३६०१-३९००

३६०१

पढीयंतें मागा पांडुरंगापाशीं । मज दुर्बळासी काय पीडा ॥१॥

या चि साटीं दुराविला संवसार । वाढे हे अपार माया तृष्णा ॥ध्रु.॥

कांहीं करितां कोठें नव्हें समाधान । विचारितां पुण्य तें चि पाप ॥२॥

तुका म्हणे आतां निश्चळि चि भलें । तुज आठविलें पांडुरंगा ॥३॥

३६०२

नव्हे मी शाहाणा । तरी म्हणा नारायणा ॥१॥

तुम्हां बोलवाया कांहीं । ये च भरलोंसे वाहीं ॥ध्रु.॥

आणावेति रूपा । कोपलेती तरी कोपा ॥२॥

कळोनि आवडी । तुका म्हणे जाते घडी ॥३॥

३६०३

आम्ही भाविकें हे काय जाणों खोडी । आइकोनि प्रौढी विनविलें ॥१॥

नाहीं ऐसें येथें जालेती असतां । वाढविली चिंता अधिक सोसें ॥ध्रु.॥

न कळे चि आधीं करितां विचार । न धरितां धीर आहाचता ॥२॥

तुका म्हणे आतां वचनें वचन । वाढले तिक्षिण बुद्धि जाली ॥३॥

३६०४

कोठें देवा बोलों । तुम्हां भीड घालूं गेलों ॥१॥

करावाया सत्वहाणी । भांडवलाची टांचणी ॥ध्रु.॥

दुर्बळा मागतां । त्याच्या प्रवर्तला घाता ॥२॥

तुका म्हणे नाहीं । मज कळलें ऐसें कांहीं ॥३॥

३६०५

काय त्या दिवस उचिताचा आला । मागील जो केला श्रम होता ॥१॥

ठेवियेला पूर्ण करूनि संकेत । तयापाशीं चित्त लागलें से ॥ध्रु.॥

जाणसी गे माते लेंकराचें लाड । नये पडों आड निष्ठ‍ता ॥२॥

तुका म्हणे आम्हीं करावें वचन । तुम्हांसी जतन करणें तें ॥३॥

३६०६

पडिला प्रसंग कां मी ऐसा नेणें । संकल्प ते मनें जिरवले ॥१॥

चेष्टाविलें तरी सांगावें कारणे । भक्ती ते उजेवन करावया ॥ध्रु.॥

लावूनियां दृिष्ट घेतली सामोरी । बैसलें जिव्हारीं डसोन तें ॥२॥

तुका म्हणे जीवा लाविला तो चाळा । करावें गोपाळा शीघ्र दान ॥३॥

३६०७

मागील विसर होईंल सकळ । केली तळमळ दुःखाची ते ॥१॥

दोहींचें अहिक्य घालीं गडसंदीं । स्थिरावेल बुद्धि पायांपाशीं॥ध्रु.॥

अहाच या केलों देहपरिचारें । तुमचें तें खरें वाटों नये ॥२॥

तुका म्हणे व्हावें लवकरी उदार । मी आहें सादर प्रतिग्रहासी ॥३॥

३६०८

वाढवावा पुढें आणीक प्रकार । एक चि तें फार रुचि नेदी ॥१॥

निंच नवें लेणें देह हा पवाडा । पालट रोकडा वरावरी ॥ध्रु.॥

दिसे शोभिवंत सेवेनें सेवक । स्वामीची ते लोकत्रयीं कीर्ति ॥२॥

तुका म्हणे आजी पाववा संतोष । करुनि कीर्तिघोष नाचईंन ॥३॥

३६०९

क्षोभ आणि कृपा मातेची समान । विभाग जतन करुनि ठेवी ॥१॥

क्षणभंगुर ते उपजली चिंता । खरी अखंडता आवडीची ॥ध्रु.॥

सिकवूं जाणे तें गोमाटियासाटीं । लोभें नाहीं तुटी निश्चियेंसी ॥२॥

अघवें चि मिथ्या समया आरतें । देता तो उचितें काळ जाणे ॥३॥

न करी वेव्हार नेदी गांजूं कोणा । भेडसावी तान्हें हाऊ आला ॥४॥

तुका म्हणे करी जिवाची जतन । दचकूनि मन जवळी आणी ॥५॥

३६१०

संसाराचें धांवे वेठी । आवडी पोटीं केवढी ॥१॥

हागों जातां दगड सांची । अंतरीं ही संकल्प ॥ध्रु.॥

लाज तेवढी नारायणीं। वांकडी वाणी पोरांपें ॥२॥

तुका म्हणे बेशरमा । श्रमावरी पडिभरू ॥३॥

३६११

मी त्यांसी अनन्य तीं कोणा असती । ऐसें तंव चित्तीं विचारावें ॥१॥

आहे तो विचार आपणयापाशीं । कळा बिंबाऐसी प्रतिबिंबीं ॥ध्रु.॥

शुभ शकून तो शुभ लाभें फळे । पुढील तें कळे अनुभवें ॥२॥

तुका म्हणे माझा असेल आठव । तैसा माझा भाव तुझ्या पायीं ॥३॥

३६१२

बहु कृपावंते माझीं मायबापें । मी माझ्या संकल्पें अंतरलों ॥१॥

संचितानें नाहीं चुकों दिली वाट । लाविलें अदट मजसवें ॥ध्रु.॥

आतां मी रुसतों न कळतां वर्म । परी ठावे धर्म सर्व देवा ॥२॥

तुका म्हणे उभा राहिला न बैसे । आमची माय असे उद्वेग त्या ॥३॥

३६१३

कैसीं दिसों बरीं । आम्ही आळवितां हरि ॥१॥

नाहीं सोंग अळंकार । दास जाला संवसार ॥ध्रु.॥

दुःख आम्हां नाहीं चिंता । हरिचे दास म्हणवितां ॥२॥

तुका म्हणे देवा । ऐसीं जळो करितां सेवा ॥३॥

३६१४

आतां सांडूं तरी हातीं ना पदरीं । सखीं सहोदरीं मोकळिलों ॥१॥

जनाचारामध्यें उडाला पातेरा । जालों निलाजिरा म्हणऊनि ॥ध्रु.॥

कोणाचिया दारा जावेनासें जालें । म्यां च विटंबिलें आपणासी ॥२॥

कां न जाला माझे बुद्धीसी संचार । नाहीं कोठें थार ऐसें जालें ॥३॥

तुका म्हणे तुज भक्त जाले फार । म्हणोनियां थार नाहीं येथें ॥४॥

३६१५

जेथें जातों तेथें पडतो मतोळा । न देखिजे डोळां लाभ कांहीं ॥१॥

कपाळीची रेखा असती उत्तम । तरि कां हा श्रम पावतों मी ॥ध्रु.॥

नव्हे चि तुम्हांस माझा अंगीकार । थीता संवसार अंतरला ॥२॥

भोग तंव जाला खरा भोगावया तो । भांडवल नेतो आयुष्य काळ ॥३॥

कोठें तुझी कीर्ती आइकिली देवा । मुकतों कां जीवा तुका म्हणे ॥४॥

३६१६

कां जी आम्हां होतें दोषाचें दर्शन । तुज समर्पून देहभाव ॥१॥

पांडुरंगा कृपाळुवा दयावंता । धरसील सत्ता सकळ ही ॥ध्रु.॥

कां जी आम्हांवरि आणिकांची सत्ता । तुम्हांसी असता जवळिकें ॥२॥

तुका म्हणे पायीं केलें निवेदन । उचित तें दान करीं सत्ता ॥३॥

३६१७

निंदावें हें जग । ऐसा भागा आला भाग ॥१॥

होतें तैसें आलें फळ । गेलें निवडूनि सकळ ॥ध्रु.॥

दुसर्‍याच्या मता । मिळेनासें जालें चित्ता ॥२॥

तुका जाला सांडा । विटंबिती पोरें रांडा ॥३॥

३६१८

माझे माथां तुझा हात । तुझे पायीं माझें चित्त ॥१॥

ऐसी पडियेली गांठी । शरीरसंबंधाची मिठी ॥ध्रु.॥

येरयेरांपाशीं । सांपडोन गेलों ऐसीं ॥२॥

तुका म्हणे सेवा । माझी कृपा तुझी देवा ॥३॥

३६१९

सत्य त्यागा चि समान । नलगे वेचावें वचन ॥१॥

नारायणा ऐसे दास । येरयेरांची च आस ॥ध्रु.॥

मळ नाहीं चित्ता । तेथें देवाची च सत्ता ॥२॥

तुका म्हणे जाण । तें च भल्याचें वचन ॥३॥

३६२०

माझिये बुद्धीचा खुंटला उपाव । करिसील काय पाहेन तें ॥१॥

सूत्रधारी तूं हें सकळचाळिता । कासया अनंता भार वाहों ॥ध्रु.॥

वाहिले संकल्प न पवती सिद्धी । येऊं देहबुद्धीवरि नयों ॥२॥

तुका म्हणे दुःखी करिती तरंग । चिंतूं पांडुरंग आवरून ॥३॥

३६२१

देखिलें तें धरिन मनें । समाधानें राहेन ॥१॥

भाव माझी सांटवण । जगजीवन कळावया ॥ध्रु.॥

बोळवीन एकसरें । उत्तरें या करुणेच्या ॥२॥

तुका म्हणे नयों रूपा । काय बापा करीसी ॥३॥

३६२२

वांयां जाय ऐसा । आतां उगवावा फांसा ॥१॥

माझें परिसावें गार्‍हाणें । सुखदुःखाचीं वचनें ॥ध्रु.॥

हा चि आम्हां ठाव। पायीं निरोपाया भाव ॥२॥

तुका म्हणे जार । तुझा तुज देवा भार॥३॥

३६२३

खादलें च खावें वाटे । भेटलें भेटे आवडी ॥१॥

वीट नाहीं पांडुरंगीं । वाढे अंगीं आर्त तें ॥ध्रु.॥

इंिद्रयांची हांव पुरे। परि हें उरे चिंतन ॥२॥

तुका म्हणे पोट भरे । परि ते उरे भूक पुढें ॥३॥

३६२४

सत्य आठवितां देव । जातो भेंव पळोनि ॥१॥

न लगे कांहीं करणे चिंता । धरी सत्ता सर्व तो ॥ध्रु.॥

भावें भाव राहे पायीं । देव तैं संनिध ॥२॥

तुका म्हणे कृष्णनामें । शीतळ प्रेम सर्वांसी ॥३॥

३६२५

ब्रीद याचें जगदानी । तो चि मनीं स्मरावा ॥१॥

सम पाय कर कटी । उभा तटीं भींवरेच्या ॥ध्रु.॥

पाहिलिया वेध लावी । बैसे जीवीं जडोनि ॥२॥

तुका म्हणे भक्तिकाजा । धांवें लाजा लवलाहें ॥३॥

३६२६

माझिया मनाची बैसली आवडी । अवसान घडी एकी नेघे ॥१॥

पाय चित्तीं रूप डोळांच राहिलें । चिंतने गोविलें मुख सदा ॥ध्रु.॥

अवघियांचा जाला विसर हा मागें । वेध हा श्रीरंगें लावियेला ॥२॥

तुका म्हणे कानीं आइकली मात । तो चि जाला घात जीवपणा ॥३॥

३६२७

याची कोठें लागली चट । बहु तट जालेंसे ॥१॥

देवपिसीं देवपिसीं । मजऐसीं जग म्हणे ॥ध्रु.॥

एकांताचें बाहेर आलें । लपविलें झांकेना ॥२॥

तुका म्हणे याचे भेटी । जाली तुटी आपल्यांसी ॥३॥

३६२८

दीन आणि दुर्बळांसी । सुखरासी हरिकथा ॥१॥

तारूं भवसागरींचें । उंचनीच अधिकार ॥ध्रु.॥

चरित्र तें उच्चारावें । केलें देवें गोकुळीं ॥२॥

तुका म्हणे आवडी धरीं । कृपा करी म्हणऊनी ॥३॥

३६२९

संतोषे माउली आरुषा वचनी । वोरसोनि स्तनीं लावी बाळा ॥१॥

तैसे परिमळाचें अवघें चि गोड । पुरवितो कोड पांडुरंग ॥ध्रु.॥

सेवा करी साहे निष्ठ‍ उत्तरें । त्याचें वाहे मनीं तेंच बरें ॥२॥

तुका म्हणे इच्छावसे खेळ खेळें । चिंता ते सकळ कांहीं नेणें ॥३॥

३६३०

विनवीजे ऐसें कांहीं । उरलें नाहीं यावरि ॥१॥

आतां असो पंढरीनाथा । पायीं माथा तुमचिये ॥ध्रु.॥

मागें सारियेली युHी । कांहीं होती जवळी ते ॥२॥

निराशेची न करी आस । तुका दास माघारी ॥३॥

३६३१

आतां येथें जाली जीवासवेंसाटी । होतें तैसें पोटीं फळ आलें ॥१॥

आतां धरिले ते नो सोडीं चरण । सांपडलें धन निजठेवा ॥ध्रु.॥

आतां हा अळस असो परता दुरी । नेदावी तें उरी उरों कांहीं ॥२॥

आतां याचा मज न व्हावा विसर । भरोनि अंतर राहों रूप ॥३॥

आतां लोकलाज नयो येथें आड । बहु जालें गोड ब्रम्हरस ॥४॥

तुका म्हणे आतां जन्म हा सफळ । अंतरीं गोपाळ स्थिरावला ॥५॥

३६३२

अनंतां जीवांचीं तोडिलीं बंधनें । मज हि येणें काळें कृपा कीजे ॥१॥

अनंत पवाडे तुझे विश्वंभरा । भक्तकरुणाकरा नारायणा ॥ध्रु.॥

अंतरींचें कळों देई गुह्य गुज । अंतरीं तें बीज राखईंन ॥२॥

समदृष्टी तुझे पाहेन पाउलें । धरीन संचले हृदयांत ॥३॥

तेणें या चित्ताची राहेल तळमळ । होतील शीतळ सकळ गात्रें ॥४॥

तुका म्हणे शांति करील प्रवेश । मग नव्हे नाश अखंड तो ॥५॥

३६३३

पराधीन माझें करूनियां जीणें । सांडीं काय गुणें केली देवा ॥१॥

उदार हे कीर्ति असे जगामाजी । कां तें ऐसें आजि पालटिलें ॥ध्रु.॥

आळवितों परी न पुरे चि रीग । उचित तो त्याग नाहीं तुम्हां ॥२॥

तुका म्हणे कां बा मुळीं च व्यालासी । ऐसें कां नेणसी पांडुरंगा ॥३॥

३६३४

नेणपणें नाहीं केला हा बोभाट । आतां आली वाट कळों खरी ॥१॥

आतां बहुं शीघ्र यावें लवकरी । वाट पाहें हरी भेटी देई ॥ध्रु.॥

समर्थाच्या बाळा करुणेचें भाषण । तरी त्याची कोण नांदणूक ॥२॥

तुका म्हणे बहु बोलिले बडिवार । पडिलें अंतर लौकिकीं तें ॥३॥

३६३५

जें जें केलें तें तें साहे । कैसें पाहें भाविक ॥१॥

ओंवाळूनि माझी काया । सांडिली यावरूनि ॥ध्रु.॥

काय होय नव्हें करूं । नेणें धरूं सत्ता ते ॥२॥

तुका म्हणे कटीं कर । उभें धीर धरूनि ॥३॥

३६३६

नाहीं मज कृपा केली पांडुरंगें । संताचिया संगें पोट भरीं ॥१॥

चतुराचे सभे पंडित कुशळ । मी काय दुर्बळ विष्णुदास॥२॥

तुका म्हणे नेणें करूं समाधान । धरिले चरण विठोबाचे ॥३॥

३६३७

तुम्ही माझा देवा करिजे अंगीकार । हा नाहीं विचार मजपाशीं ॥१॥

आतां दोहीं पक्षीं लागलें लक्षणें । देवभक्तपण लाजविलें ॥ध्रु.॥

एकांतीं एकलें न राहे निश्चळि । न राहे च पळ मन ठायीं ॥२॥

पायीं महत्वाची पडिली शंकळा । बांधविला गळा स्नेहा हातीं ॥३॥

शरीर सोकलें देखिलिया सुखा । कदान्न हें मुखा मान्य नाहीं ॥४॥

तुका म्हणे जाला अवगुणांचा थारा । वाढली हे निद्रा अळस बहु ॥५॥

३६३८

बोलिलिया गुणीं नाहीं पाविजेत । देवा नाहीं होत हित तेथें ॥१॥

कवतुक तुझें नवल यावरि । घेसील तें शिरीं काय नव्हे ॥ध्रु.॥

नाहीं मिळे येत संचिताच्या मता । पुराणीं पाहतां अघटित ॥२॥

तुका म्हणे पायीं निरोपिला भाव । न्याल तैसा जाव सिद्धी देवा ॥३॥

३६३९

हा तों नव्हता दीन । टाळायाच्या ऐसा क्षण ॥१॥

कां जी नेणों राखा हात । कैसें देखावें रडत ॥ध्रु.॥

दावूनियां आस । दूर पळविता कास ॥२॥

तुका म्हणे धांव । घेतां न पुरे चि हांव ॥३॥

३६४०

आर्तभूतां द्यावें दान । खरें पुण्य त्या नांवें ॥१॥

होणार तें सुखें घडो । लाभ जोडो महाबुद्धि ॥ध्रु.॥

सत्य संकल्प च साटीं । उजळा पोटीं रविबिंब ॥२॥

तुका म्हणे मनीं वाव । शुद्ध भाव राखावा ॥३॥

३६४१

कवतुकवाणी बोलतसें लाडें । आरुष वांकडें करुनि मुख ॥१॥

दुजेपणीं भाव नाहीं हे आशंका । जननीबाळकामध्यें भेद ॥ध्रु.॥

सलगी दुरूनि जवळी पाचारूं । धांवोनियां करूं अंगसंग ॥२॥

धरूनि पालव मागतों भातुकें । आवडीचें निकें प्रेमसुख ॥३॥

तुका म्हणे तुज आमची च गोडी । ऐसी हे आवडी कळों आली ॥४॥

३६४२

ऐकें पांडुरंगा वचन माझें एक । जालों मी सेवक दास तुझा ॥१॥

कळे तैसा आतां करावा उद्धार । खुंटला विचार माझा पुढें ॥ध्रु.॥

दंभ मान माझा करूं पाहे घात । जालिया ही थीत कारणाचा ॥२॥

हीन बुद्धि माझी अधम हे याती । अहंकार चित्तीं वसों पाहे ॥३॥

तुका म्हणे मज विघडतां क्षण । न लगे जतन करीं देवा ॥४॥

३६४३

जेणें माझें चित्त राहे तुझ्या पायीं । अखंड तें देई प्रेमसुख ॥१॥

देहभाव राख दीन करूनियां । जनाचारी वायां जाय तैसा ॥ध्रु.॥

द्रव्य दारा नको मानाची आवडी । कवणेविशीं गोडी प्रपंचाची ॥२॥

तुझें नाम माझें धरूनियां चित्त । एकांत लोकांत सदा राहो ॥३॥

तुका म्हणे तुझे जडोनियां पायीं । जालों उतराईं पांडुरंगा ॥४॥

३६४४

काय सांगों या संतांचे उपकार । मज निरंतर जागविती ॥१॥

काय द्यावें त्यांचें व्हावें उतराईं । ठेवितां हा पायीं जीव थोडा ॥ध्रु.॥

सहज बोलणें हितउपदेश । करूनि सायास शिकविती ॥२॥

तुका म्हणे वत्स धेनुवेचा चित्तीं । तैसे मज येती सांभाळीत ॥३॥

३६४५

देव जाणता देव जाणता । आपली च सत्ता एकाएकीं॥१॥

देव चतुर देव चतुर । जाणोनि अंतर वर्ततसे ॥२॥

देव निराळा देव निराळा । अलिप्त विटाळा तुका म्हणे ॥३॥

३६४६

आपण चाळक बुद्धीच्या संचारा । आम्हांसी वेव्हारा पात्र केलें ॥१॥

काय जालें तरी नेघा तुम्हीं भार । आणीक कोणां थोर म्हणों सांगा ॥ध्रु.॥

पंच भूतें तंव कर्माच्या या मोटा । येथें खरा खोटा कोण भाव ॥२॥

तुका म्हणे नाहीं बोलावया जागा । कां देवा वाउगा श्रम करूं ॥३॥

३६४७

एका एक वर्में लावूनियां अंगीं । ठेवितों प्रसंगीं सांभाळीन ॥१॥

नेघावा जीं तुम्ही वाव बहु फार । धरूनि अंतर ठायाठाव ॥ध्रु.॥

वेव्हारें आलें तें समानें चि होतें । बळ नाहीं येथें चालों येत ॥२॥

तुका म्हणे आतां निवाडा च साटीं । संवसारें तुटी करुनि ठेलों ॥३॥

३६४८

आतां येथें खरें । नये फिरतां माघारें ॥१॥

होइल हो तैसी आबाळी । देहनिमित्य या बळी ॥ध्रु.॥

तुम्हांसवें गांठी । देवा जीवाचिये साटीं ॥२॥

तुका नव्हे लंड । करूं चौघांमध्यें खंड॥३॥

३६४९

कां हो वाडवितां देवा । मज घरी समजावा । केवडा हो गोवा । फार केलें थोडएाचें ॥१॥

ठेविन पायांवरी डोईं । यासी तुमचें वेचे काईं । जालों उतराईं । जाणा एकएकांचे ॥ध्रु.॥

निवाड आपणियांपाशीं । असोन कां व्हावें अपेसी । होती गांठी तैसी । सोडूनियां ठेविली ॥२॥

तुका म्हणे गोड । होतें जालिया निवाड । दर्शनें ही चाड । आवडी च वाढेल ॥३॥

३६५०

नव्हों सभाधीट । समोर बोलाया नीट । एकलीं एकट । दुजें नाहीं देखिलें ॥१॥

आतां अवघें तुम्हीं जाणां । तुमचें माझें नारायणा । येईंल करुणा । ते चि पहा तुम्हांसी ॥ध्रु.॥

ताळ नाहीं माझे बुद्धी । धरली न धरवे शुद्धी । आतां बळें कधीं । कोण्या जन्में निवाड ॥२॥

आतां शेवटीचें । उत्तर तें हें चि साचें । शरण आलें त्याचें । तुका म्हणे सांभाळा ॥३॥

३६५१

ऐसा तंव मोळा । तुमचा नसेल गोपाळा ॥१॥

मागत्याची टाळाटाळी । झिंज्या ओढोनि कपाळीं ॥ध्रु.॥

नसेल ना नवें । ऐसें धरियेलें देवें ॥२॥

तुका म्हणे जाला । उशीर नाहीं तो विठ्ठला ॥३॥

३६५२

माझ्या कपाळाच्या गुणें । किंवा सरलेंसे नेणें ॥१॥

नये वचन बाहेरी । उभें तिष्ठतसें दारीं ॥ध्रु.॥

काय सांगायास वेचे । रींद आरंभीं ठायींचे ॥२॥

तुका म्हणे किती । भीड धरावी पुढती ॥३॥

३६५३

कांहीं एक तरी असावा आधार । कासयानें धीर उपजावा ॥१॥

म्हणविल्यासाटीं कैसें पडे रुजु । धणी नाहीं उजू सन्मुख तो ॥ध्रु.॥

वेचल्या दिसांचा कोणावरी लेखा । घालावा हा सुखासुखा आम्हीं ॥२॥

नाहीं मनोगत तोंवरि हे देवा । तुका म्हणे सेवा नेघीजे तों ॥३॥

३६५४

मनाचिये साक्षी जाली सांगों मात । सकळ वृत्तांत आपला तो ॥१॥

तुम्हां परामृश घेणें सत्ताबळें । धरितां निराळें कैसीं वांचों ॥ध्रु.॥

मी माझें सांडून यावया पसारा । आणीक दातारा काय काज ॥२॥

तुका म्हणे आम्ही तुजविण एका । निढळें लौकिका माजी असों ॥३॥

३६५५

घालूनि लोळणी पडिलों अंगणीं । सिंचा सिंचवणी तीर्थ वरि ॥१॥

वोल्हावेल तनु होईंल शीतळ । जाली हळहळ बहुतापें ॥ध्रु.॥

पावेन या ठाया कई जालें होतें । आलों अवचितें उष्ट्यावरि ॥२॥

तुका म्हणे कोणी जाणवा राउळी । येइल जवळी पांडुरंग ॥३॥

३६५६

तरीं भलें वांयां गेलों । जन्मा आलों मागुता । म्हणऊनि ठेलों दास । सावकास निर्भयें ॥१॥

उणें पुरें काय माझें । त्याचें ओझें तुम्हांसी ॥ध्रु.॥

सांभाळावें तें म्या काईं । अवो आईं विठ्ठले । मागें जया जाईं नें स्थळा । तुज गोपाळा विसरेंना ॥२॥

आपलें म्यां एकसरें । करुनि बरें घेतलें । तुका म्हणे नारायणा । आतां जाणां आपुलें ॥३॥

३६५७

उरलें तें भक्तिसुख । डोळां मुख पाहावें । अंतरींचें कां हों नेणां । नारायणा माझिये ॥१॥

पुरवां तैसी केली आळी । बळी जगदानियां ॥ध्रु.॥

हातीं घेउनि चोरां भातें । दावां रितें बाळका । साजतें हें थोरपण । नाहीं विण वत्सळा ॥२॥

शाहणें तरीं लाड दावी । बाळ जेवीं मातेसी । तुका म्हणे पांडुरंगा । ऐसें पैं गा आहे हें ॥३॥

३६५८

धरूनि हें आलों जीवीं । भेटी व्हावी विठोबासी ॥१॥

संकल्प तो नाहीं दुजा । महाराजा विनवितों ॥ध्रु.॥

पायांवरि ठेविन भाळ । येणें सकळ पावलें ॥२॥

तुका म्हणे डोळेभरी । पाहिन हरी श्रीमुख ॥३॥

३६५९

तुम्हां उद्धरणें फार । मज दुसरी नाहीं थार ॥१॥

आतां जैसें तैसें सोसा । काय करणें हृषीकेशा ॥ध्रु.॥

बरें न दिसेल ओळी । एका अन्न एका गाळी ॥२॥

लावितो आभार । तुका विखरलेती फार ॥३॥

३६६०

न कळे जी भक्ती काय करूं सेवा । संकोचोनि देवा राहिलोंसे ॥१॥

जोडोनियां कर राहिलों निवांत । पायांपाशीं चित्त ठेवूनियां ॥ध्रु.॥

दिशाभुली करीं स्थळीं प्रदक्षणा । भ्रमें नारायणा कष्टविलें ॥२॥

तुका म्हणे जालों आज्ञेचा पाळक । जीवनासी एक ठाव केला ॥३॥

३६६१

एकविध वृित्त न राहे अंतरीं । स्मरणीं च हरी विस्मृति ॥१॥

कैसा हा नवलाव वाटतो अनुभवें । मज माझ्या जीवें साक्षित्वेसी ॥ध्रु.॥

न राहे निश्चळि जागवितां मन । किती क्षीणेंक्षीणें सावरावें ॥२॥

तुका म्हणे बहु केले वेवसाव । तेणें रंगें जीव रंगलासे ॥३॥

३६६२

आतां सोडवणें न या नारायणा । तरि मी न वंचे जाणा काळा हातीं ॥१॥

ऐसें सांगोनिया जालों उतराईं । आणीक तें काईं माझे हातीं ॥ध्रु.॥

केलियाचें माप नये सेवटासी । करितील नासि अंतराय ॥२॥

तुका म्हणे भय वाटतसे जीवा । धांवणिया धांवा लवकरी ॥३॥

३६६३

सत्या माप वाढे । गबाळाची चाली खोडे ॥१॥

उतरे तें कळें कसी । विखरोणें सर्वदेशीं ॥ध्रु.॥

घरामध्ये राजा । नव्हे हो वा पाटपूजा ॥२॥

तुका म्हणे साचें । रूप तें दर्पणाचें ॥३॥

३६६४

नाहीं खंड जाला । माझा तुमचा विठ्ठला ॥१॥

कैसें कैसें हो दुश्चित । आहे चौघांपाशीं नीत ॥ध्रु.॥

मुळींचे लिहिलें । मज आतां सांपडलें ॥२॥

तुका म्हणे मज । न लगे बोलणें सहज ॥३॥

३६६५

हेचि वादकाची कळा । नाहीं येऊं येत बळा ॥१॥

धीर करावा करावा । तरी तो आहे आम्हां देवा ॥ध्रु.॥

रिघावें पोटांत । पायां पडोन घ्यावा अंत ॥२॥

तुका म्हणे वरि । गोडा आणावा उत्तरीं ॥३॥

३६६६

एक परि बहिर बरें । परि तीं ढोरें ग्यानगडें ॥१॥

कपाळास लागली अगी । अभागी कां जीतसे ॥ध्रु.॥

एक परि बरें वेडें । तार्किक कुडें जळो तें ॥२॥

तुका म्हणे खातडवासी । अमृतासी नोळखे ॥३॥

३६६७

खेळों मनासवें जीवाच्या संवादें । कौतुक विनोदें निरांजनी ॥१॥

पचीं पडिलें तें रुचे वेळोवेळां । होतसे डोहळा आवडीस ॥ध्रु.॥

एकांताचें सुख जडलें जिव्हारीं । वीट परिचारीं बरा आला ॥२॥

जगाऐसी बुद्धि नव्हे आतां कदा । लंपट गोविंदा जालों पायीं ॥३॥

आणीक ते चिंता न लगे करावी । नित्य नित्य नवी आवडी हे ॥४॥

तुका म्हणे धडा राहिला पडोन । पांडुरंगीं मन विसांवलें ॥५॥

३६६८

उचिताचा काळ । साधावया युक्तिबळ । आपलें सकळ । ते प्रसंगीं पाहिजे ॥१॥

नेम नाहीं लाभ हानि । अवचित घडती दोनी । विचारूनि मनीं । पाहिजे तें प्रयोजावें ॥ध्रु.॥

जाळ जाळा काळें । करपों नेदावें आगळें । जेवितां वेगळें । ज्याचें त्याचें तेथें तें शोभे ॥२॥

पाळी नांगर पाभारीं । तन निवडूनि सोंकरी । तुका म्हणे धरी । सेज जमा सेवटीं ॥३॥

३६६९

पडिलिया ताळा । मग अवघा चि निर्वाळा । तेथें कोणी बळा । नाहीं येत कोणासी ॥१॥

जोडिलें तें लागें हातीं । आपआपली निश्चिंती । हर्ष आणि खंती । तेथें दोनी नासलीं ॥ध्रु.॥

सहज सरलिया कारणें । मग एकला आपण । दिसे तरी भिन्न । वचनाचा प्रसंग ॥२॥

करूनि झाडा पाडा । तुका वेगळा लिगाडा । निश्चिंतीच्या गोडा । गोष्टी म्हुण लागती ॥३॥

३६७०

जीविता तो माझा पिता । उखता तो उखत्यांचा ॥१॥

जनार्दनीं सरती कर्में । वाते भ्रमे अनेत्र । अपसव्य सव्यामधीं । ऐसी शुद्धी न धरितां ॥२॥

तुका म्हणे खांद्या पानें । सिंचतां भिन्न कोरडी ॥३॥

३६७१

माउलीची चाली लेंकराचे ओढी । तयालागीं काढी प्राणें प्रीती ॥१॥

ऐसी बळिवंत आवडी जी देवा । संतमहानुभावा विनवितों ॥ध्रु.॥

मोहें मोहियेलें सर्वकाळ चित्त । विसरु तो घेत नाहीं क्षणें ॥२॥

तुका म्हणे दिला प्रेमाचा वोरस । सांभाळिलें दास आपुलें तें ॥३॥

३६७२

केवढा तो अहंकार । माझा तुम्हां नव्हे दूर ॥१॥

आतां कोण पडे पायां । तुमच्या अहो पंढरिराया ॥ध्रु.॥

कां जी कृपेनें कृपण । वेचत असे ऐसें धन ॥२॥

तुका म्हणे देवें । दुजियाचें पोतें न्यावें ॥३॥

३६७३

अपराधी म्हणोनि येतों काकुलती । नाहीं तरी होती काय चाड ॥१॥

येइल तारूं तरी तारा जी देवा । नाहीं तरी सेवा घ्या वो भार ॥ध्रु.॥

कासया मी आतां वंचूं हे शरीर । आहें बारगीर जाई जनें ॥२॥

तुका म्हणे मन करूनि मोकळें । आहें साळेंढाळें उदार मी ॥३॥

३६७४

माझे तों फुकाचे कायेचे चि कष्ट । नव्हे क्रियानष्ट तुम्हांऐसा ॥१॥

कांहीं च न वंचीं आजिचा प्रसंगीं । सकळा ही अंगीं करीन पूजा ॥ध्रु.॥

द्यावें काहीं तुम्हीं हें तों नाहीं आस । असों या उदास देहभावें ॥२॥

तुका म्हणे माझी मावळली खंती । समाधान चित्तीं सर्वकाळ ॥३॥

३६७५

स्वामीचिया सत्ता । आधीं वर्म येतें हाता । पुढती विशेषता । लाभें लाभ आगळा ॥१॥

करीं कवतुकाचे बोल । परि जिव्हाळ्याची ओल । आवडे रसाळ । मायबापा लाडाचें ॥ध्रु.॥

मनें मेळविलें मना । नाहीं अभावी शाहणा । अंतरींच्या खुणा । वरि दिल्या उमटोनि ॥२॥

नाहीं पराश्रमें काळा । अवघ्या जागविल्या वेळा । देवासी निराळा । तुका क्षण न सोडी ॥३॥

३६७६

एके ठायीं अन्नपाणी । ग्रासोग्रासीं चिंतनीं ॥१॥

वेळोवेळां जागवितों । दुजें येइल म्हुण भीतों ॥ध्रु.॥

नाहीं हीं गुंतत उपचारीं । मानदंभाचे वेव्हारीं ॥२॥

तुका जालासे शाहाणा । आड लपे नारायणा ॥३॥

३६७७

वैरागरापाशीं रत्नाचिया खाणी । हे चि घ्यावी धणी फावेल तों ॥१॥

येथें नाहीं तर्कवितर्काची चाड । होतसे निवाड खर्‍या खोट्यां ॥ध्रु.॥

उगा च सारावा वाढिला तो ठाव । वाढितिया भाव कळतसे ॥२॥

तुका म्हणे टांचणीचें पाणी । येथें झरवणी जैशातैसें ॥३॥

३६७८

समर्थ या नांवें दिनांचा कृपाळ । हें तंव सकळ स्वामीअंगीं ॥१॥

मज काय लागे करणें विनवणी । विदित चरणीं सकळ आहे ॥ध्रु.॥

दयासिंधु तुम्हां भांडवल दया । सिंचावें आतां या कृपापीयूषें ॥२॥

तुका म्हणे अवो पंढरिनिवासे । बहु जीव आसे लागलासे ॥३॥

३६७९

लेखिलें कवित्व माझे सहज बोल । न लगे चि ओल जिव्हाळ्याची ॥१॥

नये चि उत्तर कांहीं परतोनि । जालों नारायणीं न सरतें ॥ध्रु.॥

लाजिरवाणी कां वदली हे वाचा । नव्हे च ठायींचा मननशीळ ॥२॥

तुका म्हणे फळ नव्हे चि सायासा । पंढरीनिवासा काय जालें ॥३॥

३६८०

येणें जाला तुमचे पोतडीचा झाडा । केलासी उघडा पांडुरंगा ॥१॥

भरूनियां घरीं राहिलों वाखती । आपुली निश्चिंती आपल्यापें ॥ध्रु.॥

आतां काय उरी उरली ते सांगा । आणिलेति जगाचिये साक्षी ॥२॥

तुका म्हणे कोठें पाहोंजासी आतां । माझी जाली सत्ता तुम्हांवरि ॥३॥

३६८१

तुमच्या पाळणा ओढतसे मन । गेलों विसरोन आपणासी ॥१॥

लागेल पालटें फेडावें उसणें । येणें चि प्रमाणें पांडुरंगा ॥ध्रु.॥

तुमचे आवडी संबंधाचा त्याग । घेतला ये लाग जगनिंदेचा ॥२॥

तुका म्हणे जैसा माझा जीव ओढे । तैसें च तिकडे पाहिजेल ॥३॥

३६८२

नाहीं मज कोणी उरला दुर्जन । मायबापाविण ब्रम्हांडांत ॥१॥

कासया जी माझी करणें येविसीं । भयाची मानसीं चिंता संतीं ॥ध्रु.॥

विश्वंभराचिये लागलों सांभाळीं । सत्तेनें तो चाळी आपुलिये ॥२॥

तुका म्हणे माझें पाळणपोषण । करितां आपण पांडुरंगा ॥३॥

३६८३

मज कांहीं सीण न व्हावा यासाटीं । कृपा तुम्हां पोटीं उपजलीं ॥१॥

होतें तैसें केलें आपलें उचित । शिकविलें हित बहु बरें ॥ध्रु.॥

आम्ही न मनावी कोणाची आशंका । तुम्हां भय लोकां आहे मनीं ॥२॥

तुका म्हणे आतां संचिताचा ठेवा । वोडवला घ्यावा जैसा तैसा ॥३॥

३६८४

कोणाचें चिंतन करूं ऐशा काळें । पायांचिया बळें कंठीतसें ॥१॥

पाहातसें वाट येई गा विठ्ठला । मज कां हा केला परदेश ॥ध्रु.॥

बहुतांचे सत्ते जालों कासावीस । जाय रात्री दिस वैरियांचा ॥२॥

तुका म्हणे बैसें मनाचिये मुळीं । तरीं च ही जाळीं उगवतीं ॥३॥

३६८५

कां जी तुम्हीं ऐसे नव्हा कृपावंत । निवे माझें चित्त ठायिंच्या ठायीं ॥१॥

कांही शम नये विषम अंतरा । शांतीचा तो बरा ऐसा योग ॥ध्रु.॥

दुःखी होतों पंचभूतांच्या विकारें । जडत्वें दातारें राखावीं तीं ॥२॥

तुका म्हणे मोडा अहंकाराची मान । धरितों चरण म्हणऊनि ॥३॥

३६८६

मागत्याची कोठें घडते निरास । लेंकरा उदास नाहीं होतें ॥१॥

कासया मी होऊं उतावीळ जीवीं । जाणता गोसावी सर्व आहे ॥ध्रु.॥

जाला तरी वेळ कवतुकासाटीं । निर्दया तों पोटीं उपजेना ॥२॥

तुका म्हणे त्यासी ठाउकें उचित । होईंल संकेत नेमियेला ॥३॥

३६८७

आरुषा वचनीं मातेची आवडी । म्हणऊनि तांतडी घेती नाहीं ॥१॥

काय होइल माझें मांडिलें कवतुक । आदराची भूक रडारोवी ॥ध्रु.॥

लपोनियां करी चुकुर माऊली । नाहीं होती केली निष्ठासांडी ॥२॥

तुका म्हणे करी पारखीं वचनें । भेवउनि तान्हें आळवावें ॥३॥

३६८८

प्रीतीच्या भांडणा नाहीं शिरपाव । वचनाचे चि भाव निष्ट‍ता ॥१॥

जीणें तरी एका जीवें उभयता । पुत्राचिया पिता दुखवे दुःखें ॥ध्रु.॥

काय जाणे तुटों मायेचें लिगाड । विषम तें आड उरों नेणें ॥२॥

तुका म्हणे मज करुणा उत्तरें । करितां विश्वंभरे पाविजैल ॥३॥

३६८९

नको घालूं झांसां । मना उपाधिवोळसा ॥१॥

जे जे वाहावे संकल्प । पुण्य तरी ते चि पाप ॥ध्रु.॥

उपजतो भेव । होतो कासावीस जीव ॥२॥

तुका म्हणे पाहों । होइल तें निवांत राहों ॥३॥

३६९०

बीजीं फळाचा भरवसा । जतन सिंचनासरिसा । चाविलिया आसा । काकुलती ते नाड ॥१॥

हा तों गडसंदीचा ठाव । पिके पिकविला भाव । संकोचोनि जीव । दशा केली जतन ॥ध्रु.॥

माती घाली धनावरी । रांडा रोटा वरीवरी । सुखाचे सेजारीं । दुःख भ्रमें भोगीतसे ॥२॥

तुका म्हणे दिशाभुली । जाल्या उफराटी चाली । निवाडाची बोली । अनुभवें साक्षीसी ॥३॥

३६९१

काय उरली ते करूं विनवणी । वेचलों वचनीं पांडुरंगा ॥१॥

अव्हेरलों आतां कैचें नामरूप । आदर निरोप तरि तो नाहीं ॥ध्रु.॥

माझा मायबाप ये गेलों सलगी । तों हें तुम्हां जगीं सोयइरिका ॥२॥

तुका म्हणे आतां जोडोनियां हात । करी दंडवत ठायिंचाठायीं ॥३॥

३६९२

आवडी धरूनि करूं गेलों लाड । भक्तिप्रेमकोड न पुरे चि ॥१॥

म्हणऊनि जीव ठेला असावोनि । खेद होतो मनीं बहु साल ॥ध्रु.॥

वेठीऐसें वाटे निर्फळ कारण । शीतळ होऊन खोडावलों ॥२॥

तुका म्हणे सरतें नव्हें चि पायांपें । बळ केलें पापें नव्हें चि भेटी ॥३॥

३६९३

प्रीतीचा तो कळवळा । जिव्हाळाचि वेगळा ॥१॥

बहु नेदी रडों माता । दुश्चित होतां धीर नव्हे ॥ध्रु.॥

वरी वरी तोंडापुरतें । मोहोरी तें कळतसे ॥२॥

जाणोनियां नेणता तुका । नव्हे लोकांसारिखा ॥३॥

३६९४

हा गे हा चि आतां लाहो । माझा अहो विठ्ठला ॥१॥

दंडवत दंडवत । वेगळी मात न बोलें ॥ध्रु.॥

वेगळाल्या कोठें भागें । लाग लागें लावावा ॥२॥

तुका म्हणे केल्या जमा । वृत्तितमा भाजूनि ॥३॥

३६९५

तुम्हांसी न कळे सांगा काय एक । असया संकल्प वागवूं मी ॥१॥

आहे तेथें सत्ता ठेविलें स्थापूनि । प्रमाणें चि वाणी वदे आज्ञा ॥ध्रु.॥

कृपा जाली मग न लगे अंगसंग । निजध्यासें रंग चढता राहे ॥२॥

तुका म्हणे मागें बोलिलों तें वाव । आतां हा चि भाव दृढ झाला ॥३॥

३६९६

आवडी न पुरे मायबापापासीं । घडों का येविसीं सकईंल ॥१॥

होईंल नेमलें आपुलिया काळें । आलीयाचा बळें आघ्रो उरे ॥ध्रु.॥

जाणविलें तेथे थोडें एकवेळा । सकळ ही कळा सर्वोत्तमीं ॥२॥

तुका म्हणे निवेदिलें गुह्य गुज । आतां तुझी तुज सकळ चिंता ॥३॥

३६९७

वोखटा तरी मी विटलों देहासी । पुरे आतां जैसी जोडी पुन्हां ॥१॥

किती मरमर सोसावी पुढती । राहिलों संगती विठोबाचे ॥ध्रु.॥

आतां कोण याचा करील आदर । जावो कळिवर विटंबोनि ॥२॥

तुका म्हणे आतां सांडि तें चि सांडि । कोण फिरे लंडी यासी मागें ॥३॥

३६९८

हें ही ऐसें तें ही ऐसें । उभय पिसें अविचार ॥१॥

अभिमानाचे ठेलाठेलीं । मधीं जाली हिंपुष्टी ॥ध्रु.॥

धीरा शांती ठाव नुरे । हा चि उरे आबाळ्या ॥२॥

कौतुक हें पाहे तुका । कढतां लोकां अधनि ॥३॥

३६९९

हित जाणे चित्त । कळों येतसे उचित ॥१॥

परिहार ते संपादनी । सत्य कारण कारणीं ॥ध्रु.॥

वरदळ तें नुतरे कसीं । आगीमध्यें तें रसीं ॥२॥

तुका म्हणे करुनी खरें । ठेवितां तें पुढें बरें ॥३॥

३७००

देवें दिला देह भजना गोमटा । तों या जाला भांटा बाधिकेच्या ॥१॥

ताठोनियां मान राहिली वरती । अहंकारा हातीं लवों नल्हे ॥ध्रु.॥

दास म्हणावया न वळे रसना । सइरवचना बासे गळा ॥२॥

तुका म्हणे कोठें ठेवावा विटाळ । स्नानें नीर्मळ व्हावयासी ॥३॥

३७०१

काय करूं पोरा लागली चट । धरी वाट देउळाची ॥१॥

सांगितलें नेघे कानीं । दुजें मनीं विठ्ठल ॥ध्रु.॥

काम घरीं न करी धंदा । येथें सदा दुश्चित ॥२॥

आमचे कुळीं नव्हतें ऐसें । हें च पिसें निवडलें ॥३॥

लौकिकाची नाहीं लाज । माझें मज पारिखें ॥४॥

तुका म्हणे नरका जाणें । त्या वचनें दुष्टांचीं ॥५॥

३७०२

कारणापें असतां दृष्टी । शंका पोटीं उपजेना ॥१॥

शूर मिरवे रणांगणीं । मरणीं च संतोष ॥ध्रु.॥

पाहिजे तो कळवळा । मग बळा काय उणे ॥२॥

तुका म्हणे उदारपणें । काय उणें मनाचें ॥३॥

३७०३

नव्हती हे उसणे बोल । आहाच फोल रंजवण ॥१॥

अनुभव तो वरावरी । नाहीं दुरी वेगळा ॥ध्रु.॥

पाहिजे तें आलें रुची । काचाकुची काशाची ॥२॥

तुका म्हणे लाजे आड । त्याची चाड कोणासी ॥३॥

३७०४

जों जों घ्यावा सोस । माझे वारीं गर्भवास । लटिक्याचा दोष । अधिक जडे अंगेसीं ॥१॥

आतां आहे तैसें असो । अनुताप अंगीं वसो । येवढें चि नसो । माझें आणि परावें ॥ध्रु.॥

जागाजालेपणें । काय नासावें स्वप्न । शब्दाचिया शिणें । कष्ट मिथ्या मानावे ॥२॥

छाये माकड विटे । धांवे कुपीं काय भेटे । तुका म्हणे फुटे । डोईं गुडघे कोंपर ॥३॥

३७०५

गुणांचा चि सांटा । करूं न वजों आणिका वाटा ॥१॥

करिती छंद नानापरी । भरोन सिणती आडभरी ॥ध्रु.॥

नेमली पंगती । आम्हां संतांची संगती ॥२॥

तुका म्हणे लीळा । येर कवतुक पाहों डोळां ॥३॥

३७०६

शिकल्या शब्दाचें उत्पादितों ज्ञान । दरपणींचें धन उपर वाया ॥१॥

अनुभउ कइं होईंन भोगिता । सांकडें तें आतां हें चि आलें ॥ध्रु.॥

गायें नाचें करीं शरीराचे धर्म । बीजकळावर्म तुमचें दान ॥२॥

तुका म्हणे केला उशीर न साहे । द्याल तरी आहे सर्व सद्धि ॥३॥

३७०७

सिकविला तैसा पढों जाणे पुसा । कैंची साच दशा तैसी अंगीं ।

स्वप्नींच्या सुखें नाहीं होत राजा । तैसा दिसे माझा अनुभव ॥१॥

कासया हा केला जिहुवे अळंकार । पायांसी अंतर दिसतसे ॥ध्रु.॥

दर्पणींचें धन हातीं ना पदरीं । डोळां दिसें परी सत्याचिये ।

आस केली तरी लाळ चि घोंटावी । ठकाठकी तेवीं दिसतसे ॥२॥

कवित्वें रसाळ वदविली वाणी । साक्ष ही पुराणीं घडे ऐसी ।

तुका म्हणे गुरें राखोनि गोंवारी । माझीं म्हणे परि लाभ नाहीं ॥३॥

३७०८

अनुभव तो नाहीं अमुचिया दरषणें । अइकिलें कानें वदे वाणी ।

जेविल्याचा कैसा अनुभव अंतरीं । म्हणतां मांडे पुरी काय होतें ॥१॥

नाहींनाहीं गेली तळमळ दातारा । कां जी हरिहरा चाळविलें ॥ध्रु.॥

पत्रीं कुशळता भेटी अनादर । काय तें उत्तर येइल मानूं ।

अंतरीं सबाह्यी कां नाहीं सारिखें । धरूनि पारिखें वर्त्ततसां ॥२॥

आलों आलों ऐसी दाऊनियां आस । वाहों बुडतयास काय द्यावें ।

तुका म्हणे अहो चतुरा शिरोमणि । किती माझी वाणी तुम्ही कोठें ॥३॥

३७०९

केलें तरी आता साच चि करावें । विचारिलें द्यावें कृपादान ॥१॥

संकल्पासी नाहीं बोलिला विकल्प । तुम्हां पुण्यपाप कळे देवा ॥ध्रु.॥

उदार शक्ति तंव तुमची भूमंडळीं । ऐसी ब्रिदावळी गर्जतसे ॥२॥

तुका म्हणे अहो रकुमादेवीवरा । उपरोध कां धरा माझा आतां ॥३॥

३७१०

अहो पुरुषोत्तमा । तुम्हां काशाची उपमा ॥१॥

सतंत तो नाहीं बुद्धी । नाळवितां नाहीं शुद्धि ॥ध्रु.॥

जागविलें तरी । तुम्हां वेक्तियेणें हरी ॥२॥

तुका म्हणे देवा । तुम्हा नित्य दिस नवा ॥३॥

३७११

मथनें भोगे सार । ताकें घडे उपकार ॥१॥

बरवी सायासाची जोडी । अनुभविया ठावी गोडी ॥ध्रु.॥

पाक आणि रुचि । जेथें तेथें ते कइंची ॥२॥

वाढितो पंगती । तुका आवडी संगती ॥३॥

३७१२

चिंतनाची जोडी । हा चि लाभ घडोघडी ॥१॥

तुम्ही वसूनि अंतरीं । मज जागवा निर्धारीं ॥ध्रु.॥

जाय जेथें मन । आड घाला सुदर्शन ॥२॥

तुका म्हणे भोजें । नाचें हो ऐसें न लजें ॥३॥

३७१३

आवडीची न पुरे धणी । प्रीत मनीं बैसली ॥१॥

नित्य नवा कळवळा । मायबाळामध्यें तों ॥ध्रु.॥

सुख सुखा भेटों आलें । होय वाल्हें पोटींचे ॥२॥

तुका म्हणे ब्रम्हानंदें । संतवृंदें चरणापें ॥३॥

३७१४

जडलों तों आतां पायीं । होऊं काईं वेगळा ॥१॥

तुम्हीं संतीं कृपा केली । गंगे चाली ओघाची ॥ध्रु.॥

सांभाळिलों मायबापा । केलों तापावेगळा ॥२॥

वोरसें या जीव धाला । तुका ठेला मौन्य चि ॥३॥

३७१५

काळावरी सत्ता । ऐशा करितो वारता ॥१॥

तो मी हीणाहूनि सांडें । देवे दुर्‍हे काळतोंडें ॥ध्रु.॥

मानूनी भर्वसा । होतों दासा मी ऐसा ॥२॥

तुका म्हणे मान । गेलों वाढवूं थोरपण ॥३॥

३७१६

समर्थाचे सेवे कोठें नाहीं घात । पाहों नये अंत पांडुरंगा ॥१॥

आहे तैसी नीत विचारावी बरी । येऊनी भीतरी वास करा ॥ध्रु.॥

निढळ राखिलें तरी भयाभीत । हर्षामर्ष चित्त पावतसे ॥२॥

तुका म्हणे तरी कळेल निवाड । दर्शनाची चाड शुभकीर्ति ॥३॥

३७१७

बहु धीर केला । जाण न होसी विठ्ठला ॥१॥

आतां धरीन पदरीं । करीन तुज मज सरी ॥ध्रु.॥

जालों जीवासी उदार । उभा राहिलों समोर ॥२॥

तुका विनवी संतां । ऐसें सांगा पंढरिनाथा ॥३॥

३७१८

नेदावी सलगी न करावा संग । करी चित्ता भंग वेळोवेळा ॥१॥

सर्प शांतिरूप न म्हणावा भला । झोंबे खवळीला तात्काळ तो ॥२॥

तुका म्हणे दुरी राखावा दुर्जन । करावें वचन न घडे तें ॥३॥

३७१९

मज अभयदान देईं दातारा । कृपेच्या सागरा मायबापा ॥१॥

देहभाव तुझ्या ठेवियेला पायीं । आणीक मी कांहीं दुजें नेणें ॥ध्रु.॥

सेवाभक्तिहीन नेणता पतित । आतां माझे हित तुझ्या पायीं ॥२॥

तुका म्हणे माझें सर्व ही साधन । नाम संकीर्तन विठोबाचें ॥३॥

३७२०

करावा वर्षाव । तृषाक्रांत जाला जीव ॥१॥

पाहें आकाशाची वास । जाणता तूं जगनिवास ॥ध्रु.॥

संयोगें विस्तार । वाढी लागे तो अंकूर ॥२॥

तुका म्हणे फळें । चरणांबुजें तीं सकळें ॥३॥

३७२१

करीं ऐसी धांवाधांवी । चित्त लावीं चरणापें ॥१॥

मग तो माझा मायबाप । घेइल ताप हरूनी ॥ध्रु.॥

बहुतांच्या मतें गोवा । होऊं जीवा नेदावा ॥२॥

तुका म्हणे करुणाबोलें । धीर विठ्ठलें निघेना ॥३॥

३७२२

एकविध नारायण । तेथें विषमाचा सीण । पालटों चि भिन्न । नये अणुप्रमाण ॥१॥

अवघें सारावें गाबाळ । चुकवूनियां कोल्हाळ । आनंदाचें स्थळ । एकाएकीं एकांत ॥ध्रु.॥

कायावाचामन । स्वरूपीं च अनुसंधान । लक्ष भेदी बाण । येणे पाडें लवलाहो ॥२॥

तुका म्हणे आळस निद्रा । येथें देउनियां चिरा । देउनियां धीरा । मिठी जाणा जागृतीं ॥३॥

३७२३

हारपोनि गेली निशी । निद्रा कैसी न देखों ॥१॥

नारायणीं वसलें घर । निरंतर आनंद ॥ध्रु.॥

अवघा रुधविला ठाव । नेला वाव मी माझें ॥२॥

तुका म्हणे एके ठावीं । असूं नाहीं सीनाभिन्न ॥३॥

३७२४

पाहा कैसेकैसे । देवें उद्धरिले आनयासें ॥१॥

ऐका नवल्याची ठेव । नेणतां भक्तिभाव ॥ध्रु.॥

कैलासासी नेला । भिल्ल पानेडी बैसला ॥२॥

पांखांच्या फडत्कारीं । उद्धरुनी नेली घारी ॥३॥

खेचरें पिंडी दिला पाव । त्या पूजनें धाये देव ॥४॥

तुका म्हणे भोळा । स्वामी माझा हो कोंवळा ॥५॥

३७२५

अनुभव ऐसा । मज लागला सरिसा ॥१॥

पाठी बैसली सेजारीं । नव्हे शांत कोणे परी ॥ध्रु.॥

कोठें न लगे जावें । कांहीं घालावया ठावें ॥२॥

तुका म्हणे कोटि । दुःखाच्या च तये पोटीं ॥३॥

३७२६

पाठीवरी भार । जातो वाहूनियां खर ॥१॥

संत नेतील त्या ठाया । माझी आधीन त्यां काया ॥ध्रु.॥

मोटचौफळ । अंतीं उच्छिष्टाचें बळ ॥२॥

न संडीं मारग । येथें न चोरूनि अंग ॥३॥

आपुलिया सत्ता । चालविती नाहीं चिंता ॥४॥

कळवळिला तुका । घराचार येथें नका ॥५॥

३७२७

मागें पुढें जालों लाटा । अवघा मोटा सरळ ॥१॥

नाहीं कोठें रितें अंग । नित्य रंग नवा चि ॥ध्रु.॥

पोसिंद्याचे पडिलों हातीं । वोझें माती चुकली ॥२॥

जोगावलों पोटीं खर । पाठी भार वरि नाहीं ॥३॥

अवघिया मोकळ्या दिशा । नाहीं वोळसा कामाचा ॥४॥

संताचिये लोळें द्वारीं । पळती दुरी गोमाशा ॥५॥

कांहीं न साहेसा जाला । तुका नेला समर्थ ॥६॥

पातोगें महाद्वारीं । वरि झुली वाकळा ॥७॥

३७२८

करणें न करणें वारलें जेथें । जातों तेणें पंथें संतसंगें ॥१॥

संतीं हें पहिलें लाविलें निशाण । ते खुणा पाहोन गर्जें नाम ॥२॥

तुका म्हणे तुम्हीं चला या चि वाटे । भरवशानें भेटे पांडुरंग ॥३॥

३७२९

कइंचें कारण । तृष्णा वाढविते सीण ॥१॥

काय करूनि ऐसा संग । सोसें चि तूं पांडुरंग ॥ध्रु.॥

रूपीं नाहीं गोडी । हांवे हांवे उर फोडी ॥२॥

तुका न पडे भरी । ऐशा वरदळाचे थोरी ॥३॥

३७३०

धन्य तो ग्राम जेथें हरिदास । धन्य तो चि वास भाग्य तया ॥१॥

ब्रम्हज्ञान तेथें असे घरोघरीं । धन्य त्या नरनारी चतुर्भुज ॥ध्रु.॥

नाहीं पापा रिघ काळाचें जीवन । हरिनामकीर्त्तन घरोघरीं ॥२॥

तुका म्हणे तिहीं तारिलें सकळां । आपल्या कोटिकुळासहित जीव ॥३॥

३७३१

मारूं नये सर्प संतांचिये दृष्टी । होतील ते कष्टी व्यापकपणें ॥१॥

एक सूत्र जीवशिवीं आइक्यता । रोम उपडितां अंग कांपे ॥ध्रु.॥

नाहीं साहों येत दुखाची ते जाती । परपीडा भूतीं साम्य जालें ॥२॥

तुका म्हणे दिला नीतीचा संकेत । पुजा नांवें चित्त सुखी तेणें ॥३॥

३७३२

भय होतें आम्हीपणें । पाठी येणें घातलें ॥१॥

अवघा आपुला चि देश । काळा लेश उरे चि ना ॥ध्रु.॥

समर्थाचें नाम घेतां । मग चिंता काशाची ॥२॥

तुका म्हणें नारायणें । जालें जिणें सुखाचें ॥३॥

३७३३

विषम वाटे दुरवरी । चालूनि परती घरी । मागील ते उरी । नाहीं उरली भयाची ॥१॥

मुख्य न व्हावा तो नाड । सेवटाचे हातीं गोड । सरलिया चाड । मग कैचे उद्वेग ॥ध्रु.॥

होता पहिला अभ्यास । समयीं घालावया कास । तेव्हां लटिके दोष । योगें अनुतापाच्या ॥२॥

तुका म्हणे आहे । बुद्धी केलियानें साहे । जवळी च पाहें । देव वाट स्मरणाची ॥३॥

३७३४

आतां कोठें धांवे मन । तुझे चरण देखिलिया ॥१॥

भाग गेला सीण गेला । अवघा जाला आनंदु ॥ध्रु.॥

प्रेमरसें बैसली मिठी । आवडी लाठी मुखासी ॥२॥

तुका म्हणे आम्हां जोगें । विठ्ठल घोगें खरें माप ॥३॥

३७३५

विश्वीं विश्वंभर । बोले वेदांतींचा सार ॥१॥

जगीं जगदीश । शास्त्रें वदती सावकास ॥ध्रु.॥

व्यापिलें हें नारायणें । ऐसीं गर्जती पुराणें ॥२॥

जनीं जनार्दन । संत बोलती वचनें ॥३॥

सूर्याचिया परी । तुका लोकीं क्रीडा करी ॥४॥

३७३६

निरोधती परि न मोडे विकार । बहु हीं दुस्तर विषयद्वारें ॥१॥

राहातेति तुम्ही भरोनि अंतरीं । होतों तदाकारी निर्विषचि ॥ध्रु.॥

कृपेचिया साक्षी असती जवळी । वचनें मोकळीं सरत नाहीं ॥२॥

तुका म्हणे ताळा मेळवणीपाशीं । विनंती पायापाशीं हे चि करीं ॥३॥

३७३७

अद्वय चि द्वय जालें चि कारण । धरिलें नारायणें भक्तिसुख ॥१॥

अपरोक्ष आकार जाला चतुर्भुज । एकतत्व बीज भिन्न नाहीं ॥ध्रु.॥

शून्य निरशुन्यी राहिलें निर्मळ । तें दिसे केवळ इटेवरी ॥२॥

सुखें घ्यावें नाम वदना ही चाड । सरिता वापी आड एक पाणी ॥३॥

तुका म्हणे मी च आहें तेणें सुखें । भेद नाहीं मुखें नाम गातों ॥४॥

३७३८

उदार चक्रवर्ती । वैकुंठीचा भूपति । पुंडलिकाचिया प्रीती । विटेवरी राहिला ॥१॥

सर्वसिद्धीचा दातार । सवें आणिला परिवार । भक्त अभयंकर । घ्याघ्या ऐसें म्हणतसे ॥ध्रु.॥

जेणें हें विश्व निमिऩलें । महर्षीदेवा संस्थापिलें । एकवीस स्वर्गांतें धरिलें । सत्तामात्रें आपुलिया ॥२॥

तुका म्हणे कृपावंत । इच्छिले पुरवी अर्थ । रिद्धिसिद्धिमुक्ती देतसे । शेखीं संग आपुला ॥३॥

३७३९

सकलगुणें संपन्न । एक देवाचें लक्षण ॥१॥

वरकड कोठें कांहीं । एक आहे एक नाहीं ॥ध्रु.॥

षड्गुण ऐश्वर्य संपन्न । एक भगवंतीं जाण ॥२॥

तुका म्हणे जेंजें बोला । तेंतें साजे या विठ्ठला ॥३॥

३७४०

वैकुंठींचें सुख पंढरिये आलें । अवघें पुंडलिकें सांटविलें ॥१॥

घ्या रे घ्या रे माझे बाप । जिव्हा घेउनि खरें माप। करा एक खेप । मग करणें न लगे ॥ध्रु.॥

विषय गुंडोनी ठेवीं पसारा । मग धांव घ्या पंढरपुरा ॥२॥

जंव आहे आयुष्याचा लेश । तंव करीं पंढरीचा वास ॥३॥

अळस न करीं लाभाचा । तुका विनवी कुणबियाचा ॥४॥

३७४१

देवाचें चरित्र नाठवे सर्वथा । विनोदार्थ कथा गोड वाटे ॥१॥

हातावरि हात हासोनि आफळी । वाजवितां टाळी लाज वाटे ॥२॥

तुका म्हणे थुंका त्याच्या तोंडावरि । जातो यमपुरी भोगावया ॥३॥

३७४२

अद्वैतीं तों माझें नाहीं समाधान । गोड हे चरण सेवा तुझी ॥१॥

करूनी उचित देई हें चि दान । आवडे कीर्तन नाम तुझें ॥ध्रु.॥

देवभक्तपण सुखाचा सोहळा । ठेवुनी निराळा दावी मज ॥२॥

तुका म्हणे आहे तुझें हें सकळ । कोणी एके काळें देई मज ॥३॥

३७४३

हें चि माझें तप हें चि माझें दान । हें चि अनुष्ठान नाम तुझें ॥१॥

हें चि माझें तीर्थ हें चि माझें व्रत । सत्य हें सुकृत नाम तुझें ॥ध्रु.॥

हा चि माझा धर्म हें चि माझें कर्म । हा चि नित्यनेम नाम तुझें ॥२॥

हा चि माझा योग हा चि माझा यज्ञ । हें चि जपध्यान नाम तुझें ॥३॥

हें चि माझें ज्ञान श्रवण मनन । हें चि निजध्यासन नाम तुझे ॥४॥

हा चि कुळाचार हा चि कुळधर्म । हा चि नित्यनेम नाम तुझें ॥५॥

हा माझा आचार हा माझा विचार । हा माझा निर्धार नाम तुझें ॥६॥

तुका म्हणे दुजें सांगायासि नाहीं । नामेंविण कांहीं धनवित्त ॥७॥

३७४४

कोण साक्षीविण । केलें उद्धारा भजन ॥१॥

ऐसें सांगा जी दातारा । माझी भक्ति परंपरा ॥ध्रु.॥

कोणें नाहीं केली आळी । ब्रम्हज्ञानाहुनि वेगळी ॥२॥

कोणाचें तों कोड । नाहीं पुरविला लाड ॥३॥

कोणाच्या उद्धारा । केला विलंब माघारा ॥४॥

तुका म्हणे भिन्न । कांहो बोले साक्षीविण ॥५॥

३७४५

सुखरूप चाली । हळूहळू उसंतिली ॥१॥

बाळगोपाळाची वाट । सेवे सेवकता नीट ॥ध्रु.॥

जरी झाला श्रम । तरी पडों नये भ्रम ॥२॥

तुका म्हणे दासां । देव सरिसासरिसा ॥३॥

३७४६

चुकली ते वाट । पुढें सांपडवी नीट ॥१॥

म्हणउनी गर्भवास । नेणती ते हरिचे दास ॥ध्रु.॥

संचिताचा संग । काय जाणों पावें भंग ॥२॥

तुका म्हणे दृष्टी । उघडितों नव्हे कष्टी ॥३॥

३७४७

कइं तो दिवस देखेन डोळां । कल्याण मंगळामंगळाचें ॥१॥

आयुष्याच्या शेवटीं पायांसवे भेटी । कळिवरें तुटी जाल्या त्वरे ॥ध्रु.॥

सरो हें संचित पदरींचा गोवा । उताविळे देवा मन जालें ॥२॥

पाउलापाउलीं करितां विचार । अनंतविकार चित्ता अंगीं ॥३॥

म्हणउनि भयाभीत होतो जीव । भाकितसें कींव अटाहासें ॥४॥

तुका म्हणे होइल आइकिलें कानीं । तरि चक्रपाणी धांव घाला ॥५॥

दुःखाच्या उत्तरीं आळविले पाय । पाहणें तों काय अजून अंत ॥६॥

३७४८

कळों येतें वर्म । तरी न पवतों श्रम ॥१॥

तुम्हां शिरीं होता भार । आम्हां कैचा संचार ॥ध्रु.॥

होतें अभयदान । तरी स्थिर होतें मन ॥२॥

तुका म्हणे पाहें । ऐसी वाट उभा आहे ॥३॥

३७४९

वारंवार हा चि न पडावा विसर । वसावें अंतर तुमच्या गुणीं ॥१॥

इच्छेचा ये दाता तूं एक समर्था । अगा कृपावंता मायबापा ॥ध्रु.॥

लाभाचिये वोढी उताविळे मन । त्यापरि चिंतन चरणाचें ॥२॥

तुका म्हणे जीवी जीवन ओलावा । पांडुरंगे दावा शीघ्र आतां ॥३॥

३७५०

आइका माझीं कवतुकउत्तरें । देउनी सादरें चित्त देवा ॥१॥

वोरसें आवडी आलों पायापासीं । होय तें मनेसीं सुख कीजे ॥ध्रु.॥

तुमचें न भंगे सवाौत्तमपण । करितां समाधान लेंकराचें॥२॥

तुका म्हणे जरी बोलतों बोबडें । तरी वाडे कोडें कवतुक ॥३॥

३७५१

जन्मा आलियाचा लाभ । पद्मनाभदरुषणें ॥१॥

पाठीलागा येतो काळ । तूं कृपाळु माउली ॥ध्रु.॥

कोण्या उपायें हें घडे । भव आंगडें सुटकेचें ॥२॥

बहु उसंतीत आलों । तया भ्यालों स्थळासी ॥३॥

तुका म्हणे तूं जननी । ये निर्वाणी विठ्ठले ॥४॥

३७५२

नाहीं गुणदोष लिंपों देत अंगीं । झाडितां प्रसंगीं वरावरी ॥१॥

निकटवासिया आळवितों धांवा । तेथूनियां देवा सोडवूनी ॥ध्रु.॥

उमटे अंतरीं तें करूं प्रगट । कळोनी बोभाट धांव घालीं ॥२॥

तुका म्हणे तरि वांचलों या काळें । समर्थाचे बळें सुखी असों ॥३॥

३७५३

आतां येणें पडिपाडें । रस सेवूं हा निवाडें । मुंगी नेली गोडें । ठेविलिये अडचणी ॥१॥

तैसें होय माझ्या जीवा । चरण न सोडीं केशवा । विषयबुद्धि हेवा । वोस पडो सकळ ॥ध्रु.॥

भुकेलिया श्वाना । गांठ पडे सवें अन्ना । भुकों पाहे प्राणा । परि तोंडिंची न सोडी ॥२॥

काय जिंकियेलें मन । जीवित्व कामातुरा तृण । मागे विभिचारिण । भक्ती तुका ये जाती ॥३॥

३७५४

न पवीजे तया ठाया । आलों कायाक्लेशेसीं ॥१॥

आतां माझें आणीं मना । नारायणा ओजेचें ॥ध्रु.॥

बहु रिणें पिडिलों फार । परिहार करावा ॥२॥

तुका म्हणे निर्बळशक्ति । काकुलती म्हुण येतों ॥३॥

३७५५

बहु फिरलों ठायाठाव । कोठें भाव पुरे चि ना ॥१॥

समाधान तों पावलों । उरलों बोलों यावरि ॥ध्रु.॥

घे गा देवा आशीर्वाद । आमुच्या नांद भाग्यानें ॥२॥

तुका म्हणे जेवूं आधी । खवखव मधीं सारावी ॥३॥

३७५६

कोण येथें रिता गेला । जो जो आला या ठाया ॥१॥

तातडी ते काय आतां । ज्याची चिंता तयासी ॥ध्रु.॥

नांवासाटीं नेघें भार । न लगे फार वित्पित्त ॥२॥

तुका म्हणे न लगे जावें । कोठें देवें सुचनें ॥३॥

३७५७

इंिद्रयाचें पुरे कोड । तें चि गोड पुढती ही ॥१॥

जावें म्हणती पंढरपुरा । हा चि बरा संसार ॥ध्रु.॥

बैसलें तें मनामुळीं । सुख डोळीं देखिलें ॥२॥

तुका म्हणे देती कान । वाणावाण निवडूनी ॥३॥

३७५८

आतां देवा मोकळिलें । तुम्ही भलें दिसेना ॥१॥

आतां नाहीं जीवभाव । उरला ठाव वेगळा ॥ध्रु.॥

सांभाळुन घ्यावें देवा । आपणासवा यावरि ॥२॥

तुका म्हणे नग्न भाज । तरि ते लाज स्वामीसी ॥३॥

३७५९

आशाबद्ध आम्ही भाकितसों कींव । तत्पर हा जीव कार्यापाशीं ॥१॥

प्रतिउत्तराची पाहातसें वाट । करूनि बोभाट महाद्वारीं ॥ध्रु.॥

आपुल्या उचितें करूनियां ठेवीं । संबंध गोसावी तोडोनियां ॥२॥

तुका म्हणे एक जालिया निवाड । कोण बडबड करी मग ॥३॥

३७६०

खद्योतें फुलविलें रविपुढें ढुंग । साक्षी तंव जग उभयतां ॥१॥

आपल्या आपण नाहीं शोभों येत । चार करी स्फीत दाखवूनि ॥ध्रु.॥

खाणार ताकाचें आसातें माजीरें । आपणें चि अधीर कळों येतें ॥२॥

तुका म्हणे जळो मैंदाची मवाळी । दावूनियां नळी कापी सुखें ॥३॥

३७६१

नाहीं सरों येत कोरडएा उत्तरीं । जिव्हाळ्याची बरी ओल ठायीं ॥१॥

आपुलिया हिता मानिसी कारण । सत्या नारायण साहे असो ॥ध्रु.॥

निर्वाणीं निवाड होतो आगीमुखें । तप्त लोह सुखें धरितां हातीं ॥२॥

तुका म्हणे नेम न टळतां बरें । खर्‍यासी चि खरें ऐसें नांव ॥३॥

३७६२

आलों उल्लंघुनि दुःखाचे पर्वत । पायांपाशीं हित तुमच्या तरी ॥१॥

न देखेल लासा दुःखी होतें मन । कठिणें कठिण वाटतसे ॥ध्रु.॥

नव्हे सांडी परि वाटतें निरास । न ये माझा दिस संकल्पाचा ॥२॥

तुका म्हणे तुम्हीं सदैव जी देवा । माझ्या हा चि जीवा एक ठाव ॥३॥

३७६३

किती सोसिती करंटीं । नेणों संसाराची आटी । सर्वकाळ पोटीं । चिंतेची हळहळ ॥१॥

रिकामिया तोंडें राम । काय उच्चारितां श्रम । उफराटा भ्रम । गोवी विषय माजिरा ॥ध्रु.॥

कळतां न कळे । उघडे झाकियेले डोळे । भरलें त्याचे चाळे । अंगीं वारें मायेचें ॥२॥

तुका म्हणे जन । ऐसें नांवबुद्धिहीन । बहुरंगें भिन्न । एकीं एक निमलें ॥३॥

३७६४

मंगळाचा मंगळ सांटा । विट तोटा नेणे तें ॥१॥

हें भरा सातें आलें । भलें भलें म्हणवावें ॥ध्रु.॥

जनीं जनार्दन वसे । येथें दिसे तें शुद्ध ॥२॥

तुका म्हणे बहुतां मुखें । खरें सुखें ठेवावें ॥३॥

३७६५

नामाचा महिमा बोलिलों उत्कर्ष । अंगा कांहीं रस न ये चि तो ॥१॥

कैसें समाधान राहे पांडुरंगा । न लगे चि अंगा आणी कांहीं ॥ध्रु.॥

लाभाचिये अंगीं सोस कवतुकें । फिक्याचें तें फिकें वेवसाव ॥२॥

तुका म्हणे करा आपुला महिमा । नका जाऊं धर्मावरि माझ्या ॥३॥

३७६६

हें चि वारंवार । पडताळुनी उत्तर ॥१॥

करितों पायांसी विनंती । नुपेक्षावें कमळापती ॥ध्रु.॥

गंगोदकें गंगे । अर्घ्य द्यावें पांडुरंगे ॥२॥

जोडोनियां हात । करी तुका प्रणिपात ॥३॥

३७६७

अवचित या तुमच्या पायां । देवराया पावलों ॥१॥

बरवें जालें देशाउर । आल्या दुर सारिखें ॥ध्रु.॥

राहोनियां जातों ठाया । आलियाची निशानी ॥२॥

तुका म्हणे चरणसेवा । जोडी हेवा लाधली ॥३॥

३७६८

आतां पाविजेल घरा । या दातारा संगती ॥१॥

पायावरि ठेवूं माथा । सर्वथा हा नुपेक्षी ॥ध्रु.॥

येथून तेथवरि आतां । नाहीं सत्ता आणिकांची ॥२॥

तुका म्हणे चक्रपाणी । शिरोमणी बळियांचा ॥३॥

३७६९

बरवें माझ्या केलें मनें । पंथें येणें निघालें ॥१॥

अभयें च जावें ठाया । देवराया प्रतापें ॥ध्रु.॥

साधनाचा न लगे पांग । अवघें सांग कीर्तन ॥२॥

तुका म्हणे सत्ता थोरी । कोण करी खोळंबा ॥३॥

३७७०

मागें पुढें नाहीं । दुजें यावेगळें कांहीं ॥१॥

नाहीं उरलें आणीक । केला झाडा सकळिक ॥ध्रु.॥

विश्वासावांचून । नांवें दुजियाचे शून्य ॥२॥

देवाविण कांहीं । तुका म्हणे उरी नाहीं ॥३॥

३७७१

वैराग्याचा अंगीं जालासे संचार । इच्छी वनांतर सेवावया ॥१॥

कां जी याचें करूं नये समाधान । वियोगानें मन सिणतसे ॥ध्रु.॥

नये चि यावया पंढरीचें मूळ । न देवे चि माळ कंठींची ही ॥२॥

तुका म्हणे जालें अप्रीतीचें जिणें । लाजिर हें वाणें सेवा करी ॥३॥

३७७२

आळिकरा कोठें साहातें कठिण । आपुला तें प्राण देऊं पाहे ॥१॥

सांभाळावें मायबापें कृपादृष्टी । पीडितां तो दृष्टी देखों नये ॥ध्रु.॥

अंतरलों मागें संवसारा हातीं । पायांपें सरतीं जालों नाहीं ॥२॥

तुका म्हणे तुम्ही विचारा जी देवा । ठेवाल तें ठेवा कोणे परी ॥३॥

३७७३

स्वप्नींचें हें धन हातीं ना पदरीं । प्रत्यक्ष कां हरि होऊं नये ॥१॥

आजुनि कां करा चाळवाचाळवी । सावकाशें द्यावी सत्य भेटी ॥ध्रु.॥

बोलोनियां फेडा जीवींची काजळी । पाहेन कोमळीं चरणांबुजें ॥२॥

तुका म्हणे माझ्या जीवींचिया जीवा । सारूनियां ठेवा पडदा आतां ॥३॥

३७७४

येतील अंतरा शिष्टाचे अनुभव । तळमळी जीव तया सुखा ॥१॥

आतां माझा जीव घेउनियां बळी । बैसवावें वोळी संतांचिये ॥ध्रु.॥

विस्तारिली वाचा फळेंविण वेल । कोरडे चि बोल फोस वांझे ॥२॥

तुका म्हणे आलों निर्वाणा च वरी । राहों नेदीं उरी नारायणा ॥३॥

३७७५

म्हणउनि काय जीऊं भक्तपण । जायाचीं भूषणें अळंकार ॥१॥

आपुल्या कष्टाची करूनियां जोडी । मिरवीन उघडी इच्छावसें ॥ध्रु.॥

तुके तरि तुकीं खर्‍याचे उत्तम । मुलाम्याच्या भ्रम कोठवरि ॥२॥

तुका म्हणे पुढें आणि मागें फांस । पावें ऐसा नास न करीं देवा ॥३॥

३७७६

आपण चि व्हाल साहे । कसियाला हे धांवणी ॥१॥

भाकिली ते उरली कींव । आहे जीव जीवपणें ॥ध्रु.॥

आहाच कैंचा बीजा मोड । प्रीति कोड वांचूनि ॥२॥

तुका म्हणे दंडिन काया । याल तया धांवणिया ॥३॥

३७७७

निश्चितीनें होतों करुनियां सेवा । कां जी मन देवा उद्वेगिलें ॥१॥

अनंत उठती चित्ताचे तरंग । करावा हा त्याग वाटतसे ॥ध्रु.॥

कोण तुम्हांविण मनाचा चाळक । दुजें सांगा एक नारायणा ॥२॥

तुका म्हणे माझा मांडिला विनोद । करऊं नेणें छंद कराल काइ ॥३॥

३७७८

आश्वासावें दास । तरी घडे तो विश्वास ॥१॥

नाहीं चुकत चाकरी । पुट लाडे शोचे थोरी ॥ध्रु.॥

स्वामीच्या उत्तरें । सुख वाटे अभयें करें ॥२॥

न मगें परि भातें । तुका म्हणे निढळि रितें ॥३॥

३७७९

जेणें होय हित । तें तूं जाणसी उचित ॥१॥

मज नको लावूं तैसें । वांयां जायें ऐसें पिसें ॥ध्रु.॥

धरितोसी सत्ता । होसी सकळ जाणता ॥२॥

चतुराच्या राया । अंगीकारावें तुकया ॥३॥

३७८०

राहे उभा वादावादीं । तरी फंदीं सांपडे ॥१॥

लव्हाळ्यासी कोठें बळ । करिल जळ आपुलें ॥ध्रु.॥

कठिणासी बळजोडा । नम्र पीडा देखेना ॥२॥

तुका म्हणे सर्वरसीं । मिळे त्यासी गोत तें ॥३॥

३७८१

म्हणउनि जाली तुटी । नाहीं भेटी अहंकारें ॥१॥

दाखविलें देवें वर्म । अवघा भ्रम नासला ॥ध्रु.॥

हातें मुरगाळितां कान । नाहीं भिन्न वेदना ॥२॥

तुका म्हणे एकांतसुखें । अवघें गोतें गुंतलें ॥३॥

३७८२

न पडो आतां हाडीं घाव । मध्यें कींव नासक ॥१॥

करविली आत्महत्या । जीवा कां द्वंदाचा ॥ध्रु.॥

आशापाशीं गुंतला गळा । तेणें कळाहीन जालों ॥२॥

तुका म्हणे लावूं मुळी । जीवकुळी थोरेसी ॥३॥

३७८३

सामावे कारण । नाहीं सोसत धरणें ॥१॥

लादी थींके लाजिरवाणी । हीनकमाईंची घाणी ॥ध्रु.॥

पुष्प जवळी नाका । दुगपधीच्या नांवें थुंका ॥२॥

तुका म्हणे किती । उपदेशहीन जाती ॥३॥

३७८४

असाल ते तुम्ही असा । आम्ही सहसा निवडों ना ॥१॥

अनुसरलों एका चित्तें । हातोंहातें गींवसित ॥ध्रु.॥

गुणदोष काशासाटीं । तुमचे पोटीं वागवूं ॥२॥

तुका म्हणे दुजें आतां । कोठें चित्ता आतळों ॥३॥

३७८५

सोंवळा होऊं तों वोंवळें जडलें । सांडीमांडी बोलतोंडीं बीजीं ॥१॥

एकसरीं केलीं कळिवरें साटी । आतां नका तुटी पायांसवें ॥ध्रु.॥

संकल्पीं विकल्प पापाचा सुकाळ । रज्जुसर्प मूळ मरणाचें ॥२॥

तुका म्हणे हें तूं ब्रम्हांड चाळिता । मी कां करूं चिंता पांडुरंगा ॥३॥

३७८६

आहे तैसा आतां आहे ठायीं बरा । ठेविलों दातारा उचितें त्या ॥१॥

वचनाचा भार पडिलिया शिरीं । जालें मग भारी उतरेना ॥ध्रु.॥

अबोल्याची सवे लावुनियां मना । फाकों नेदीं गुणा ऐसें करूं ॥२॥

तुका म्हणे आम्हां गोंवळ्याचा संग । राखतें तें अंग जाणतसों ॥३॥

३७८७

तूं माझा कोंवसा । परी न कळे या धसां ॥१॥

कूट खाती मागें पुढें । जाती नरयेगांवा पुढें ॥ध्रु.॥

माझी म्हणती कवी । निषेधुनि पापी जीवीं ॥२॥

तुका म्हणे पांडुरंगा । आतां कोण लेखी जगा ॥३॥

३७८८

दर्पणासी बुजे । नखटें तोंड पळवी लाजे ॥१॥

गुण ज्याचे जो अंतरीं । तो चि त्यासी पीडा करी ॥ध्रु.॥

चोरा रुचे निशी । देखोनियां विटे शशी ॥२॥

तुका म्हणे जन । देवा असे भाग्यहीन ॥३॥

३७८९

म्हणउनि शरण जावें । सर्वभावें देवासी ॥१॥

तो हा उतरील पार । भवदुस्तरनदीचा ॥ध्रु.॥

बहु आहे करुणावंत । अनंत हें नाम ज्या ॥२॥

तुका म्हणे साक्षी आलें । तरी केलें प्रगट ॥३॥

३७९०

ऐसीं वर्में आम्हां असोनियां हातीं । कां होऊं नेणतीं दिशाभुली ॥१॥

पोटाळुनी पाय कवळीन उभा । कृपे पद्मनाभा हालों नेदीं ॥ध्रु.॥

आपुले इच्छेसी घालीन संपुष्टीं । श्रीमुख तें दृष्टी न्याहाळीन ॥२॥

तुका म्हणे बहु सांडियेलीं मतें । आपुल्या पुरतें धरुनी ठेलों ॥३॥

३७९१

रत्नाच्या वोवणी कांचे ऐशा घरी । आव्हेरुनी दुरी अधिकारें ॥१॥

जातिस्वभाव आला डोळ्यां आड । तया घडे नाड न कळतां ॥ध्रु.॥

कामधेनु देखे जैशा गाईंम्हैसी । आणिकांतें ऐसी करोनियां ॥२॥

तुका म्हणे काय बोलोनियां फार । जयाचा वेव्हार तया साजे ॥३॥

३७९२

तरी च हीं केलीं । दानें वाईंट चांगलीं ॥१॥

येक येक शोभवावें । केलें कवतुक देवें ॥ध्रु.॥

काय त्याची सत्ता । सूत्र आणीक चाळिता ॥२॥

तुका म्हणे धुरें । डोळे भरिले परि खरें ॥३॥

३७९३

अंधळें तें सांगे सांगितल्या खुणा । अनुभव देखणा प्रगट त्या ॥१॥

नांदणुक सांगे वडिलाचें बळ । कैसा तो दुर्बळ सुख पावे ॥२॥

तुका म्हणे नांदों आपल्या प्रतापें । तयासी लोकांपें स्तुती सांगों ॥३॥

३७९४

करी आणिकांचा अपमान । खळ छळवादी ब्राम्हण। तया देतां दान । नरका जाती उभयतां ॥१॥

तैसें जालें दोघांजणां । मागतिया यजमाना । जाळियेलें वनां । आपणासहित कांचणी ॥ध्रु.॥

घडितां दगडाची नाव । मोल क्लेश गेले वाव । तरता नाहीं ठाव । बुडवी तारूं तरतीया ॥२॥

चोरा दिधला सांटा । तेणें मारियेल्या वाटा । तुका म्हणे ताठा । हें तंव दोघे नाडती ॥३॥

३७९५

जळो ते जाणींव जळो ते शाहाणींव । राहो माझा भाव विठ्ठलपायीं ॥१॥

जळो तो आचार जळो तो विचार । राहो मन स्थीर विठ्ठलपायीं ॥ध्रु.॥

जळो हा लौकिक जळो दंभमान । लागो जीव ध्यान विठ्ठलाचें ॥२॥

जळो हें शरीर जळो हा संबंध । राहो परमानंद माझा कंठीं ॥३॥

तुका म्हणे येथे अवघें चि होय । धरीं मना सोय विठोबाची ॥४॥

३७९६

विश्वास धरूनि राहिलों निवांत । ठेवूनियां चित्त तुझे पायीं ॥१॥

तरावें बुडावें तुझिया वचनें । निर्धार हा मनें केला माझा ॥ध्रु.॥

न कळे हें मज साच चाळविलें । देसी तें उगलें घेइन देवा ॥२॥

मागणें तें सरे ऐसें करीं देवा । नाहीं तरी सेवा सांगा पुढें ॥३॥

करावें कांहीं कीं पाहावें उगलें । तुका म्हणे बोलें पांडुरंगा ॥४॥

३७९७

देवाचिये पायीं देई मना बुडी । नको धांवों वोढी इंिद्रयांचे ॥१॥

सर्व सुखें तेथें होती एकवेळे । न सरती काळें कल्पांतीं ही ॥ध्रु.॥

जाणें येणें खुंटे धांवे वेरजार । न लगे डोंगर उसंतावे ॥२॥

सांगन तें तुज इतुलें चि आतां । मानी धन कांता विषतुल्य ॥३॥

तुका म्हणे तुझे होती उपकार । उतरों हा पार भवसिंधु ॥४॥

३७९८

आम्ही विठ्ठलाचे दास जालों आतां । न चले हे सत्ता आणिकांची ॥१॥

नावरे तयासी ऐसें नाहीं दुजें । करितां पंढरिराजें काय नव्हे ॥ध्रु.॥

कोठें तुज ठाव घ्यावयासी धांवा । मना तूं विसावा घेईं आतां ॥२॥

इंिद्रयांची वोढी मोडिला व्यापार । ज्या अंगें संचार चाळी तुज ॥३॥

तुका म्हणे आम्ही जिंकोनियां काळ । बैसलों निश्चळि होऊनियां ॥४॥

३७९९

सांगतों तरि तुम्ही भजा रे विठ्ठला । नाहीं तरि गेला जन्म वांयां ॥१॥

करितां भरोवरी दुरावसी दुरी । भवाचिये पुरीं वाहावसी ॥२॥

कांहीं न लगे एक भाव चि कारण । तुका म्हणे आण विठ्ठलाची ॥३॥

३८००

शब्दज्ञानी येऊं नेदीं दृष्टीपुढें । छळवादी कुडे अभक्त ते ॥१॥

जळो ते जाणींव जळो त्याचे दंभ । जळो त्याचें तोंड दुर्जनाचें ॥२॥

तुका म्हणे येती दाटूनि छळाया । त्यांच्या बोडूं डोया न धरूं भीड ॥३॥

३८०१

अन्यायासी राजा जरि न करितां दंड । बहुचक ते लंड पीडिती जना ॥१॥

ने करी निगा कुणबी न काढितां तण । कैंचे येती कण हातासी ते ॥२॥

तुका म्हणे संतां करूं नये अनुचित । पाप नाहीं नीत विचारिता ॥३॥

३८०२

भले लोक नाहीं सांडीत ओळखी । हे तों झाली देखी दुसर्‍याची ॥१॥

असो आतां यासी काय चाले बळ । आपुलें कपाळ वोडवलें ॥ध्रु.॥

समर्थासी काय कोणें हें म्हणावें । आपुलिया जावें भोगावरि ॥२॥

तुका म्हणे तुम्हां बोल नाहीं देवा । नाहीं केली सेवा मनोभावें ॥३॥

३८०३

मुकें होतां तुझ्या पदरीचें जातें । मूर्ख तें भोगितें मीमीपण ॥१॥

आपुलिये घरीं मैंद होऊनी बसे । कवण कवणासी बोलों नका ॥२॥

तुका म्हणे तुम्हां सांगतों मी खुण । देवासी तें ध्यान लावुनि बसा ॥३॥

३८०४

आषाढी निकट । आणी कार्तिकीचा हाट ॥१॥

पुरे दोन्ही च बाजार । न लगे आणीक व्यापार ॥ध्रु.॥

तें चि घ्यावें तें चि घ्यावें । कैवल्याच्या रासी भावें ॥२॥

कांहीं कोणा नेणे । विठो वांचूनि तुका म्हणे ॥३॥

३८०५

देऊनियां प्रेम मागितलें चित्त । जाली फिटाफिट तुम्हां आम्हां ॥१॥

काशानें उदार तुम्हांसी म्हणावें । एक नेसी भावें एक देसी ॥ध्रु.॥

देऊनियां थोडें नेसील हें फार । कुंटिसी विचार अवघियांचा ॥२॥

तुका म्हणे आम्हां भांडवल चित्त । देउनी दुश्चित पाडियेलें ॥३॥

३८०६

तातडीची धांव अंगा आणि भाव । खोळंबा तो मग निश्चियाचा ॥१॥

म्हणउनि बरी विचारावी चाली । उरीचि ते बोली कामा येते ॥ध्रु.॥

कोरडें वैराग्य माजिरा बडिवार । उतरे तो शूर अंगींचें तें ॥२॥

तुका म्हणे बरी झर्‍याची ते चाली । सांचवण्या खोली कैसीयांची ॥३॥

३८०७

मी तों बहु सुखी आनंदभरिता । आहें साधुसंतां मेळीं सदा ॥१॥

देवा कांहीं व्हावें ऐसें नाहीं माझ्या जीवा । आणीक केशवा तुजविण ॥ध्रु.॥

न लगे वैकुंठ मोक्ष सायुज्यता । सुख वाटे घेतां जन्म ऐसें ॥२॥

मृत्युलोकीं कोण धरिलें वासना । पावावया जनासवें दुःख ॥३॥

तुका म्हणे तुझा दास ऐसें लोकां । कांहीं सकळिकां कळों यावें ॥४॥

३८०८

घ्या रे लुटी प्रेम सुख । फेडा आजि धणी । चुकला तो मुकला । जाली वेरझार हाणी ॥१॥

घाला घातला वैकुंठीं । करूनियां जीवें साटी । पुरविली पाठी । वैष्णवीं काळाची ॥ध्रु.॥

अवघें आणिलें अंबर । विठोसहित तेथें धुर । भेदूनि जिव्हार । नामबाणीं धरियेला ॥२॥

संचित प्रारब्ध क्रियमाण । अवघीं जालीं गहन । केलीं पापपुण्यें । देशधडी बापुडीं ॥३॥

आनंदें गर्जती निर्भर । घोष करिती निरंतर । कांपती असुर । वीर कवणा नांगवती ॥४॥

जें दुर्लभ ब्रम्हादिकां । आजि सांपडलें फुका । घ्या रे म्हणे तुका । सावचित्त होउनी ॥५॥

३८०९

तुझिया दासांचा हीन जालों दास । न धरीं उदास मायबापा ॥१॥

तुजविण प्राण कैसा राहों पाहे । वियोग न साहे क्षणभरि ॥ध्रु.॥

आणिक माझ्या जीवें मोकलिली आस । पाहे तुझी वास पांडुरंगा ॥२॥

सर्वभावें तुज आणिला उचित । राहिलों निश्चिंत तुझे पायीं ॥३॥

तुका म्हणे तुज असो माझा भार । बोलतों मी फार काय जाणें ॥४॥

३८१०

ते चि करीं मात । जेणें होइल तुझें हित ॥१॥

काय बडबड अमित । सुख जिव्हारीं सिणविसी ॥ध्रु.॥

जो मुळव्याधी पीडिला । त्यासी देखोन हांसे खरजुला ॥२॥

आराथकरी सोसी । त्यासि हांसे तो आळसी ॥३॥

क्षयरोगी म्हणे परता । सर रोगिया तूं आतां ॥४॥

वडस दोहीं डोळां वाढले । आणिकां कानें कोंचें म्हणे ॥५॥

तुका म्हणे लागों पायां । शुद्ध करा आपणियां ॥६॥

३८११

कळों आला भाव माझा मज देवा । वांयांविण जीवा आठविलें ॥१॥

जोडूनि अक्षरें केलीं तोंडपिटी । न लगे सेवटीं हातीं कांहीं ॥२॥

तुका म्हणे माझे गेले दोन्ही ठाय । सवसार ना पाय तुझे मज ॥३॥

३८१२

आतां तरी मज सांगा साच भाव । काय म्यां करावें ऐसें देवा ॥१॥

चुकावया कर्म नव्हतें कारण । केला होय सीण अवघा चि ॥२॥

तुका म्हणे नको पाहूं निरवाण । देई कृपादान याचकासी ॥३॥

३८१३

बोल नाहीं तुझ्या दातृत्वपणासी । आम्ही अविश्वासी सर्वभावें ॥१॥

दंभें करी भक्ती सोंग दावी जना । अंतरीं भावना वेगळिया ॥२॥

तुका म्हणे देवा तूं काय करिसी । कर्मा दुस्तरासी आमुचिया ॥३॥

३८१४

नामधारकासी नाहीं वर्णावर्ण । लोखंड प्रमाण नाना जात ॥१॥

शस्त्र अथवा गोळे भलता प्रकार । परिसीं संस्कार सकळ ही हेम ॥ध्रु.॥

प्रजन्य वर्षतां जीवना वाहावट । तें समसकट गंगे मिळे ॥२॥

सर्व तें हें जाय गंगा चि होऊन । तैसा वर्णावर्ण नाहीं नामीं ॥३॥

महांपुरीं जैसें जातसे उदक । मध्यें तें तारक नाव जैसी ॥४॥

तये नावेसंगें ब्राम्हण तरती । केवीं ते बुडती अनामिक ॥५॥

नाना काष्ठजात पडतां हुताशनीं । ते जात होउनी एकरूप ॥६॥

तेथें निवडेना घुरे कीं चंदन । तैसा वर्णावर्ण नामीं नाहीं ॥७॥

पूर्वानुवोळख तें चि पैं मरण । जरि पावे जीवन नामामृत ॥८॥

नामामृतें जालें मुळीचें स्मरण । सहज साधन तुका म्हणे ॥९॥

३९१५

काय वांचोनियां जालों भूमिभार । तुझ्या पायीं थार नाहीं तरि ॥१॥

जातां भलें काय डोळियांचें काम । जरि पुरुषोत्तम न देखती ॥ध्रु.॥

काय मुख बळि श्वापदाचे धांव । नित्य तुझें नांव नुच्चारितां ॥२॥

तुका म्हणे पैं या पांडुरंगाविण । न वचे चि क्षण जीव भला ॥३॥

३८१६

सोइर्‍यासी करी पाहुणेर बरा । कांडितो ठोंबरा संता साटीं ॥१॥

गाईंसी देखोनी बदबदा मारी । घोडएाची चाकरी गोड वाटे ॥ध्रु.॥

पान फुल नेतो वेश्येसी उदंड । ब्राम्हणासी खांड देऊं नेदी ॥२॥

पर्वकाळीं धर्म न करी नासरी । वेची राजद्वारीं उदंड चि ॥३॥

कीर्त्तना जावया होतसे हींपुष्टी । खेळतो सोंकटीं रात्रंदिवस॥४॥

बाइलेच्या गोता आवडीनें पोसी । मातापितियासाठी दवडितो ॥५॥

तुका म्हणे त्याच्या थुंका तोंडावरी । जातो यमपुरी भोगावया ॥६॥

३८१७

कां हो पांडुरंगा न करा धांवणें । तरि मज कोणें सोडवावें ॥१॥

तुझा म्हणऊनि आणिकापें उभा । राहों हें तों शोभा नेदी आतां ॥ध्रु.॥

काळें पुरविली पाठी दुरवरी । पुढें पायां धीरी राहों नेदी ॥२॥

नको आणूं माझें संचित मनासी । पावन आहेसी पतितां तूं ॥३॥

तुका म्हणे चाले आणिकांची सत्ता । तुज आळवितां नवल हें ॥४॥

३८१८

कावळ्याच्या गळां मुक्ताफळमाळा । तरी काय त्याला भूषण शोभे ॥१॥

गजालागीं केला कस्तुरीचा लेप । तिचें तो स्वरूप काय जाणे ॥ध्रु.॥

बकापुढें सांगे भावार्थे वचन । वाउगा चि सीण होय त्यासी ॥२॥

तुका म्हणे तैसे अभाविक जन । त्यांसी वांयां सीण करूं नये ॥३॥

३८१९

आतां धरितों पदरीं । तुज मज करीन सरी ॥१॥

जालों जीवासी उदार । उभा ठाकलों समोर ॥२॥

तुका विनवीतसे संतां । ऐसें सांगा पंढरिनाथा ॥३॥

३८२०

न कळसी ज्ञाना न कळसी ध्याना । न कळेसी दर्शना धुंडाळितां ॥१॥

न कळेसी आगमा न कळेसी निगमा । न बोलवे सीमा वेदां पार ॥२॥

तुका म्हणे तुझा नाहीं अंतपार । म्हणोनि विचार पडिला मज ॥३॥

३८२१

पायां लावुनियां दोरी । भृंग बांधिला लेंकुरीं ॥१॥

तैसा पावसी बंधन । मग सोडवील कोण ॥ध्रु.॥

गळां बांधोनियां दोरी । वांनर हिंडवी घरोघरीं ॥२॥

तुका म्हणे पाहें । रीस धांपा देत आहे ॥३॥

३८२२

मायबापें सांभाळिती । लोभाकारणें पाळिती ॥१॥

तैसा नव्हे देवराव । याचा कृपाळु स्वभाव ॥ध्रु.॥

मनासारिखें न होतां । बाळकासी मारी माता ॥२॥

तुका म्हणे सांगूं किती । बाप लेंकासी मारिती ॥३॥

३८२३

धन मेळवूनि कोटी । सवें नये रे लंगोटी ॥१॥

पानें खाशील उदंड । अंतीं जासी सुकल्या तोंडें ॥ध्रु.॥

पलंग न्याहाल्या सुपती । शेवटीं गोवर्‍या सांगाती ॥२॥

तुका म्हणे राम । एक विसरतां श्रम ॥३॥

३८२४

विनवितों चतुरा तुज विश्वंभरा । परियेसी दातारा पांडुरंगा ॥१॥

तुझे दास ऐसें जगीं वाखाणिलें । आतां नव्हे भलें मोकलितां ॥ध्रु.॥

माझे गुणदोष कोण जाणे मात । पावनपतित नाम तुझें ॥२॥

लोभ मोह माया आम्हां बांधवितां । तरि हा अनंता बोल कोणा ॥३॥

तुका म्हणे मी तों पतित चि खरा । परि आलों दातारा शरण तुज ॥४॥

३८२५

त्राहे त्राहे सोडवीं अनंता । लागों दे ममता तुझे पायीं॥१॥

एक चि मागणें देई तुझी गोडी । न लगे आवडी आणिकाची ॥ध्रु.॥

तुझें नाम गुण वर्णीन पवाडे । आवडीच्या कोडें नाचों रंगीं ॥२॥

बापा विठ्ठलराया हें चि देई दान । जोडती चरण जेणें तुझे ॥३॥

आवडीसारखें मागितलें जरी । तुका म्हणे करीं समाधान ॥४॥

३८२६

सुगरणीबाईं थिता नास केला । गुळ तो घातला भाजीमध्यें ॥१॥

क्षीरीमध्यें हिंग दुधामध्यें बोळ । थितें चि वोंगळ कैसें केलें ॥ध्रु.॥

दळण दळोनी भरूं गेली पाळी । भरडोनि वोंगळी नास केला ॥२॥

कापुराचे सांते आणिला लसण । वागवितां सीण दुःख होय ॥३॥

रत्नाचा जोहारी रत्न चि पारखी । येर देखोदेखीं हातीं घेती ॥४॥

तुका म्हणे जरी योग घडे निका । न घडतां थुंका तोंडावरी ॥५॥

३८२७

बाप माझा दिनानाथ । वाट भक्तांची पाहात ॥१॥

कर ठेवुनियां करीं । उभा चंद्रभागे तिरीं ॥ध्रु.॥

गळां वैजयंतीमाळा। रूपें डोळस सांवळा ॥२॥

तुका म्हणे भेटावया । सदा उभारिल्या बाह्या ॥३॥

३८२८

माझें जीवन तुझे पाय । कृपाळुं तूं माझी माय ॥१॥

नेदीं दिसों किविलवाणें । पांडुरंगा तुझें तान्हें ॥ध्रु.॥

जन्ममरण तुजसाटीं । आणीक नेणें दुजी गोष्टी ॥२॥

तुका म्हणे तुजविण । कोण हरिल माझा सीण ॥३॥

३८२९

कां रे पुंड्या मातलासी । उभें केलें विठ्ठलासी ॥१॥

ऐसा कैसा रे तूं धीट । मागें भिरकाविली वीट ॥ध्रु.॥

युगें जालीं अठ्ठावीस । अजुनी न म्हणसी बैस ॥२॥

भाव देखोनि निकट । देवें सोडिलें वैकुंठ ॥३॥

तुका म्हणे पुंडलिका । तूं चि बळिया एक निका ॥४॥

३८३०

तुज पाहातां समोरी । दृष्टि न फिरे माघारी ॥१॥

माझें चित्त तुझ्या पायां । मिठी पडिली पंढरिराया ॥ध्रु.॥

नव्हे सारितां निराळें । लवण मेळवितां जळें ॥२॥

तुका म्हणे बळी । जीव दिला पायांतळीं ॥३॥

३८३१

उपदेश किती करावा खळासी । नावडे तयासी बरें कांहीं ॥१॥

शुद्ध कां वासना नव्हे चांडाळाची । होळी संचिताची केली तेणें ॥ध्रु.॥

नाहीं भाव मनीं नाइके वचन । आपला आपण उणें घेतों ॥२॥

तुका म्हणे त्यासी काय व्याली रांड । करी बडबड रिती दिसे ॥३॥

३८३२

समर्थासी लाज आपुल्या नामाची । शरण आल्याची लागे चिंता ॥१॥

न पाहे तयाचे गुण दोष अन्याय । सुख देउनि साहे दुःख त्याचें ॥ध्रु.॥

मान भलेपण नाहीं फुकासाटीं । जयावरि गांठी झीज साहे ॥२॥

तुका म्हणे हें तूं सर्व जाणसी । मज अधिरासी धीर नाहीं ॥३॥

३८३३

आनंदें कीर्तन कथा करीं घोष । आवडीचा रस प्रेमसुख ॥१॥

मज या आवडे वैष्णवांचा संग । तेथें नाहीं लाग कळिकाळा ॥ध्रु.॥

स्वल्प मात्र वाचे बैसलासे निका । राम कृष्ण सखा नारायण ॥२॥

विचारितां मज दुजें वाटे लाज । उपदेशें काज आणीक नाहीं ॥३॥

तुका म्हणे चित्त रंगलेंसे ठायीं । माझें तुझ्या पायीं पांडुरंगा ॥४॥

३८३४

ब्रम्हज्ञान जेथें आहे घरोघरीं । सर्व निरंतरी चतुर्भुज ॥१॥

पापा नाहीं रीग काळाचें खंडण । हरिनामकीर्तन परोपरी ॥२॥

तुका म्हणे हा चि भाव माझ्या चित्तीं । नाहीं आणिकां गती चाड मज ॥३॥

३८३५

मज नाहीं कोठें उरला दुर्जन । मायबापाविण ब्रम्हांडीं हें ॥१॥

कासया जिकीर करणें येविसीं । भयाची मानसीं चिंता खंती ॥ध्रु.॥

विश्वंभराचिये लागलों सांभाळीं । संत नेती चाली आपुलिया ॥२॥

तुका म्हणे माझें पाळणें पोषणें । करी नारायण सर्वस्वेंसी ॥३॥

३८३६

नाहीं हित ठावें जननीजनका । दाविले लौकिकाचार तींहीं ॥१॥

अंधळ्याचे काठी अंधळें लागलें । घात एकवेळे मागेंपुढें ॥ध्रु.॥

न ठेवावी चाली करावा विचार । वरील आहार गळी लावी ॥२॥

तुका म्हणे केला निवाडा रोकडा । राऊत हा घोडा हातोहातीं ॥३॥

३८३७

आतां पहाशील काय माझा अंत । आलों शरणागत तुज देवा ॥१॥

करीं अंगीकार राखें पायांपाशीं । झणीं दिसों देसी केविलवाणें ॥ध्रु.॥

नाहीं आइकिली मागें ऐसी मात । जे त्वां शरणागत उपेक्षिले ॥२॥

तुका म्हणे आतां धरीं अभिमान । आहेसी तूं दानशूर दाता ॥३॥

३८३८

होईंल तो भोग भोगीन आपुला । न घलीं विठ्ठला भार तुज ॥१॥

तुम्हांपासाव हें इच्छीतसें दान । अंतरींचें ध्यान मुखीं नाम ॥ध्रु.॥

नये काकुलती गर्भवासांसाटीं । न धरीं हें पोटीं भय कांहीं ॥२॥

तुका म्हणे मज उदंड एवढें । न वांचावें पुढें मायबापा ॥३॥

३८३९

काय तुझी ऐसी वेचते गांठोळी । मांहे टाळाटाळी करीतसां ॥१॥

चतुराच्या राया आहो पांडुरंगा । ऐसें तरि सांगा निवडूनि ॥ध्रु.॥

कोण तुम्हां सुख असे या कवतुकें । भोगितां अनेकें दुःखें आम्ही ॥२॥

तुका म्हणे काय जालासी निर्गुण । आम्हां येथें कोण सोडवील ॥३॥

३८४०

देवाची पूजा हे भूताचें पाळण । मत्सर तो सीण बहुतांचा ॥१॥

रुसावें फुगावें आपुलियावरि । उरला तो हरि सकळ ही ॥२॥

तुका म्हणे संतपण यां चि नांवें । जरि होय जीव सकळांचा ॥३॥

३८४१

नाहीं जप तप जीवाची आटणी । मनासी दाटणी नाहीं केली ॥१॥

निजलिया ठायीं पोकारिला धांवा । सांकडें तें देवा तुझें मज ॥ध्रु.॥

नाहीं आणूनियां समपिऩलें जळ । सेवा ते केवळ चिंतनाची ॥२॥

तुका म्हणे आम्हीं वेचिलीं उत्तरें । घेतलीं उदारें साच भावें ॥३॥

३८४२

देह तंव आहे प्रारब्धा अधीन । याचा मी कां सीण वाहूं भार ॥१॥

सरो माझा काळ तुझिया चिंतनें । कायावाचामनें इच्छीतसें ॥ध्रु.॥

लाभ तो न दिसे याहूनि दुसरा । आणीक दातारा येणें जन्में ॥२॥

तुका म्हणे आलों सोसीत संकटें । मी माझें वोखटें आहे देवा ॥३॥

३८४३

सकळ तुझे पायीं मानिला विश्वास । न करीं उदास आतां मज ॥१॥

जीवीं गातां गोड आइकतां कानीं । पाहातां लोचनीं मूर्ती तुझी ॥ध्रु.॥

मन स्थिर माझें जालेंसे निश्चळि । वारिलीं सकळ आशापाश ॥२॥

जन्मजराव्याधि निवारिलें दुःख । वोसंडलें सुख प्रेम धरी ॥३॥

तुका म्हणे मज जाला हा निर्धार । आतां वांयां फार काय बोलों ॥४॥

३८४४

होऊं शब्दस्पर्श नये माझा तुम्हां । विप्रवृंदा तुम्हां ब्राम्हणांसी ॥१॥

म्हणोनियां तुम्हां करितों विनंती । द्यावें शेष हातीं उरलें तें ॥ध्रु.॥

वेदीं कर्म जैसें बोलिलें विहित । करावी ते नीत विचारूनि ॥२॥

तुमचा स्वधर्म माझा अधिकार । भोजन उत्तर तुका म्हणे ॥३॥

३८४५

बहुत असती मागें सुखी केलीं । अनाथा माउली जिवांची तूं ॥१॥

माझिया संकटा न धरीं अळस । लावुनियां कास पार पावीं ॥ध्रु.॥

कृपावंता करा ज्याचा अंगीकार । तया संवसार नाहीं पुन्हां ॥ ।२॥

विचारितां नाहीं दुजा बळिवंत । ऐसा सर्वगत व्यापी कोणी ॥३॥

म्हणउनि दिला मुळीं जीवभाव । देह केला वाव समाधिस्थ ॥४॥

तुका म्हणे नाहीं जाणत आणीक । तुजविण एक पांडुरंगा ॥५॥

३८४६

वैभवाचे धनी सकळ शरणागत । सत्यभावें चित्त अर्पिलें तें ॥१॥

नेदी उरों देव आपणांवेगळें । भावाचिया बळें ठायाठाव ॥ध्रु.॥

जाणोनि नेणती अंगा आली दशा । मग होय इच्छा आपणे चि ॥२॥

तुका म्हणे बरे धाकट्याचें जिणें । माता स्तनपानें वाढविते ॥३॥

३८४७

आम्हां देणें धरा सांगतों तें कानीं । चिंता पाय मनीं विठोबाचे ॥१॥

तेणें माझें चित्त होय समाधान । विलास मिष्टान्न न लगे सोनें ॥ध्रु.॥

व्रत एकादशी दारीं वृंदावन । कंठीं ल्या रे लेणें तुळसीमाळा ॥२॥

तुका म्हणे त्याचे घरींची उष्टावळी । मज ते दिवाळी दसरा सण ॥३॥

३८४८

आतां मी अनन्य येथें अधिकारी । होइन कोणे परी नेणें देवा ॥१॥

पुराणींचा अर्थ ऐकतां मानस । होतो कासावीस जीव माझा ॥ध्रु.॥

इंिद्रयांचे आम्ही पांगिलों अंकित । त्यांच्यासंगें चित्त रंगलें तें ॥२॥

एकाचें ही जेथें न घडे दमन । अवघीं नेमून कैसीं राखों ॥३॥

तुका म्हणे जरी मोकळिसी आतां । तरी मी अनंता वांयां गेलों ॥४॥

३८४९

आवडी धरोनी आलेती आकारा । केला हा पसारा याजसाटीं ॥१॥

तें मी तुझें नाम गाईंन आवडी । क्षण एक घडी विसंबेना ॥ध्रु.॥

वर्म धरावें हा मुख्यधर्मसार । अवघे प्रकार तयापासीं ॥२॥

वेगळ्या विचारें वेगळाले भाव । धरायासी ठाव बहु नाहीं ॥३॥

तुका म्हणे घालूं इच्छेचिये पोटीं । कवळुनी धाकुटी मूर्ती जीवें ॥४॥

३८५०

भागलों मी आतां आपुल्या स्वभावें । कृपा करोनि देवें आश्वासीजे ॥१॥

देउनि आलिंगन प्रीतीच्या पडिभरें । अंगें हीं दातारें निववावीं ॥ध्रु.॥

अमृताची दृष्टी घालूनियां वरी । शीतळ हा करीं जीव माझा ॥२॥

घेई उचलूनि पुसें तानभूक । पुसीं माझें मुख पीतांबरें ॥३॥

बुझावोनि माझी धरीं हनुवंटी । ओवाळुनि दिठी करुनी सांडीं ॥४॥

तुका म्हणे बापा आहो विश्वंभरा । आतां कृपा करा ऐसी कांहीं ॥५॥

३८५१

न सरे लुटितां मागें बहुतां जनीं । जुनाट हे खाणी उघडिली ॥१॥

सद्धि महामुनि साधक संपन्न । तिहीं हें जतन केलें होतें ॥ध्रु.॥

पायाळाच्या गुणें पडिलें ठाउकें । जगा पुंडलिकें दाखविलें ॥२॥

तुका म्हणे येथें होतों मी दुबळें । आलें या कपाळें थोडें बहु ॥३॥

३८५२

भगवें तरी श्वान सहज वेष त्याचा । तेथें अनुभवाचा काय पंथ ॥१॥

वाढवुनी चटा फिरे दाही दिशा । तरी जंबुवेषा सहज स्थिति ॥ध्रु.॥

कोरोनियां भूमी करिती मधीं वास । तरी उंदरास काय वाणी ॥२॥

तुका म्हणे ऐसें कासया करावें । देहासी दंडावें वाउगें चि ॥३॥

३८५३

धन्य दिवस आजि डोळियां लाधला । आनंद देखिला धणीवरी ॥१॥

धन्य जालें मुख निवाली रसना । नाम नारायणा घोंष करूं ॥ध्रु.॥

धन्य हें मस्तक सर्वांग शोभलें । संताचीं पाउलें लागताती ॥२॥

धन्य आजि पंथें चालती पाउलें । टाळिया शोभले धन्य कर ॥३॥

धन्य तुका म्हणे आम्हांसी फावलें । पावलों पाउलें विठोबाचीं ॥४॥

३८५४

बरवी हे वेळ सांपडली संधि । साह्य जाली बुद्धि संचितासी ॥१॥

येणें पंथें माझीं चालिलीं पाउलें । दरुषण जालें संतां पायीं ॥ध्रु.॥

त्रासिलें दरिद्रें दोषा जाला खंड । त्या चि काळें पिंड पुनीत जाला ॥२॥

तुका म्हणे जाला अवघा व्यापार । आली वेरझार फळासी हे ॥३॥

३८५५

आपणा लागे काम वाण्याघरीं गुळ । त्याचे याति कुळ काय कीजे ॥१॥

उकरड्यावरी वाढली तुळसी । टाकावी ते कैसी ठायागुणें ॥ध्रु.॥

गाईंचा जो भक्ष अमंगळ खाय । तीचें दूध काय सेवूं नये ॥२॥

तुका म्हणे काय सलपटासी काज । फणसांतील बीज काढुनि घ्यावें ॥३॥

३८५६

जयासी नावडे वैष्णवांचा संग । जाणावा तो मांग जन्मांतरीं ॥१॥

अपवित्र वाचा जातीचा अधम । आचरण धर्म नाहीं जया ॥ध्रु.॥

मंजुळवदनीं बचनागाची कांडी । शेवटीं विघडी जीवप्राणा ॥२॥

तुका म्हणे ज्याचा पिता नाहीं शुद्ध । तयासी गोविंद अंतरला ॥३॥

३८५७

वांझेनें दाविलें ग†हवार लक्षणें । चिरगुटें घालून वाथयाला ॥१॥

तेवीं शब्दज्ञानी करिती चावटी । ज्ञान पोटासाटीं विकूनियां ॥ध्रु.॥

बोलाचि च कढी बोलाचा चि भात । जेवुनियां तृप्त कोण जाला ॥२॥

कागदीं लिहितां नामाची साकर । चाटितां मधुर गोडी नेदी ॥३॥

तुका म्हणे जळो जळो ते महंती । नाहीं लाज चित्तीं आठवण ॥४॥

३८५८

तुझिया पाळणा ओढे माझें मन । गेलों विसरोन देहभाव ॥१॥

लागला पालट फेडणें उसणें । येणें चि प्रमाणें पांडुरंगा ॥२॥

तुका म्हणे माझा जीव जैसा ओढे । तैसा चि तिकडे पाहिजेल ॥३॥

३८५९

मी दास तयांचा जयां चाड नाहीं । सुखदुःख दोहीं विरहित ॥१॥

राहिलासे उभा भीवरेच्या तीरीं । कट दोहीं करीं धरोनियां ॥ध्रु.॥

नवल काय तरी पाचारितां पावे । न स्मरत धांवे भक्तकाजा ॥२॥

सर्व भार माझा त्यासी आहे चिंता । तो चि माझा दाता स्वहिताचा ॥३॥

तुका म्हणे त्यासी गाईंन मी गीतीं । आणीक तें चित्तीं न धरीं कांहीं ॥४॥

३८६०

जुंझायाच्या गोष्टी ऐकतां चि सुख । करितां हें दुःख थोर आहे ॥१॥

तैसी हरिभक्ति सुळावरील पोळी । निवडे तो बळी विरळा शूर ॥ध्रु.॥

पिंड पोसिलियां विषयांचा पाइक । वैकुंठनायक कैंचा तेथें ॥२॥

तुका म्हणे व्हावें देहासी उदार । रकुमादेवीवर जोडावया ॥३॥

३८६१

पाषाण प्रतिमा सोन्याच्या पादुका । हें हो हातीं एका समर्थाचे ॥१॥

अनामिका हातीं समर्थाचा सिक्का । न मानितां लोकां येइल कळों ॥२॥

तुका म्हणे येथें दुराग्रह खोटा । आपुल्या अदृष्टा शरण जावें ॥३॥

३८६२

बहु या प्रपंचें भोगविल्या खाणी । टाकोनियां मनीं ठेविला सीण ॥१॥

आतां पायांपाशीं लपवावें देवा । नको पाहूं सेवा भक्ती माझी ॥ध्रु.॥

बहु भय वाटे एकाच्या बोभाटें । आली घायवटे फिरोनियां ॥२॥

तुका म्हणे सिगे भरूं आलें माप । वियोग संताप जाला तुझा ॥३॥

३८६३

धरूनियां मनीं बोलिलों संकल्प । होसी तरि बाप सिद्धी पाव ॥१॥

उत्कंठा हे आजी जाली माझे पोटीं । मोकळिली गोष्टी टाळाटाळ ॥ध्रु.॥

माझा मज असे ठाउका निर्धार । उपाधि उत्तर न साहे पैं ॥२॥

तुका म्हणे जरि दिली आठवण । तरि अभिमान धरीं याचा ॥३॥

३८६४

आजिवरी होतों संसाराचे हातीं । आतां ऐसें चित्तीं उपजलें ॥१॥

तुला शरणागत व्हावें नारायणा । अंगीकारा दिना आपुलिया ॥ध्रु.॥

विसरलों काम याजसाठीं धंदा । सकळ गोविंदा माझें तुझें ॥२॥

तुका म्हणे विज्ञापना परिसावी । आवडी हे जीवीं जाली तैसी ॥३॥

३८६५

धन्यधन्य ज्यास पंढरीसी वास । धन्य ते जन्मास प्राणी आले ॥१॥

बहु खाणीमध्यें होत कोणी एक । त्रिगुण कीटक पक्षिराज ॥ध्रु.॥

उत्तम चांडाळ नर नारी बाळ । अवघे चि सकळ चतुर्भुज ॥२॥

अवघा विठ्ठल तेथें दुजा नाहीं । भरला अंतर्बाहि सदोदीत ॥३॥

तुका म्हणे येथें होउनी राहेन । सांडोवा पाषाण पंढरीचा ॥४॥

३८६६

असंत लक्षण भूतांचा मत्सर । मनास निष्ठ‍ अतिवादी ॥१॥

अंतरीचा रंग उमटे बाहेरी । वोळखियापरी आपेंआप ॥ध्रु.॥

संत ते समय वोळखती वेळ । चतुष्ट निर्मळ चित्त सदा ॥२॥

तुका म्हणे हित उचित अनुचित । मज लागे नित आचरावें ॥३॥

३८६७

विठ्ठलावांचोनि ब्रम्ह जें बोलती । वचन तें संतीं मानूं नये ॥१॥

विठ्ठलावांचूनि जेजे उपासना । अवघा चि जाणा संभ्रमु तो ॥ध्रु.॥

विठ्ठलावांचूनि सांगतील गोष्टी । वांयां ते हिंपुटी होत जाणा ॥२॥

विठ्ठलांवाचूनि जें कांहीं जाणती । तितुल्या वित्पित्त वाउगीया ॥३॥

तुका म्हणे एक विठ्ठल चि खरा । येर तो पसारा वाउगा चि ॥४॥

३८६८

सर्व काळ डोळां बैसो नारायण । नयो अभिमान आड मध्यें ॥१॥

धाड पडो तुझ्या थोरपणावरि । वाचे नरहरि उच्चारीना ॥ध्रु.॥

जळो अंतरींचें सर्व जाणपण । विवादवचन अहंतेचें ॥२॥

सकळां चरणीं गळित माझा जीव । तुका म्हणे भाव एकविध ॥३॥

३८६९

मधुरा उत्तरासवें नाहीं चाड । अंतरंगीं वाड भाव असो ॥१॥

प्राणावेगळा न करी नारायण । मग नसो ज्ञान मूर्ख बरा ॥ध्रु.॥

जननिंदा होय तो बरा विचार । थोरवीचा भार कामा नये ॥२॥

तुका म्हणे चित्तीं भाव निष्टावंत । दया क्षमा शांत सर्वां भूतीं ॥३॥

३८७०

झाडा वरपोनि खाऊनियां पाला । आठवी विठ्ठला वेळोवेळां ॥१॥

वल्कलें नेसुनि ठुंगा गुंडाळुनी । सांडी देहभान जवळुनी ॥ध्रु.॥

लोकमान वमनासमान मानणें । एकांतीं राहणें विठोसाटीं ॥२॥

सहसा करूं नये प्रपंचीं सौजन्य । सेवावें अरण्य एकांतवास ॥३॥

ऐसा हा निर्धार करी जो मनाचा । तुका म्हणे त्याचा पांग फिटे ॥४॥

३८७१

भक्तिभावें करी बैसोनि निश्चित । नको गोवूं चित्त प्रपंचासी ॥१॥

एका दृढ करीं पंढरीचा राव । मग तुज उपाव पुढिल सुचे ॥ध्रु.॥

नको करूं कांहीं देवतापूजन । जप तप ध्यान तें ही नको ॥२॥

मानिसील झणी आपलिक कांहीं । येरझार पाहीं न चुके कदा ॥३॥

ऐसे जन्म किती पावलासी देहीं । अझूनि का नाहीं कळली सोय ॥४॥

सोय घरीं आतां होय पां सावध । अनुभव आनंद आहे कैसा ॥५॥

सहज कैसें आहे तेथीचें तें गुज । अनुभवें निज पाहे तुकीं ॥६॥

तुका म्हणे आतां होईं तूं सावध । तोडीं भवबंध एका जन्में ॥७॥

३८७२

दोराच्या आधारें पर्वत चढला । पाउलासाटीं केला अपघात ॥१॥

अष्टोत्तरदशें व्याधि ज्य वैद्यें दवडुनी । तो वैद्य मारूनि उत्तीर्ण जाला ॥ध्रु.॥

नव मास माया वाइलें उदरीं । ते माता चौबारीं नग्न केली ॥२॥

गायत्रीचें क्षीर पिळुनी घेऊनी । उपवासी बांधोनी ताडन करी ॥३॥

तुका म्हणे दासां निंदी त्याचें तोंड । पहातां नरककुंड पूर्वजांसी ॥४॥

३८७३

न कळे ब्रम्हज्ञान आचार विचार । लटिका वेव्हार करीतसे ॥१॥

विश्वामित्री पोटीं तयाचा अवतार । नांव महाखर चांडाळाचें ॥ध्रु.॥

द्रव्यइच्छेसाटीं करीतसे कथा । काय त्या पापिष्ठा न मिळे खाया ॥२॥

पोट पोसावया तोंडें बडबडी । नाहीं धडफुडी एक गोष्टी ॥३॥

तुका म्हणे तया काय व्याली रांड । येउनिया भंड जनामध्यें ॥४॥

३८७४

नित्य उठोनियां खायाची चिंता । आपुल्या तूं हिता नाठवीसी ॥१॥

जननीचे पोटीं उपजलासी जेव्हां । चिंता तुझी तेव्हां केली तेणें ॥ध्रु.॥

चातकां लागूनि मेघ नित्य वर्षे । तो तुज उदास करील केवीं ॥२॥

पक्षी वनचरें आहेत भूमीवरि । तयांलागीं हरि उपेक्षीना ॥३॥

तुका म्हणे भाव धरुन राहें चित्तीं । तरि तो श्रीपति उपेक्षीना ॥४॥

३८७५

जेजे आळी केली तेते गेली वांयां । उरला पंढरिराया श्रम माझा ॥१॥

काय समाधान केलें कोण वेळे । कोणें माझे लळे पाळियेले ॥ध्रु.॥

अभ्यास तो नाहीं स्वप्नीं ही दुश्चिता । प्रत्यक्ष कैंचा चि तो ॥२॥

आतां पुढें लाज वाटे पांडुरंगा । भक्त ऐसें जगामाजी जालें ॥३॥

तुका म्हणे आतां नाहीं भरवसा । मोकलिसी ऐसा वाटतोसी ॥४॥

३८७६

पूवाअहूनि बहु भक्त सांभाळिले । नाहीं अव्हेरिले दास कोणी ॥१॥

जेजे शरण आले तेते आपंगिले । पवाडे विठ्ठले ऐसे तुझे ॥ध्रु.॥

मिरवे चरणीं ऐसीये गोष्टीचें । भक्तसांभाळाचें ब्रीद ऐसें ॥२॥

तुका म्हणे आम्हांसाटी येणें रूपा । माझ्या मायबापा पांडुरंगा ॥३॥

३८७७

दर्दुराचें पिलुं म्हणे रामराम । नाहीं उदक उष्ण होऊं दिलें ॥१॥

कढेमाजी बाळ करी तळमळ । गोविंद गोपाळ पावें वेगीं ॥ध्रु.॥

आज्ञा तये काळीं केली पावकासी । झणी पिलीयासी तापवीसी ॥२॥

तुका म्हणे तुझे ऐसे हे पवाडे । वणिऩतां निवाडे सुख वाटे ॥३॥

३८७८

करुणा बहुत तुझिया अंतरा । मज विश्वंभरा कळों आलें ॥१॥

पक्षीयासी तुझें नाम जें ठेविलें । तयें उद्धरिलें गणिकेसी ॥ध्रु.॥

कुंटिणी ते दोष बहु आचरली । नाम घेतां आली करुणा तुज ॥२॥

हृदय कोमळ तुझें नारायणा । ऐसें बहुता जनां तारियेलें ॥३॥

तुका म्हणे सीमा नाहीं तुझे दये । कोमळ हृदय पांडुरंगा ॥४॥

३८७९

आजामेळा अंत मरणासी आला । तोंवरि स्मरला नाहीं तुज ॥१॥

प्राण जातेवेळे म्हणे नारायण । त्यासाटीं विमान पाठविलें ॥ध्रु.॥

बहुत कृपाळु होसी जगन्नाथा । त्रैलोक्यसमर्था सोइरिया ॥२॥

तुका म्हणे भक्तकाज तूं कैवारी । तुज साही चारी वणिऩताती ॥३॥

३८८०

धर्म रक्षावया अवतार घेशी । आपुल्या पाळिसी भक्तजना ॥१॥

अंबॠषीसाटीं जन्म सोसियेलें । दुष्ट निर्दाळिले किती एक ॥ध्रु.॥

धन्य तुज कृपासिंधु म्हणतील । आपुला तूं बोल साच करीं ॥२॥

तुका म्हणे तुज वणिऩती पुराणें । होय नारायणें दयासिंधु ॥३॥

३८८१

येउनी जाउनी पाहें तुजकडे । पडिल्या सांकडें नारायणा ॥१॥

आणीक कोणाचा मज नाहीं आधार । तुजवरि भार जीवें भावें ॥ध्रु.॥

निष्ठ‍ अथवा होई तूं कृपाळ । तुज सर्वकाळ विसरेंना ॥२॥

आपुलें वचन राहावें सांभाळून । तुम्हां आम्हां जाण पडिपाडु ॥३॥

ज्याच्या वचनासी अंतर पडेल । बोल तो होईंल तयाकडे ॥४॥

तुम्हां आम्हां तैसें नाहीं म्हणे तुका । होशील तूं सखा जीवलगा ॥५॥

३८८२

आइक नारायणा वचन माझें खरें । सांगतों निर्धारें तुजपासीं ॥१॥

नाहीं भाव मज पडिली लोककाज । राहिलेंसे काज तुझे पायीं ॥२॥

जरि तुज कांहीं करणें उचित । तारीं तूं पतित तुका म्हणे ॥३॥

३८८३

अनाथ परदेशी हीन दीन भोळें । उगलें चि लोळे तुझे रंगीं ॥१॥

आपुलें म्हणावें मज नुपेक्षावें । प्रेमसुख द्यावें मायबापा ॥ध्रु.॥

कासवीचे परि दृष्टी पाहें मज । विज्ञानीं उमज दावुनियां ॥२॥

तुका म्हणे तुझा जालों शरणागत । काया वाचा चित्त दुजें नाहीं ॥३॥

३८८४

पावलों पंढरी वैकुंठभवन । धन्य आजि दिन सोनियाचा ॥१॥

पावलों पंढरी आनंदगजरें । वाजतील तुरें शंख भेरी ॥ध्रु.॥

पावलों पंढरी क्षेमआलिंगनीं । संत या सज्जनीं निवविलें ॥२॥

पावलों पंढरी पार नाहीं सुखा । भेटला हा सखा मायबाप ॥३॥

पावलों पंढरी येरझार खुंटली । माउली वोळली प्रेमपान्हा ॥४॥

पावलों पंढरी आपुलें माहेर । नाहीं संवसार तुका म्हणे ॥५॥

३८८५

अभयदान मज देई गा उदारा । कृपेच्या सागरा पांडुरंगा ॥१॥

देहभाव तुझ्या ठेवियेला पायीं । आणीक मी कांही नेणें दुजें ॥ध्रु.॥

सेवा भक्ति भाव नेणें मी पतित । आतां माझें हित तुझ्या पायीं ॥२॥

अवघा निरोपिला तुज देहभाव । आतां मज पाव पांडुरंगा ॥३॥

तुका म्हणे तुजें नाम दिनानाथ । तें मज उचित करीं आतां ॥४॥

३८८६

लागो तुझी सोय ऐसे कोणी करी । माझे विठाबाईं जननिये ॥१॥

पतितपावन म्हणविसी जरी । आवरण करीं तरी माझें ॥ध्रु.॥

नाहीं तरी ब्रीद टाकीं सोडूनियां । न धरिसी माया जरी माझी ॥२॥

बोलिला तो बोल करावा साचार । तरि लोक बरें म्हणतील ॥३॥

करावा संसार लोक लाजे भेणें । वचनासी उणें येऊं नेदीं ॥४॥

तुम्हां आम्हां तैसें नाहीं म्हणे तुका । होशील तूं सखा जीवलग ॥५॥

३८८७

तू आम्हां सोयरा सज्जन सांगाति । तुजलागीं प्रीति चालो सदा ॥१॥

तूं माझा जिव्हाळा जीवाचा जिवलग । होसी अंतरंग अंतरींचा ॥ध्रु.॥

गण गोत मित्र तूं माझें जीवन । अनन्यशरण तुझ्या पांयीं ॥२॥

तुका म्हणे सर्वगुणें तुझा दास । आवडे अभ्यास सदा तुझा ॥३॥

३८८८

आवडेल तैसें तुज आळवीन । वाटे समाधान जीवा तैसें ॥१॥

नाहीं येथें कांहीं लौकिकाची चाड । तुजविण गोड देवराया ॥ध्रु.॥

पुरवीं मनोरथ अंतरींचें आर्त । धायेवरि गीत गाई तुझे ॥२॥

तुका म्हणे लेंकी आळवी माहेरा । गाऊं या संसारा तुज तैसें ॥३॥

३८८९

माझें मुख नामीं रंगो सर्वकाळ । गोविंद गोपाळ राम कृष्ण ॥१॥

अबद्ध चांगलें गाऊं भलतैसें । कळलें हें जैसें मायबापा ॥२॥

तुका म्हणे मज न लगे वांकडें । मी तुझें बोबडें बाळ तान्हें ॥३॥

३८९०

यालागीं आवडी म्हणा राम कृष्ण । जोडा नारायण सर्वकाळ ॥१॥

सोपें हें साधन लाभ येतो घरा । वाचेसी उच्चारा राम हरि ॥ध्रु.॥

न लगती कष्ट न लगे सायास । करावा अभ्यास विठ्ठलाचा ॥२॥

न लगे तप तीर्थ करणें महादान । केल्या एक मन जोडे हरि ॥३॥

तुका म्हणे कांहीं न वेचितां धन । जोडे नारायण नामासाटीं ॥४॥

३८९१

झांकूनियां नेत्र काय जपतोसी । जंव नाहीं मानसीं प्रेमभाव ॥१॥

रामनाम म्हणा उघड मंत्र जाणा । चुकती यातना गर्भवास ॥ध्रु.॥

मंत्र यंत्र संध्या करिसी जडीबुटी । तेणें भूतसृष्टी पावसील ॥२॥

तुका म्हणे ऐक सुंदर मंत्र एक । भवसिंधुतारक रामनाम ॥३॥

३८९२

पापिया चांडाळा हरिकथा नावडे । विषयालागीं आवडें गाणें त्याला ॥१॥

ब्राम्हणा दक्षणा देतां रडे रुका । विषयालागीं फुका लुटीतसे ॥ध्रु.॥

वीतभरि लंगोटी नेदी अतीताला । खीरम्या देतो शाला भोरप्यासी ॥२॥

तुका म्हणे त्याच्या थुंका तोंडावरि । जातो यमपुरी भोगावया ॥३॥

३८९३

क्षुधारथी अन्नें दुष्काळें पीडिलें । मिष्टान्न देखिलें तेणें जैसें ॥१॥

तैसें तुझे पायीं लांचावलें मन । झुरे माझा प्राण भेटावया ॥ध्रु.॥

मांजरें देखिला लोणियांचा गोळा । लावुनियां डोळा बैसलेंसे ॥२॥

तुका म्हणे आतां झडी घालूं पाहें । पांडुरंगे माये तुझे पायीं ॥३॥

३८९४

स्वामीसी संकट पडे जे गोष्टीचें । काय त्या प्रेमाचें सुख मज ॥१॥

दुःखवीना चित्त तुझें नारायणा । कांहीं च मागेना तुजपासीं ॥ध्रु.॥

रिद्धि सिद्धि मोक्ष संपित्त विलास । सोडियेली आस याची जीवें ॥२॥

तुका म्हणे एके वेळे देई भेटी । वोरसोनि पोटीं आलिंगावें ॥३॥

३८९५

देव तिंहीं बळें धरिला सायासें । करूनियां नास उपाधीचा ॥१॥

पर्वपक्षी धातु धिःकारिलें जन । स्वयें जनार्दन ते चि जाले ॥२॥

तुका म्हणे यासी न चले तांतडी । अनुभवें गोडी येइल कळों ॥३॥

३८९६

भेटीवांचोनियां दुजें नाहीं चित्तीं । येणें काकुलती याजसाटीं ॥१॥

भेटोनियां बोलें आवडीचें गुज । आनंदाच्या भोजें जेवूं संगें ॥ध्रु.॥

मायलेकरासीं नाहीं दुजी परि । जेऊं बरोबरी बैसोनियां ॥२॥

तुका म्हणे ऐसें अंतरींचें आर्त । यावें जी त्वरित नारायणा ॥३॥

३८९७

आविसाचे आसे गळ गिळी मासा । फुटोनियां घसा मरण पावे ॥१॥

मरणाचे वेळे करी तळमळ । आठवी कृपाळ तये वेळीं ॥२॥

अंतकाळीं ज्याच्या नाम आलें मुखा । तुका म्हणे सुखा पार नाहीं ॥३॥

३८९८

जायाचें शरीर जाईंल क्षणांत । कां हा गोपिनाथ पावे चि ना ॥१॥

कृपेचे सागर तुम्ही संत सारे । निरोप हा फार सांगा देवा ॥ध्रु.॥

अनाथ अज्ञान कोणी नाहीं त्यासि । पायापें विठ्ठला ठेवीं मज ॥२॥

तुका म्हणे ऐसें करावें निर्वाण । मग तो रक्षण करिल माझें ॥३॥

३८९९

त्रासला हा जीव संसारींच्या सुखा । तुजविण सखा नाहीं कोणी ॥१॥

ऐसें माझें मनीं वाटे नारायणा । घालावी चरणावरि मिठी ॥ध्रु.॥

कइं तें सुंदर देखोनि रूपडें । आवडीच्या कोडें आळंगीन ॥२॥

नाहीं पूर्व पुण्य मज पापरासी । म्हणोनि पायांसी अंतरलों ॥३॥

अलभ्य लाभ कैंचा संचितावेगळा । विनवी गोपाळा दास तुका ॥४॥

३९००

मोलाचें आयुष्य वेचुनियां जाय । पूर्वपुण्यें होय लाभ याचा ॥१॥

अनंतजन्मींचे शेवट पाहतां । नर देह हातां आला तुझ्या ॥ध्रु.॥

कराल ते जोडी येईंल कार्यासी । ध्यावें विठ्ठलासी सुखालागीं ॥२॥

सांचलिया धन होईंल ठेवणें । तैसा नारायण जोडी करा ॥३॥

करा हरिभक्ती परलोकीं ये कामा । सोडवील यमापासोनियां ॥४॥

तुका म्हणे करा आयुष्याचें मोल । नका वेचूं बोल नामेंविण ॥५॥