Diátesis (disposición) verbal - Διαθέσεις
La diátesis es un concepto más de los verbos, diferente a las voces.
Las voces constituyen un concepto morfológico, mientras que la diátesis tiene relación con la sintaxis del verbo.
El verbo griego tiene 4 diátesis con comportamientos diferentes:
activa (ενεργητική)
pasiva (παθητική)
reflexiva (μέση)
recíproca (αλληλοπαθή)
Un verbo puede admitir una, dos, o tres e incluso todas las diátesis.
Η Μαρία χτενίζει την κόρη της. ≈ María está peinando a su hija.
Η Μαρία χτενίζεται από την κομώτρια. ≈ María esta siendo peinada por la peluquera.
Η Μαρία χτενίζεται. ≈ María se está peinando.
Τα παιδιά δεν άγγιξαν το φαγητό. ≈ Los chicos no tocaron la comida.
Το φαγητό δεν αγγίχτηκε από τα παιδιά. ≈ La comida no fue tocada por los chicos.
Η Μαρία αγγίχτηκε για να σιγουρευτεί ότι δεν έπαθε τίποτα. ≈ María se tocó para asegurarse que no le había pasado nada.
Αγγίχτηκαν και μετά φιλήθηκαν. ≈ Se tocaron y después se besaron.
Verbos deponentes intransitivos:
Los verbos deponentes son aquellos que tienen solamente voz pasiva y son de diátesis activa: γίνομαι, εύχομαι, φοβάμαι, θυμάμαι, εργάζομαι, ...
Los verbos intransitivos que presentan únicamente morfología activa se considera que no poseen ninguna diátesis. Por ejemplo los verbos φεύγω, τρέχω, etc. Así mismo, los verbos intransitivos de morfología únicamente pasiva tampoco se puede decir que poseen alguna morfología, dado que normalmente no les acompaña ningún complemento con από o με. Por ejemplo los verbos έρχομαι, κάθομαι, etc. Es lo que las gramáticas griegas llaman como diátesis neutra (ουδέτερη) y que definen como aquella en la cual el sujeto simplemente se encuentra en un estado:
Η Μαρία τρέχει. ≈ María está corriendo.
Το παιδί κοιμάται. ≈ El chico duerme (está durmiendo)
Diátesis activa:
Se caracteriza por tener siempre complemento directo, es decir está relacionada con la transitividad.
Es independiente del tipo morfológico del verbo, pues puede ser:
un verbo transitivo deponente con morfología activa, por ejemplo κάνω κάτι.
un verbo transitivo deponente con morfología pasiva, por ejemplo χρειάζομαι κάτι.
La mayoría de los verbos pertenecen a ésta categoría y la mayoría de ellos son verbos de voz activa transitivos.
Ejemplos:
Η Μαρία χτενίζει την κόρη της. ≈ María está peinando a su hija.
Ο γεωργός οργώνει το χωράφι μας. ≈ El agricultor está arando nuestro campo.
Εμείς μοιράζουμε τα δώρα. ≈ Nosotros repartimos los regalos.
Χρειάζονται πολλά ρούχα. ≈ Necesitan mucha ropa.
Αγόρασαν μια τσάντα στο Ελ Κόρτε Ιγκλές. ≈ Compraron un bolso en el El Corte Inglés.
Κάνουμε γυμναστική κάθε Κυριακή. ≈ Hacemos gimnasia cada domingo.
Γράφεις ένα ιμέιλ κάθε Κυριακή; ≈ ¿Escribes un email cada domingo?
Diátesis pasiva:
Se caracteriza por llevar desinencias pasivas y un sujeto agente.
En la diátesis pasiva el objeto de la diátesis activa se convierte en el sujeto del verbo y el sujeto de la activa se convierte en sujeto agente.
Ejemplos:
Η Μαρία χτενίζεται από την κομμώτριά της. ≈ María esta siendo peinada por su peluquera.
Το χωράφι οργώνεται από τον γεωργό. ≈ El campo está siendo arado por el agricultor.
Τα δώρα μοιράζονται από εμάς. ≈ Los regalos están siendo impartidos por nosotros.
Ο κάμπος ποτίστηκε από τον ήλιο. ≈ El campo se regó por el sol.
Η κόρη μου χτενίζεται από την γιαγιά της ≈ Mi hija está siendo peinada por su abuela.
Con algunos verbos, la preposición από se puede sustituir por la με:
Κουράστηκα με το τραίνο. ≈ Me cansé con el tren.
Γελάστηκα με τον Γιάννη. ≈ Me he engañado con Juan.
El sujeto agente puede aparecer o no (≈ από + acusativo).
Diátesis reflexiva:
Se caracteriza por llevar desinencias pasivas y por la imposibilidad de aparición de un sujeto agente.
El sujeto coincide con el autor de la acción.
Ejemplos:
Η κόρη της ξεκουράζεται βλέποντας τηλεόραση, κάθε μέρα 2 ώρες. ≈ Su hija descansa viendo la tele cada día durante 2 horas.
Αντόνιο, δεν θα διορθωθείς ποτέ! ≈ Antonio, no te corregirás nunca!
Κάθε μέρα, πρώτα ντύνομαι και μετά χτενίζομαι. ≈ Todos los días, primero me visto y luego me peino.
Το πρωί ξυρίζομαι νωρίς. ≈ Por la mañana me afeito temprano.
Θα ξεκουραστώ λίγο. ≈ Descansaré un poco.
Algunas veces , para enfatizar se puede usar una frase alternativa, utilizando el pronombre ο εαυτός μου con el verbo en diátesis activa.
Θα ξεκουράσω λίγο τον εαυτό μου τώρα και μετά θα συνεχίσω. ≈ Voy a descansar un poco ahora y luego seguiré.
Diátesis recíproca:
Se caracteriza por llevar desinencias pasivas y por aparecer obligatoriamente el complemento objeto acompañado de la preposición με (o de μαζί), cuando el verbo se encuentra en singular. Cuando el verbo está en plural la preposición es facultativa.
Ejemplos:
Ο Τάκης συναντήθηκε με τον Πέτρο frente al Ο Τάκης συνάντησε τον Πέτρο. ≈ Takis se encontró con Petros.
Ο Πέτρος συναντήθηκε με τον Τάκη frente al Ο Πέτρος συνάντησε τον Τάκη. ≈ Petros se encontró con Takis.
Ο Τάκης και ο Πέτρος συναντήθηκαν frente al Ο Τάκης συνάντησε τον Πέτρο. ≈ Takis y Petros se encontraron.
Η Ελένη κι ο Κώστας αγαπιούνται. ≈ Elena y Kostas se quieren.
Η Ελένη αγαπιέται με τον Κώστα. ≈ Elena se ama con Kostas.
Por otro lado, en el plural, sobre todo cuando hay una reciprocidad de dos personas, se utiliza el complemento preposicional μεταξύ + genitivo (o ανάμεσα + acusativo).
Ejemplos:
Αγκαλιάστηκαν μεταξύ τους ≈ Se abrazaron entre ellos.
Αγκαλιάστηκε μαζί του. ≈ Se abrazó con él.
Αγαπήθηκαν πολύ. ≈ Se amaron mucho.
Para dar énfasis a la reciprocidad se utiliza el ο ένας τον άλλο con el verbo en activa.
Ejemplos:
Αγκάλιασε ο ένας τον άλλο. ≈ Abrazó uno al otro.
Αγάπησε πολύ ο ένας τον άλλο. ≈ Amó mucho uno al otro.
Algunas veces se utiliza con el verbo en la pasiva, el prefijo αλληλο-.
Ejemplos:
Αλληλοσκοτώθηκαν στη μάχη. ≈ Se mataron mutuamente en la batalla.
Σκοτώθηκαν μεταξύ τους. ≈ Se mataron entre ellos.
Σκότωσε ο ένας τον άλλο. ≈ Mató uno al otro.
Relación entre voz y disposición:
Normalmente los verbos de la disposición activa pertenecen a la voz activa y su voz pasiva expresa la diátesis media o pasiva: γράφω/γράφομαι, δένω/δένομαι, χτενίζω/χτενίζομαι, ντύνω/ντύνομαι...,
No obstante, se pueden dar varios tipos de casos; por un lado verbos de voz activa con diátesis (disposición) media o pasiva y por otro verbos de voz pasiva con diátesis activa.
Ejemplos:
Verbos con doble régimen, transitivo e intransitivo:
Dentro del grupo de los verbos obligatoriamente transitivos (objeto en acusativo) hay un grupo de verbos que presentan además, un régimen intransitivo (ausencia de objeto en acusativo), conservando la misma voz activa. En este caso, el objeto de la sintaxis transitiva se convierte en el sujeto de la intransitiva:
Θύμωσα τον Νίκο με τις πράξεις μου. <> Ο Νίκος θύμωσε με τις πράξεις μου. ≈ Enfadé a Nikos con mis acciones. Nikos se enfadó con mis acciones.
Μέθυσα τον Τάσο (με ρετσίνα). <> Ο Τάσος μέθυσε (με ρετσίνα). ≈ Emborraché a Tasos con retsina. <> Tasos se emborrachó con retsina.
Το κρύο πάγωσε τα χέρια μου <> Πάγωσα (από το κρύο) εδώ πέρα! ≈ El frío heló mis manos. <> Me he helado (del frio) aquí.
Algunos de estos verbos pueden presentar diátesis pasiva cuando el sujeto es un ser animado, pero la mayoría de ellos son de voz activa:
Ο αέρας άνοιξε την πόρτα. <> Η πόρτα άνοιξε από τον αέρα. / Η πόρτα ανοίχτηκε από την αστυνομία. ≈ El aire abrió la puerta. <> La puerta se abrió por el aire / La puerta ha sido abierta por la policía.