१॥

सत्ता झाली त्रिभुवनीं । चक्रपाणी कोंवसा ॥ध्रु.॥

लडिवाळांचा भार वाहे । उभा आहे कुढावया ॥२॥

तुका म्हणे घटिका दिस । निमिश ही न विसंभे ॥३॥

२६२०

आम्हां आवडे नाम घेतां । तो ही पिता संतोषे ॥१॥

उभयतां एकचित्त । तरी प्रीत वाढली ॥ध्रु.॥

आम्ही शोभों निकटवासें। अनारिसें न दिसे ॥२॥

तुका म्हणे पांडुरंगे । अवघीं अंगें निवालीं॥३॥

२६२१

देह तंव असे भोगाचे अधीन । याचें सुख सीण क्षीणभंगर ॥१॥

अविनाश जोडी देवापायीं भाव । कल्याणाचा ठाव सकळही ॥ध्रु.॥

क्षणभंगुर हा तेथील पसारा । आलिया हाकारा अवघें राहे ॥२॥

तुका म्हणे येथें सकळ विश्रांति । आठवावा चित्तीं नारायण ॥३॥

२६२२

आतां आवश्यक करणें समाधान । पाहिलें निर्वाण न पाहिजे ॥१॥

केलें तरीं आतां शुशोभें करावें । दिसतें बरवें संतांमधीं ॥ध्रु.॥

नाहीं भक्तराजीं ठेविला उधार । नामाचा आकार त्यांचियानें ॥२॥

तुका म्हणे माझ्या वडिलांचें ठेवणें । गोप्य नारायणें न करावें ॥३॥

२६२३

काया वाचा मनें श्रीमुखाची वास । आणीक उदास विचारासी ॥१॥

काय आतां मोक्ष करावा जी देवा । तुमचिया गोवा दर्शनासी ॥ध्रु.॥

केलिया नेमासी उभें ठाडें व्हावें । नेमलें तें भावें पालटेना ॥२॥

तुका म्हणे जों जों कराल उशीर । तों तों मज फार रडवील ॥३॥

२६२४

पुढीलांचे सोयी माझ्या मना चाली । मताची आणिली नाहीं बुद्धी ॥१॥

केलासी तो उभा आजवरी संतीं । धरविलें हातीं कट देवा ॥ध्रु.॥

आहे तें ची मागों नाहीं खोटा चाळा । नये येऊं बळा लेंकराशीं ॥२॥

तुका म्हणे माझा साक्षीचा वेव्हार । कृपण जी थोर परी तुम्ही ॥३॥

२६२५

बहुत करूनि चाळवाचाळवी । किती तुम्ही गोवी करीतसां ॥१॥

लागटपणें मी आलों येथवरी । चाड ते दुसरी न धरूनि ॥ध्रु.॥

दुजियाचा तंव तुम्हांसी कांटाळा । राहासी निराळा एकाएकीं ॥२॥

तुका म्हणे आतां यावरी गोविंदा । मजशीं विनोदा येऊं नये ॥३॥

२६२६

तीर्थ जळ देखे पाषाण प्रतिमा । संत ते अधमा माणसाऐसे ॥१॥

वांजेच्या मैथुनापरी गेलें वांयां । बांडेल्याचें जायां जालें पीक ॥ध्रु.॥

अभाविक सदा सुतकी चांडाळ । सदा तळमळ चुके चि ना ॥२॥

तुका म्हणे वरदळी ज्याची दृष्टी । देहबुद्धि कष्टी सदा दुःखी ॥३॥

२६२७

नव्हे मतोळ्याचा वाण । नीच नवा नारायण ॥१॥

सुख उपजे श्रवणें । खरें टांकसाळी नाणें ॥ध्रु.॥

लाभ हातोहातीं । अधिक पुढतोंपुढती ॥२॥

तुका म्हणे नेणों किती । पुरोनि उरलें पुढती ॥३॥

२६२८

घातला दुकान । देती आलियासी दान ॥१॥

संत उदार उदार । भरलें अनंत भांडार ॥ध्रु.॥

मागत्याची पुरे । धणी आणिकांसी उरे ॥२॥

तुका म्हणे पोतें । देवें भरिलें नव्हे रितें ॥३॥

२६२९

नरस्तुति आणि कथेचा विकरा । हें नको दातारा घडों देऊं ॥१॥

ऐसिये कृपेचि भाकितों करुणा । आहेसि तूं राणा उदाराचा ॥ध्रु.॥

पराविया नारी आणि परधना । नको देऊं मनावरी येऊं ॥२॥

भूतांचा मत्सर आणि संतनिंदा । हें नको गोविंदा घडों देऊं ॥३॥

देहअभिमान नको देऊं शरीरीं । चढों कांहीं परी एक देऊं ॥४॥

तुका म्हणे तुझ्या पायांचा विसर । नको वारंवार पडों देऊं ॥५॥

२६३०

लौकिकापुरती नव्हे माझी सेवा । अनन्य केशवा दास तुझा ॥१॥

म्हणऊनि करीं पायांसवें आळी । आणीक वेगळी नेणें परी ॥ध्रु.॥

एकविध आम्ही स्वामिसेवेसाटीं । वरी तो चि पोटीं एकभाव ॥२॥

तुका म्हणे करीं सांगितलें काम । तुम्हां धर्माधर्म ठावे देवा ॥३॥

२६३१

ज्यांच्या संगें होतों पडिलों भोवनीं । ते केली धोवनी झाडूनियां ॥१॥

आतां एकाएकीं मनासीं विचार । करूं नाहीं भार दुजा याचा ॥ध्रु.॥

प्रसादसेवनें आली उष्टावळी । उचित ते काळीं अवचित ॥२॥

तुका म्हणे वर्म सांपडलें हातीं । सांडिली ते खंती चिंता देवा ॥३॥

२६३२

आवडीभोजन प्रकार परवडी । भिन्नाभिन्न गोडी एक रसा ॥१॥

भोगित्या पंगती लाधलों प्रसाद । तिंहीं नाहीं भेद राखियेला ॥ध्रु.॥

पाकसिद्धि स्वहस्तकें विनियोग। आवडीचे भाग सिद्ध केले ॥२॥

तुका म्हणे आला उच्छिष्ट प्रसाद । तेणें हा आनंद माझ्या जीवा ॥३॥

२६३३

समर्थाचा ठाव संचलाचि असे । दुर्बळाची आस पुढें करी ॥१॥

पावलें घेईंन पदरीं हें दान । एकांतीं भोजन करूं दाऊं ॥ध्रु.॥

न लगे पाहावी उचिताची वेळ । अयाचित काळ साधला तो ॥२॥

तुका म्हणे पोट धालिया उपरी । गौरवा उत्तरीं पूजूं देवा ॥३॥

२६३४

आपुल्यांचा करीन मोळा । माझ्या कुळाचारांचा ॥१॥

अवघियांचे वंदिन पाय । ठायाठाय न देखें ॥ध्रु.॥

नेदीं तुटों समाधान । थांबों जन सकळ ॥२॥

तुका म्हणे झाडा होय । तों हे सोय न संडीं ॥३॥

२६३५

जन्ममरणांची विसरलों चिंता । तूं माझा अनंता मायबाप ॥१॥

होतील ते डोळां पाहेन प्रकार । भय आणि भार निरसलीं ॥ध्रु.॥

लिगाडाचें मूळ होतीं पंच भूतें । त्यांचें यां पुरतें विभागिलें ॥२॥

तुका म्हणे जाला प्रपंच पारिखा । जिवासी तूं सखा पांडुरंगा ॥३॥

२६३६

उदार तूं हरी ऐसी कीर्ति चराचरीं । अनंत हे थोरी गर्जतील पवाडे ॥१॥

तुझे लागों पायीं माझा भाव पुसी जन्ममरणां ठाव । देवाचा तूं देव स्वामी सकळा ब्रम्हांडा ॥ध्रु.॥

मागणें तें तुज मागों जीवभाव तुज सांगों । लागों तरी लागों पायां तुमच्या दातारा ॥२॥

दिसों देसी कीविलवाणें तरी तुज चि हें उणें । तुका म्हणे जिणें माझें तुज अधीन ॥३॥

२६३७

पाहा किती आले शरण समान चि केले । नाहीं विचारिले गुण दोष कोणांचे ॥१॥

मज सेवटींसा द्यावा ठाव तयांचिये देवा । नाहीं करीत हेवा कांहीं थोरपणाचा ॥ध्रु.॥

नाहीं पाहिला आचार कुळगोत्रांचा विचार । फेडूं आला भार मग न म्हणे दगड ॥२॥

तुका म्हणे सर्वजाणा तुझ्या आल्यावरि मना । केला तो उगाणा घडल्या दोषांच्या ॥३॥

२६३८

आतां चुकलें बंधन गेलें विसरोनि दान । आपुले ते वाण सावकाश विकावे ॥१॥

लाभ जोडला अनंत घरीं सांपडलें वित्त । हातोहातीं थीत उरों तळ नल्हाचि ॥ध्रु.॥

होतें गोविलें विसारें माप जालें एकसरें । होतें होरें वारें तों चि लाहो साधिला॥२॥

कराया जतन तुका म्हणे निजधन । केला नारायण साहए नेदी विसंबों ॥३॥

२६३९

तुझ्या रूपें माझी काया भरों द्यावी पंढरीराया । दर्पणींची छाया एका रूपें भिन्नत्व ॥१॥

सुख पडिलें साटवण सत्ता वेचे शनें शनें । अडचणीचे कोन चारी मार्ग उगवले ॥ध्रु.॥

वसो डोळ्यांची बाहुली कवळे भिन्न छाया आली । कृष्णांजन चाली नव्हे प्रति माघारी ॥२॥

जीव ठसावला शिवें मना आलें तेथें जावें । फांटा पडिला नांवें तुका म्हणे खंडलें ॥३॥

२६४०

सोसें सोसें मारूं हाका । होइल चुका म्हणऊनि ॥१॥

मागें पुढें क्षणभरी । नव्हे दुरी अंतर ॥ध्रु.॥

नाम मुखीं बैसला चाळा । वेळोवेळां पडताळीं ॥२॥

तुका म्हणे सुखी केलें । या विठ्ठलें बहुतांसी ॥३॥

२६४१

धरूनियां चाली हांवा । येइन गांवां धांवत ॥१॥

पाठविसी मूळ तरी । लवकरी विठ्ठले ॥ध्रु.॥

नाचेन त्या प्रेमसुखें । कीर्ती मुखें गाईंन ॥२॥

तुका म्हणे संतमेळीं । पायधुळी वंदीन ॥३॥

२६४२

मायबापाचिये भेटी । अवघ्या तुटी संकोचा ॥१॥

भोगिलें तें आहे सुख । खातां मुख मोकळें ॥ध्रु.॥

उत्तम तें बाळासाटीं । लावी ओठीं माउली ॥२॥

तुका म्हणे जाली धणी । आनंद मनीं न समाये ॥३॥

२६४३

उदासीनाचा देह ब्रम्हरूप । नाहीं पुण्य पाप लागत त्या ॥१॥

अनुताप अंगीं अग्निचिया ज्वाळा । नाहीं मृगजळा विझों येत ॥ध्रु.॥

दोष ऐशा नावें देहाचा आदर । विटलें अंतर अहंभावें ॥२॥

तुका म्हणे जाय नासोनियां खंती । तंव चि हे चित्तीं बद्धता ते ॥३॥

२६४४

बंधनाचा तोडूं फांसा । देऊं आशा टाकोनि ॥१॥

नाहीं तें च घेतां शिरीं । होइल दुरी निजपंथ ॥ध्रु.॥

नाथिलें चि माझें तुझें । कोण वोझें वागवी ॥२॥

तुका म्हणे अंतराय । देवीं काय जिणें तें ॥३॥

२६४५

तें च किती वारंवार । बोलों फार बोलिलें ॥१॥

आतां माझें दंडवत । तुमच्या संत चरणांसी ॥ध्रु.॥

आवडी ते नीच नवी । जाली जीवीं वसती ॥२॥

तुका म्हणे बरवें जालें । घरा आलें बंदरीचें ॥३॥

२६४६

उपासा सेवटीं अन्नासवें भेटी । तैसी माझी मिठी पडो पायीं ॥१॥

पुरवीं वासना साच सर्वजाणा । आम्हां नारायणा अंकिताची ॥ध्रु.॥

बहुदिसां पुत्रामातेमध्यें भेटीं । तैसा दाटो पोटीं प्रीतिउभोड ॥२॥

तुका म्हणे धन कृपणा सोयरें । यापरि दुसरें नहो आतां ॥३॥

२६४७

रणीं निघतां शूर न पाहे माघारें । ऐशा मज धीरें राख आतां ॥१॥

संसारा हातीं अंतरलों दुरी । आतां कृपा करीं नारायणा ॥ध्रु.॥

वागवितों तुझिया नामाचें हत्यार । हा चि बडिवार मिरवितों ॥२॥

तुका म्हणे मज फिरतां माघारें । तेथें उणें पुरें तुम्ही जाणां ॥३॥

२६४८

सकळ पूजा स्तुति । करावी ते व्होवें याती ॥१॥

म्हणऊनि वारा जन । संतपूजा नारायण ॥ध्रु.॥

सेवावें तें वरी । दावी उमटूनि ढेंकरीं ॥२॥

तुका म्हणे सुरा । दुधा म्हणतां केवीं बरा॥३॥

२६४९

धीर नव्हे मनें । काय तयापाशीं उणें ॥१॥

भार घातलियावरी । दासां नुपेक्षील हरी ॥ध्रु.॥

याऐसी आटी । द्यावी द्रव्याचिये साटी ॥२॥

तुका म्हणे पोटें । देवा बहु केलें खोटें ॥३॥

२६५०

द्रव्याचिया कोटी । नये गांडीची लंगोटी ॥१॥

अंती बोळवणेसाटीं । पांडुरंग धरा कंठीं ॥ध्रु.॥

लोभाची लोभिकें । यांचें सन्निधान फिकें ॥२॥

तुका म्हणे हितें । जग नव्हो पडो रितें ॥३॥

२६५१

कोणापाशीं आतां सांगों मी बोभाट । कधीं खटखट सरेल हे ॥१॥

कोणां आराणूक होईंल कोणे काळीं । आपुलालीं जाळीं उगवूनि ॥ध्रु.॥

माझा येणें दुःखें फुटतसे प्राण । न कळतां जन सुखी असे ॥२॥

भोगा आधीं मनें मानिलासे त्रास । पाहें लपायास ठाव कोठें ॥३॥

तुका म्हणे देतों देवाचें गार्‍हाणें । माझें रिण येणें सोसियेलें ॥४॥

२६५२

राहिलों निराळा । पाहों कवतुक डोळां ॥१॥

करूं जगाचा विनोद । डोळां पाहोनियां छंद ॥ध्रु.॥

भुललिया संसारें । आलें डोळ्यासी माजिरें ॥२॥

तुका म्हणे माथा । कोणी नुचली सर्वथा ॥३॥

२६५३

आम्हां एकविधा पुण्य सर्वकाळ । चरणसकळ स्वामीचे ते ॥१॥

चित्ताचे संकल्प राहिलें चळण । आज्ञा ते प्रमाण करुनी असों ॥ध्रु.॥

दुजियापासून परतलें मन । केलें द्यावें दान होईंल तें ॥२॥

तुका म्हणे आतां पुरला नवस । एकाविण ओस सकळ ही ॥३॥

२६५४

राहाणें तें पायांपाशी । आणिकां रसीं विटोनि ॥१॥

ऐसा धीर देई मना । नारायणा विनवितों ॥ध्रु.॥

अंतरीं तों तुझा वास । आणिकां नास कारण ॥२॥

तुका म्हणे शेवटींचें । वाटे साचें राखावें ॥३॥

२६५५

चंदन तो चंदनपणें । सहज गुणसंपन्न ॥१॥

वेधलिया धन्य जाती । भाग्यें होती सन्मुख ॥ध्रु.॥

परिसा अंगीं परिसपण । बाणोनि तें राहिलें ॥२॥

तुका म्हणे कैंची खंती । सुजाती ते ठाकणी ॥३॥

२६५६

लय लक्षी मन न राहे निश्चळ । मुख्य तेथें बळ आसनाचें ॥१॥

हें तों असाध्य जी सर्वत्र या जना । भलें नारायणां आळवितां ॥ध्रु.॥

कामनेचा त्याग वैराग्य या नांव । कुटुंब ते सर्वविषयजात ॥२॥

कर्म उसंतावें चालत पाउलीं । होय जों राहिली देहबुद्धि ॥३॥

भक्ति तें नमावें जीवजंतुभूत । शांतवूनि ऊत कामक्रोध ॥४॥

तुका म्हणे साध्य साधन अवघडें । देतां हें सांकडें देह बळी ॥५॥

२६५७

ऐसें कां हो न करा कांहीं । पुढें नाहीं नास ज्या ॥१॥

विश्वंभरा शरणागत । भूतजात वंदूनि ॥ध्रु.॥

श्रुतीचें कां नेघा फळ । सारमूळ जाणोनि ॥२॥

तुका म्हणे पुढें कांहीं । वाट नाहीं यावरी ॥३॥

२६५८

जाला प्रेतरूप शरीराचा भाव । लिक्षयेला ठाव श्मशानींचा ॥१॥

रडती रात्रदिवस कामक्रोधमाया । म्हणती हायहाया यमधर्म ॥ध्रु.॥

वैराग्याच्या शेणी लागल्या शरीरा । ज्ञानाग्नि भरभरां जीवित्वेसी ॥२॥

फिरविला घट फोडिला चरणीं । महावाक्य जनीं बोंब जाली ॥३॥

दिली तिळीजुळी कुळनामरूपांसी । शरीर ज्याचें त्यासी समर्पिलें ॥४॥

तुका म्हणे रक्षा जाली आपींआप । उजळला दीप गुरुकृपा ॥५॥

२६५९

आपुलें मरण पाहिलें म्यां डोळां । तो जाला सोहळा अनुपम्य ॥१॥

आनंदे दाटलीं तिन्ही त्रिभुवनें । सर्वात्मकपणें भोग जाला ॥ध्रु.॥

एकदेशीं होतों अहंकारें आथिला । त्याच्या त्यागें जाला सुकाळ हा ॥२॥

फिटलें सुतक जन्ममरणाचें । मी माझ्या संकोचें दुरी जालों ॥३॥

नारायणें दिला वस्तीस ठाव । ठेवूनियां भाव ठेलों पायीं ॥४॥

तुका म्हणे दिलें उमटूनि जगीं । घेतलें तें अंगीं लावूनियां ॥५॥

२६६०

बोळविला देह आपुलेनि हातें । हुताशिलीं भूतें ब्रम्हाग्नीसीं ॥१॥

एकवेळे जालें सकळ कारण । आतां नारायण नारायण ॥ध्रु.॥

अमृतसंजीवनी निवविली खाईं । अंगें तये ठायीं हारपलीं ॥२॥

एकादशीविध जागरण उपवास । बारावा दिवस भोजनाचा ॥३॥

अवघीं कर्में जालीं घटस्पोटापाशीं । संबंध एकेसी उरला नामीं ॥४॥ \

तुका म्हणे आतां आनंदीं आनंदु । गोविंदीं गोविंदु विस्तारला ॥५॥

२६६१

पिंडदान पिंडें ठेविलें करून । तिळी तिळवण मूळत्रयीं॥१॥

सारिले संकल्प एका चि वचनें । ब्रम्हीं ब्रम्हार्पण सेवटींच्या ॥ध्रु.॥

सव्य अपसव्य बुडालें हें कर्म । एका एक वर्म एकोविष्णु ॥२॥

पित्यापुत्रत्वाचें जालें अवसान । जनीं जनादऩन अभेदेंसी ॥३॥

आहे तैसी पूजा पावली सकळ । सहज तो काळ साधियेला ॥४॥

तुका म्हणे केला अवघियांचा उद्धार । आतां नमस्कार सेवटींचा ॥५॥

२६६२

सरलें आतां नाहीं । न म्हणे वेळकाळ कांहीं ॥१॥

विठ्ठल कृपाळु माउली । सदा प्रेमें पान्हायेली ॥ध्रु.॥

सीण न विचारी भाग । नव्हे निष्ठ‍ नाहीं राग ॥२॥

भेदाभेद नाहीं । तुका म्हणे तिच्याठायीं ॥३॥

२६६३

तुज पाहावें हे धरितों वासना । परि आचरणा नाहीं ठाव ॥१॥

करिसी कैवार आपुलिया सत्ता । तरि च देखता होइन पाय ॥ध्रु.॥

बाहिरल्या वेषें उत्तम दंडलें । भीतरी मुंडलें नाहीं तैसें ॥२॥

तुका म्हणे वांयां गेलों च मी आहे । जरि तुम्ही साहे न व्हा देवा ॥३॥

२६६४

दुष्ट आचरण ग्वाही माझें मन । मज ठावे गुण दोष माझे ॥१॥

आतां तुम्ही सर्वजाण पांडुरंगा । पाहिजे प्रसंगाऐसें केलें ॥ध्रु.॥

व्याह्याजांवायांचे पंगती दुर्बळ । वंचिजे तो काळ नव्हे कांहीं ॥२॥

तुका म्हणे आतां जालों शरणागत । पुढिल उचित तुम्हां हातीं ॥३॥

२६६५

आतां भय नाहीं ऐसें वाटे जीवा । घडलिया सेवा समर्थाची ॥१॥

आतां माझ्या मनें धरावा निर्धार । चिंतनीं अंतर न पडावें ॥ध्रु.॥

येथें नाहीं जाली कोणांची निरास । आल्या याचकास कृपेविशीं ॥२॥

तुका म्हणे येथें नाहीं दुजी परी । राया रंका सरी देवा पायीं ॥३॥

२६६६

वैष्णवें चोरटीं । आलीं घरासी करंटीं ॥१॥

आजि आपुलें जतन । करा भांडें पांघुरण ॥ध्रु.॥

ज्याचे घरीं खावें । त्याचें सर्वस्वें ही न्यावें ॥२॥

तुका म्हणे माग । नाहीं लागों देत लाग ॥३॥

२६६७

ऐकतों दाट । आले एकांचें बोभाट ॥१॥

नका विश्वासों यावरी । चोर देहाचे खाणोरी ॥ध्रु.॥

हे चि यांची जोडी । सदा बोडकीं उघडीं ॥२॥

तुका म्हणे न्यावें । ज्याचे त्यासी नाहीं ठावें ॥३॥

२६६८

आणिकांची सेवा करावी शरीरें । तीं येथें उत्तरे कोरडीं च ॥१॥

ऐसा पांडुरंग सुलभ सोपारा । नेघे येरझारा सेवकाच्या ॥ध्रु.॥

आणिकांचे भेटी आडकाठी पडे । येथें तें न घडे वचन ही ॥२॥

आणिकांचे देणें काळीं पोट भरे । येथील न सरे कल्पांतीं ही ॥३॥

आणिकें दंडिती चुकलिया सेवा । येथें सोस हेवा नाहीं दोन्ही ॥४॥

तुका म्हणे करी आपण्यासारिखें । उद्धरी पारिखें उंच निंच ॥५॥

२६६९

दुर्जनाची जाती । त्याचे तोंडीं पडे माती ॥१॥

त्याची बुद्धि त्यासी नाडी । वाचे अनुचित बडबडी ॥ध्रु.॥

पाहें संतांकडे । दोषदृष्टी सांडी भडे ॥२॥

उंच निंच नाहीं । तुका म्हणे खळा कांहीं ॥३॥

२६७०

न करीं उदास । माझी पुरवावी आस ॥१॥

ऐका ऐका नारायणा । माझी परिसा विज्ञापना ॥ध्रु.॥

मायबाप बंधुजन । तूं चि सोयरा सज्जन ॥२॥

तुका म्हणे तुजविरहित । माझें कोण करी हित ॥३॥

२६७१

जीवन उपाय । वैदेवाणी तुझे पाय ॥१॥

ते मी नाठवीं घडिघडी । म्हणोनियां चरफडीं ॥ध्रु.॥

तुटे भवरोग । जेथें सर्व सुखें भोग ॥२॥

तुका म्हणे विटे । धरियेले जें गोमटें ॥३॥

२६७२

ऐका हें वचन माझें संतजन । विनवितों जोडुन कर तुम्हां ॥१॥

तर्क करूनियां आपुल्या भावना । बोलतिया जना कोण वारी ॥ध्रु.॥

आमुच्या जीवींचा तो चि जाणे भावो । रकुमाईंचा नाहो पांडुरंग ॥२॥

चित्त माझें त्याचे गुंतलेंसे पायीं । म्हणऊनि कांहीं नावडे त्या ॥३॥

तुका म्हणे मज न साहे मीनती । खेद होय चित्तीं भंग मना ॥४॥

२६७३

ऐसा कोणी नाहीं हें जया नावडे । कन्या पुत्र घोडे दारा धन ॥१॥

निंब घेतें रोगी कवणिया सुखें । हरावया दुःखें व्याधि पीडा ॥ध्रु.॥

काय पळे सुखें चोरा लागे पाठी । न घलावी काठी आड तया ॥२॥

जयाचें कारण तो चि जाणे करूं । नये कोणां वारूं आणिकासी ॥३॥

तुका म्हणे तरी सांपडे निधान । द्यावा ओंवाळून जीव बळी ॥४॥

२६७४

काय मी अन्यायी तें घाला पालवीं । आणीक वाट दावीं चालावया ॥१॥

माग पाहोनियां जातों ते च सोयी । न वजावें कायी कोण सांगा ॥ध्रु.॥

धोपट मारग लागलासे गाढा । मज काय पीडा करा तुम्ही ॥२॥

वारितां ही भय कोण धरी धाक । परी तुम्हां एक सांगतों मी ॥३॥

तुका म्हणे शूर दोहीं पक्षीं भला । मरतां मुक्त जाला मान पावे ॥४॥

२६७५

नव्हती माझे बोल जाणां हा निर्धार । मी आहें मजूर विठोबाचा ॥१॥

निर्धारा वचन सोडविलें माझ्या । कृपाळुवें लज्जा राखियेली ॥ध्रु.॥

निर्भर मानसीं जालों आनंदाचा । गोडावली वाचा नामघोषें ॥२॥

आतां भय माझें नासलें संसारीं । जालोंसें यावरी गगनाचा ॥३॥

तुका म्हणे हा तों संतांचा प्रसाद । लाधलों आनंद प्रेमसुख ॥४॥

२६७६

जरा कर्णमूळीं सांगों आली गोष्टी । मृत्याचिये भेटी जवळी आली ॥१॥

आतां माझ्या मना होई सावधान । वोंपुण्याची जाण कार्यसिद्धी ॥ध्रु.॥

शेवटील घडी बुडतां न लगे वेळ । साधावा तो काळ जवळी आला ॥२॥

तुका म्हणे चिंतीं कुळींची देवता । वारावा भोंवता शब्द मिथ्या ॥३॥

२६७७

मागील ते आटी येणें घडे सांग । सुतवेल अंग एका सूत्रें ॥१॥

पहिपाहुणेर ते सोहळ्यापुरते । तेथुनि आरते उपचार ते ॥ध्रु.॥

आवश्यक तेथें आगळा आदर । चाली थोडें फार संपादतें ॥२॥

तुका म्हणे ॠण फिटे एके घडी । अलभ्य ते जोडी हातां आल्या ॥३॥

२६७८

साधावा तो देव सर्वस्वाचेसाटीं । प्रारब्ध तुटी क्रियमाण ॥१॥

मग कासयानें पुन्हा संवसार । बीजाचे अंकुर दग्ध होती ॥ध्रु.॥

जिणें दिल्हें त्यासी द्यावा पिंडदान । उत्तीर्ण चरण धरूनि व्हावें ॥२॥

तुका म्हणे निज भोगईंल निजता । नाहीं होइल सत्ता दुजियाची ॥३॥

२६७९

जळों अगी पडो खान । नारायण भोक्ता ॥१॥

ऐसी ज्याची वदे वाणी । नारायणीं ते पावे ॥ध्रु.॥

भोजनकाळीं करितां धंदा । म्हणा गोविंदा पावलें ॥२॥

तुका म्हणे न लगे मोल । देवा बोल आवडती ॥३॥

२६८०

संतांसी क्षोभवी कोण्या ही प्रकारें । त्याचें नव्हें बरें उभयलोकीं ॥१॥

देवाचा तो वैरी शत्रु दावेदार । पृथ्वी ही थार नेदी तया ॥ध्रु.॥

संतांपाशीं ज्याचा नुरे चि विश्वास । त्याचे जाले दोष बळिवंत ॥२॥

तुका म्हणे क्षीर वासराच्या अंगें । किंवा धांवे लागें विषमें मारूं ॥३॥

२६८१

उदकीं कालवी शेण मलमूत्र । तो होय पवित्र कासयानें ॥१॥

उद्धारासी ठाव नाहीं भाग्यहीना । विन्मुख चरणां संतांचिया ॥ध्रु.॥

दुखवी तो बुडे सांगडीचा तापा । अतित्याईं पापाची च मूर्ति ॥२॥

तुका म्हणे जेव्हां फिरतें कपाळ । तरी अमंगळ योग होतो ॥३॥

२६८२

शोकवावा म्यां देहे । ऐसें नेणों पोटीं आहे ॥१॥

तरी च नेदा जी उत्तर । दुःखी राखिलें अंतर ॥ध्रु.॥

जावें वनांतरा । येणें उद्देशें दातारा ॥२॥

तुका म्हणे गिरी । मज सेववावी दरी ॥३॥

२६८३

येइल तुझ्या नामा । जाल म्हणों पुरुषोत्तमा ॥१॥

धीर राहिलों धरूनि । त्रास उपजला मनीं ॥ध्रु.॥

जगा कथा नांव । निराशेनें नुपजे भाव ॥२॥

तुम्ही साक्षी कीं गा । तुका म्हणे पांडुरंगा ॥३॥

२६८४

नेणें जप तप अनुष्ठान याग । काळें तंव लाग घेतलासे ॥१॥

रिघालो या भेणें देवाचे पाठीसी । लागे त्याचें त्यासी सांभाळणें ॥ध्रु.॥

मापें माप सळे चालिली चढती । जाली मग राती काय चाले ॥२॥

तुका म्हणे चोरा हातीं जे वांचलें । लाभावरी आलें वारिलेशु ॥३॥

२६८५

कळों आलें ऐसें आतां । नाहीं सत्ता तुम्हांसी ॥१॥

तरी वीर्य नाहीं नामा । जातो प्रेमा खंडत ॥ध्रु. ॥

आड ऐसें येतें पाप । वाढे ताप आगळा ॥२॥

तुका म्हणे गुण जाला । हा विठ्ठला हीनशिक्त ॥३॥

२६८६

लागों दिलें अंगा । ऐसें कां गा सन्निध ॥१॥

कोण्या पापें उदो केला । तो देखिला प्रळय ॥ध्रु.॥

न देखवे पिडला सर्प । दया दर्प विषाचा ॥२॥

तुका म्हणे भलें । मज तो न वजे साहिलें ॥३॥

२६८७

धांवा शीघ्रवत । किंवा घ्यावें दंडवत ॥१॥

तुमचा जातो बडिवार । आम्हीं होतों हीनवर ॥ध्रु.॥

न धरावा धीर । धांवा नका चालों स्थिर ॥२॥

तुका म्हणे वाणी । माझी लाजली जी गुणीं ॥३॥

२६८८

सेवकासी आज्ञा निरोपासी काम । स्वामीचे ते धर्म स्वामी जाणे ॥१॥

मनाचिये मुळीं रहावें बैसोन । आक्रशावे गुण पायांपाशीं ॥ध्रु.॥

भेटीचे तांतडी करीतसे लाहो । ओंवाळावा देहो ऐसें वाटे ॥३॥

तुका म्हणे माझें करावें कारण । आपुलें जतन ब्रीद कशाला ॥४॥

२६८९.

उद्वेगासी बहु फाकती मारग । नव्हे ऐसें अंग माझें होतें ॥१॥

आतां कोण यासी करणें विचार । तो देखा साचार पांडुरंगा ॥ध्रु ॥

मज तो अत्यंत दर्शनाची आस । जाला तरि हो नाश जीवित्वाचा ॥२॥

तुका म्हणे आहे वचनाची उरी । करितों तोंवरि विज्ञापना ॥३॥

२६९०

दुःखाची संगति । तिच्याठायीं कोण प्रीति ॥१॥

अवघें असो हें निराळें । करूं सोइरें सावळें ॥ध्रु.॥

क्षणभंगुर ते ठाव । करूनि सांडावे चि वाव ॥२॥

तुका म्हणे बरा । ठाव पावलों हा थारा ॥३॥

२६९१

मेला तरी जावो सुखें नरकासी । कळंकी याविशीं शिवों नये ॥१॥

रजस्वला करी वेलासी आघात । अंतरें तों हित दुरी बरें ॥ध्रु.॥

उगी च कां आलीं नासवावीं फळें । विटाळ विटाळें कालवूनि ॥२॥

तुका म्हणे लोणी घालोनि शेणांत । उपेगाची मात काय असे ॥३॥

२६९२

वर्णावे ते किती । केले पवाडे श्रीपति ॥१॥

विश्वासिया घडे लाभ । देइल तरी पद्मनाभ ॥ध्रु.॥

भाव शुद्ध तरी । सांगितलें काम करी ॥२॥

तुका म्हणे भोळा देव । परि हा नागवी संदेह ॥३॥

२६९३

संचितावांचून । पंथ न चलवे कारण ॥१॥

कोरडी ते अवघी आटी । वांयां जाय लाळ घोंटीं ॥ध्रु.॥

धन वित्त जोडे । देव ऐसें तों न घडे ॥२॥

तुका म्हणे आड । स्वहितासी बहु नाड ॥३॥

२६९४

अतित्याईं बुडे गंगे । पाप लागे त्याचें त्या ॥१॥

हें तों आपुलिया गुणें । असे जेणें योजिलें ॥ध्रु.॥

अवचटें अग्नि जाळी । न सांभाळी दुःख पावे ॥२॥

जैसें तैंसें दावी आरसा । नकट्या कैसा पालटे ॥३॥

२६९५

हेंदर्‍याचें भरितां कान । हलवी मान भोंक रितें ॥१॥

नाहीं मी येथें सांगों स्पष्ट । भावें नष्ट घेत नाहीं ॥ध्रु.॥

अवगुणी वाटलें चित्त । तया हित आतळे ना ॥२॥

तुका म्हणे फजितखोरा । म्हणतां बरा उगा रहा ॥३॥

२६९६

नाहीं सरो येत जोडिल्या वचनीं । कवित्वाची वाणी कुशळता ॥१॥

सत्याचा अनुभव वेधी सत्यपणें । अनुभवाच्या गुणें रुचों येतों ॥ध्रु.॥

काय आगीपाशीं शृंगारिलें चाले । पोटींचें उकले कसापाशीं ॥२॥

तुका म्हणे येथे करावा उकल । लागे चि ना बोल वाढवूनि ॥३॥

२६९७

लचाळाच्या कामा नाहीं ताळावाळा । न कळे ओंगळा उपदेश ॥१॥

वचनचर्येची न कळे चांचणी । ऐसी संघष्टनी अमंगळ ॥ध्रु.॥

समय न कळे वेडगळ बुद्धि । विजाती ते शुद्धि चांच चाट ॥२॥

तुका म्हणे याचा धिक्कार चि बरा । बहुमति खराहूनि हीन ॥३॥

२६९८

एक धरिला चित्तीं । आम्हीं रखुमाईंचा पती ॥१॥

तेणें जालें अवघें काम । निवारला भवश्रम ॥ध्रु.॥

परद्रव्य परनारी । जालीं विषाचिये परी ॥२॥

तुका म्हणे फार । नाहीं लागत वेव्हार ॥३॥

२६९९

भेणें पळे डोळसा । न कळे मृत्यु तो सरिसा ॥१॥

कैसी जाली दिशाभुली । न वजातिये वाटे चाली ॥ध्रु.॥

संसाराची खंती । मावळल्या तरी शिक्त ॥२॥

तुका म्हणे हीणा । बुद्धि चुकली नारायणा ॥३॥

२७००

अभिमानाचें तोंड काळें । दावी बळें अंधार ॥१॥

लाभ न्यावा हातोहातीं । तोंडी माती पाडोनि ॥ध्रु.॥

लागलीसे पाठी लाज । जालें काज नासाया ॥२॥

तुका म्हणे कुश्चळ मनीं । विटंबनीं पडिलीं तीं ॥३॥