Cần làm rõ về mộ Bà xã Hội An, Chợ Mới.

Post date: Jan 17, 2013 4:59:55 AM

Th.s Trần Thanh Tùng.

Trong thời gian gần đây, trên địa bàn xã Hội An dư luận xã hội đã dấy lên một luồng thông tin cho rằng ngôi mộ Bà tọa lạc tại ấp An Bình là Công chúa Ngọc Hân. Có một nhóm người từ Đà Nẵng đã đến nơi ngôi mộ này nhận là bà con thân tộc của họ (Họ nói rằng ngôi mộ này là Công chúa Ngọc Hân – Tổ Cô của dòng họ). Họ cho mang mộ bia và bài vị đến xin được đặt để thờ cúng. Nhóm người này đến địa bàn xã Hội An truyền thông tin ngôi mộ Bà là của Ngọc Hân công chúa. Đây là vấn đề tâm linh có liên quan đến tôn giáo bản địa Bửu Sơn Kỳ Hương.

Để làm sáng tỏ vấn đề ngôi mộ này là của ai, có phải đích thực là Công chúa Ngọc Hân hay không? Tôi xin trình bày quan điểm của mình dưới góc nhìn của một nhà Dân tộc học:

Sau khi đánh đuổi Nguyễn Ánh (với chiến thắng Rạch Gầm – Xoài Mút năm 1785), anh em nhà Tây Sơn chấn chỉnh lại đất nước. Lúc bấy giờ tình hình chính sự Đàng Ngoài rất rối ren, chiến tranh Trịnh – Nguyễn diễn ra gay gắt. Nguyễn Huệ đem quân ra Bắc tiêu diệt họ Trịnh với danh nghĩa phù Lê diệt Trịnh và kéo quân tới Thăng Long. Nguyễn Huệ vào Thăng Long yết kiến vua Lê. Vua Lê lúc bấy giờ là Hiển Tông đã già và đau yếu. Ngày 1 tháng 8 năm 1786, vua Lê phong cho Nguyễn Huệ là “Nguyên soái phù chính dực vũ, Uy quốc công” và gả công chúa Ngọc Hân cho Nguyễn Huệ (Ngày 11 tháng 7 âm lịch tức ngày 4 tháng 8 năm 1786).[1]

Ngày 25.11.1788, quân Thanh xâm lược nước ta. Ngày 17.12 quân Thanh tiến vào Thăng Long, Nguyễn Huệ chọn ngày tốt, lập đàn Nam Giao ở phía Nam núi Ngự Bình (Huế) và làm lễ đăng quang vào ngày 25 tháng 11 năm Mậu Thân (1788), xưng là Hoàng đế Quang Trung. Với thiên tài về quân sự, vua Quang Trung đã chỉ huy đánh bại 20 vạn quân Thanh xâm lược (vào mờ sáng mùng 5 tết năm 1789).

Sau đó, vua Quang Trung lập bà Ngọc Hân làm Bắc cung Hoàng hậu, lập con trưởng là Quang Toản làm Thái tử, con thứ là Quang Thùy làm Khanh công lĩnh Bắc Thành, con thứ ba là Quang Bàn làm Tuyên công, lĩnh Thanh Hóa Đốc trấn. Vua Quang Trung lại quyết định đóng đô ở Nghệ An là vùng đất nằm vào giữa của vùng mình cai trị. Vua Quang Trung làm vua được bốn năm thì mất (1792), con là Quang Toản mới 10 tuổi lên nối ngôi, lấy niên hiệu là Cảnh Thịnh.

Nói về Nguyễn Ánh, sau một thời gian dài ở trên đất Xiêm, dò xét biết được nội bộ của anh em nhà Tây Sơn bất hòa và quân của Nguyễn Lữ ở Gia Định yếu kém, bèn rời Xiêm đưa gia quyến trở về đảo Phú Quốc vào năm 1787, còn mình kéo quân về Long Xuyên, tiến đánh Gia Định và làm chủ toàn bộ đất Gia Định năm 1789 (tức Nam Bộ).

Theo thời gian lịch sử, việc Nguyễn Huệ đánh thắng Nguyễn Ánh chỉ diễn ra tại trận Rạch Gầm – Xoài Mút vào năm 1785. Lúc bấy giờ, Nguyễn Huệ còn độc thân. Còn việc truy đuổi Nguyễn Ánh là do nghĩa quân Tây Sơn. Nguyễn Huệ chưa từng đặt chân trên vùng đất hoang sơ ở An Giang này thì làm sao có chuyện Ngọc Hân công chúa đi theo Nguyễn Huệ vào vùng đất Nam Bộ được.

Trở lại vấn đề công chúa Ngọc Hân thì có một giai thoại cho rằng: Trong cuốn “Thân thế Phật thầy Tây An” của cư sĩ Spô-Liêu dựa vào truyện thơ Kim cổ Kỳ quan của ông Nguyễn Văn Thới (1866-1926). Theo đó, Phật thầy có tên thật là Nguyễn Quang Mục, con của vua Quang Trung và Ngọc Hân công chúa. Cái tên Đoàn Minh Huyên chỉ là để che mắt nhà Nguyễn. Ý ẩn trong chữ “Bửu Sơn Kỳ Hương” là “Tây Sơn Hồ Thơm” (Hồ Thơm là tên thật của vua Quang Trung), chữ “Tây An” đọc ngược lại là “An Tây” chính là tên ấp Tây Sơn thời nhà Nguyễn. Ngoài ra trong chùa Tây An cũng có bàn thờ một tấm vải điều. Dân gian cho rằng đó là lá cờ đào của triều đại Tây Sơn. Một số thông tin từ dư luận xã hội cho rằng mộ Bà này chính là thân mẫu của Đức Phật Thầy Tây An.

Tôi cho rằng giai thoại này không có cơ sở để chứng minh được Đức Phật Thầy Tây An là con của vua Quang Trung và Ngọc Hân công chúa.

Đoàn Minh Huyên sinh vào ngày 14 tháng 11 năm 1807 và viên tịch vào ngày 10 tháng 9 năm 1856, là người sáng lập ra đạo Bửu Sơn Kỳ Hương, và được tín đồ gọi tôn kính là Phật Thầy Tây An.

Ta đem đối chiếu ngày tháng năm sinh của Phật Thầy Tây An (1807) với năm mất của vua Quang Trung thì không phù hợp. Điều không phù hợp là vua Quang Trung mất rồi, 15 năm sau Đoàn Minh Huyên mới chào đời. Như vậy, ta lấy chứng cứ nào cho rằng Đoàn Minh Huyên là con của vua Quang Trung và Ngọc Hân công chúa. Vấn đề nữa, Vua Quang Trung và Ngọc Hân công chúa chỉ có 02 người con trai tên là Nguyễn Văn Đức và Nguyễn Thị Ngọc chứ không có cái tên Nguyễn Quang Mục như trong giai thoại đã nêu.

Từ hai vấn đề đem ra đối chiếu vừa nêu trên, tôi cho rằng ngôi mộ Bà tọa lạc ở ấp An Bình, xã Hội An, huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang không phải là của Ngọc Hân công chúa.

Việc tìm kiếm thân thế Ngọc Hân công chúa có thể tìm hiểu qua một vài tác phẩm chữ Nôm còn lưu truyền đến ngày nay như bài “Ai cư vãn” của Ngọc Hân công chúa, “Tụng Tây Hồ phú” của Nguyễn Huy Lượng, “Chiến tụng Tây Hồ phú”, “Sơ kính tân trang” của Phạm Thái. Vua Quang Trung rất quan tâm đến giáo dục, Vua chú trọng đến việc dịch sách chữ Hán ra chữ Nôm. Ngài cho xây dựng Sùng Chính viện tại Nghệ An, có thể Nghệ An là nơi yên nghỉ của Ngọc Hân công chúa.

Còn ngôi mộ Bà ở ấp An Bình xã Hội An còn đang là ẩn số, rất mong những nhà nghiên cứu sẽ sớm tìm ra lời giải đáp khoa học, chính xác hơn.

Tóm lại, nhưng thông tin từ một nhóm người ở Đà Nẵng vào địa bàn xã Hội An nhìn lại phần mộ Bà là của Tổ Cô Ngọc Hân công chúa hoàn toàn thiếu tính thuyết phục, không đáp ứng với nguyện vọng của người dân nơi đây.

[1] Nguyễn Lương Bích – Phạm Ngọc Phụng. Tìm hiểu thiên tài quân sự của Nguyễn Huệ, NXB QĐND, Hà Nội, 1971.