Post date: Dec 6, 2010 2:22:52 PM
TRANG PHỤC NAM THẦN ẤN ĐỘ GIÁO TRONG ĐIÊU KHẮC CỔ ĐỒNG BẰNG NAM BỘ
Lâm Quang Thùy Nhiên
(Tạp chí Khoa học xã hội số 5, 2001)
Trong nghệ thuật điêu khắc, nhất là nghệ thuật tạc tượng, trang phục là một trong các chi tiết chạm khắc được các nghệ nhân đặc biệt quan tâm. Các kiểu trang phục đa dạng, phong phú cho thấy trình độ kỹ thuật, thẩm mỹ cùng sự hưng thịnh trong đời sống cư dân xưa. Trang phục nam thần Ấn Độ giáo trong điêu khắc cổ ở đồng bằng Nam Bộ - những chiếc sarong và sampot – được các nghệ nhân chạm khắc tinh tế, gợi cảm đã góp phần thể hiện điều đó.
Việc khảo sát 37 trong số các pho tượng nam thần được trưng bày ở các Bảo tàng Lịch sử Việt Nam – Thành phố Hồ Chí Minh, Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh, Bảo tàng Long An, Bảo tàng Tiền Giang, Bảo tàng Đồng Tháp. Bảo tàng Đồng Nai và Bảo tàng Tây Ninh cho thấy trang phục của những pho tượng này có hai loại: loại váy vấn từ thắt lưng đến cổ chân hoặc quá đầu gối, được gọi là sarong (15 tượng); loại váy vấn từ thắt lưng đến quá đầu gối hoặc trên đầu gối dạng váy ống, hai đầu vạt vải quấn vòng ra thân sau, được gọi là sampot (22 tượng). Hoa văn váy sọc dọc hoặc trơn. Chất liệu chính: sa thạch mịn.
Mỗi loại váy có nhiều kiểu dáng, sarong có ba kiểu, sampot có bảy kiểu.
Các kiểu sarong:
Kiểu thứ nhất: váy trơn, ôm sát thân, lưng váy hơi cong, gấu váy xòe ra. Thắt lưng mảnh xếp đôi, buộc các múi nơ, một dải vải ngắn, xếp vào lưng váy thành múi vải buông xuống bên trái thân váy trước. Sáu pho tượng nam thần có ký hiệu BTLS 5527, 5593 (Bảo tàng Lịch sử Việt Nam – Tp Hồ Chí Minh), BTMT 199, 185 (Bảo tàng Mỹ thuật Tp Hồ Chí Minh), BTTG 589 (Bảo tàng Tiền Giang), BTĐN LD 01 (Bảo tàng Đồng Nai) thuộc thế kỷ VII – VIII và thế kỷ XII sau Công nguyên. Pho tượng nam thần ký hiệu BTĐN LD 01, trang phục là chiếc sarong dài 0,42m so với chiều cao cơ thể 0,71m (mất đầu), vòng lưng váy 0,43m, vòng hông 0,51m, vòng gấu váy 0,41m. Váy quấn một lớp, vạt váy lượn mềm giữa hai chân. Thắt lưng hai vòng quấn ở lưng váy.
Pho tượng Surya ký hiệu BTMT 185, tìm được ở Tây Ninh, váy trơn, ôm ở phần eo, xòe rộng dần dạng chữ A. Thắt lưng mảnh ngang eo, buộc thành một dây nơ và múi vải rũ giữa thân váy. Tượng vấn sarong dài 0,19m so với chiều cao cơ thể 0,46m, vòng lưng váy 0,23m, vòng gấu váy 0,35m. Louis Malleret cho rằng đây là phục sức kỵ sĩ theo lối châu Á. Ông cũng tán thành ý kiến của Pierre Dupont về phong cách của pho tượng này là Crideb (1).
Kiểu thứ hai: váy trơn, ôm sát thân, một nếp váy giữa thân váy, dài từ lưng váy đến gấu váy hoặc bệ. Có bảy pho tượng Vishnu, Ganesa mang ký hiệu BTLS 5551, 5473, 5525, BTMT 108, 117, BTTG 590, BTĐN VT05, thế kỷ VII – VIII sau Công nguyên. Pho tượng Vishnu ký hiệu BTLS 5551, tìm được ở Trung Điền. Tượng vấn sarong dài 0,48m so với chiều cao cơ thể 1,04m, vòng lưng váy 0,49m, vòng hông 0,63m, vòng gấu váy 0,47m. Váy quấn một lớp, hai vạt vải xếp nếp giữa thân trước, đầu vải cuộn lại thành nút thắt lớn giữa lưng váy, gấu váy lượn cong theo vạt váy. Louis Malleret dựa vào ý kiến của Pierre Dupont đã cho rằng, dạng trang phục này có phong cách Prasat Andèt, niên đại giữa thế kỷ VII – đầu thế kỷ VIII sau Công nguyên (2).
Kiểu thứ ba: váy trơn, ôm sát thân, nếp váy giữa thân váy, dài từ lưng váy đến bệ tượng, thắt lưng lớn quấn ngang hông, dưới thắt lưng là một dải vải vòng thành nửa vòng cung ở giữa thân váy trước. Có hai pho tượng Vishnu ký hiệu BTLS 5528 và BTMT 109; thế kỷ IX sau Công nguyên. Pho tượng Vishnu tay cầm vỏ ốc ngang hông, ký hiệu BTLS 5528, sarong dài 0,45m so với chiều cao cơ thể 1,03m vòng lưng váy 0,58m, vòng hông 0,71m vòng gấu váy 0,68m. Váy quấn một lớp, hai đầu vạt vải giữa thân váy, xếp nếp lớn ở lưng váy, thon nhỏ dần phía gấu váy, đường gấu váy lượn cong. Một dải vải trơn, lớn xếp vào giữa lưng váy sau, buông xuống gấu váy. Kiểu dáng này được Jean Boisselier cho là có phong cách Kompong Prah, thế kỷ VIII sau Công nguyên (3), Pierre Dupont thì cho là phong cách Kulên, thế kỷ IX sau Công nguyên (4). Điều này có thể giải thích là do có sự ảnh hưởng, kế thừa lẫn nhau trong các phong cách.
Trong các kiểu dáng sarong, kiểu váy trơn ôm sát thân với một nếp váy giữa thân váy trước.