Post date: Nov 30, 2012 12:49:56 PM
TIỂU DẪN CỦA NGƯỜI SƯU TẦM
Như chính Phan Khôi, dưới bút danh Thông Reo trong bài hài đàm Giấc mộng kỳ khôi trên báo Trung lập (ngày 10.2.1931) đã tiết lộ: Tân Việt là bút danh mà Phan Khôi và Diệp Văn Kỳ ký chung ở những bài viết cho mục Câu chuyện hằng ngày trên Đông Pháp thời báo và sau đó trên báo Thần chung.
Mục Câu chuyện hằng ngày xuất hiện trên Đông Pháp thời báo từ số 673 (thứ năm 19.1.1928). Ban đầu các bài trong mục này thường là của Q.C. (Quán Chi tức Đào Trinh Nhất) (ở các số 673, 677, 678, 679, 680, 684, 685, 687, 697), của Phiêu Linh Tử (ở các số 705, 707, 709, 710, 712, 713, 747), của B.T.M. (Bùi Thế Mỹ), của Sơn Xuyên Bút (một độc giả, ở số 715); đôi khi cuối bài không ký tác giả (ở các số 675, 676, 681, 683, 691). Phan Khôi cũng có vài bài ký C.D. đăng trong mục này (ở các số 714, 717) trong số đó bài Mấy cái quái trong sách và báo ta đã gây thành một cuộc thảo luận kéo dài mấy tháng.
Bút danh Tân Việt xuất hiện trong mục Câu chuyện hằng ngày từ số 723 (24.5.1928), trước đó đã xuất hiện dưới dạng viết tắt T.V. (số 693, ngày 10.3.1928). Từ đó cho đến lúc chấm dứt Đông Pháp thời báo, Tân Việt trở thành tác giả duy nhất của Câu chuyện hằng ngày, tưởng như chỉ do một người viết, nếu không có sự "bật mí", vài năm sau, của một trong hai tác giả.
Ban đầu, các bài trong mục này cũng chưa có sự xác định về thể tài; thậm chí đôi khi nó biến thành nơi mà người của toà soạn bất đắc dĩ phải đôi co với đối tượng bị mục này nói đến (ví dụ xung quanh chuyện Hồ Hải thư xã huy động tiền trước khi in và gửi sách cho người góp tiền). Về sau, nhất là với việc ổn định một bút danh Tân Việt, mục này định hình dần về thể tài báo chí với tính cách một loại "hài đàm", nhàn đàm, dùng giọng điệu hài hước, mỉa mai để nói về một đề tài thời sự nào đó; tác giả mục này cũng tự xây dựng hình ảnh của mình ít khi như là tự tả thực về bản thân, nhưng thường khi lại là bồi tụ những nét của kiểu người đùa rỡn, bỡn cợt, chọc cười thiên hạ.
Dầu biết rằng đây là chuyên mục do hai người viết ký chung một tên, chúng ta vẫn hiểu không phải hai người cùng "viết chung" từng bài. Có thể căn cứ vào giọng văn, vào phạm vi đề tài, vào cách lập ý, v.v... để nhận định và dự đoán từng bài cụ thể có thể là sản phẩm của ngòi bút Phan Khôi hay không. Tuy nhiên sự nhận định và dự đoán như vậy vẫn không thể thay thế những căn cứ xác đáng hiển nhiên về tác giả thực của từng bài, -- điều mà ngày nay hơi khó tìm biết.
Vì vậy, dưới đây xin bạn đọc tiếp nhận Câu chuyện hằng ngày như là loạt tác phẩm viết chung của Phan Khôi và Diệp Văn Kỳ.
N.S.T.
Phan Khôi.
Mỗi khi nói đến điều lập nhà hội An Nam ở Sài Gòn, thì đã có thấy điều lôi thôi. Song những điều lôi thôi ấy cũng bất quá do ở một người hay là ít người mà sanh ra, thì tưởng cũng nên dẹp đi mà bàn qua cái chuyện nhà hội An Nam là một chuyện chung rất cần kíp cho tất cả người An Nam.
Trước hết tôi tưởng tiếng "Cercle" của Tây, là nên dịch ra như người Nhựt, người Tàu, mà kêu là nhà Câu lạc. Câu lạc nghĩa là vui chung, nghe cũng vừa đúng nghĩa và đúng cái tôn chỉ của mình muốn lập nhà hội ấy.
Bây giờ đã có tên rồi, thì nên hỏi coi cái sự ích lợi của nhà Câu lạc ấy ra làm sao?
Trước hết, tưởng ai cũng công nhận rằng ở xứ mình, mà người Lang Sa, người Tàu, người Nhựt bất kỳ là ai cũng đều có tại Sài Gòn một cái nhà hội đặng có thể cùng nhau khi chơi đùa, khi tính công chuyện. Chỉ duy An Nam là chủ mà rủi đã thành ra người khách, mà lại không có một chỗ nào cho tử tế đặng gặp nhau hay là có dịp gì mà đãi ai là người khách riêng của mình. Tưởng ai cũng còn nhớ năm nọ An Nam muốn đãi ông Albert Sarraut về Pháp và mượn cái xã Tây họ không cho, sau phải mướn nhà Philarmonique mà đãi.
Hai là hiện ở Sài Gòn có cái nhà "xéc" Tây mà chẳng bao giờ họ chịu cho người An Nam dự vô. Chỉ duy có một mình ông quan ba Xuân là được đến chơi mà thôi! Song lúc mới xin vô thì cũng đã thấy nhiều người cản trở, đến chừng tất cả các quan binh pháo thủ đòi xin thôi hết, họ mới chịu để cho ông quan ba Xuân vào hội. Thì cũng có một mình ông Xuân mà thôi!!! Thậm chí mỗi khi có cuộc chi vui mà họ cần phải có người An Nam dự vào, thì An Nam cũng phải ra đứng ngoài cỏ, như mấy khi tranh vô địch banh vợt(*) mới rồi đây.
Nội trong hai lẽ ấy cũng đủ làm cho ta phải ráng làm sao mà làm cho Sài Gòn có một cái nhà Câu lạc An Nam.
Huống chi còn cả muôn ngàn chuyện ích lợi khác nữa, như những là có chỗ tập thể thao, có chỗ lập cuộc diễn thuyết mà giúp cho nhau về đường học vấn kiến văn. Chớ hiện bây giờ, người An Nam, mỗi khi muốn thừa nhàn(**), thì chẳng biết đi vào đâu hết. Mà có lẽ cũng vì không có một chỗ mà giải hứng, nên mới sanh ra nhiều chuyện thương phong bại tục.
Thế thời, tôi dám chắc ai ai cũng đồng ý kiến với tôi mà bảo rằng cái nhà Câu lạc An Nam ở Sài Gòn là một điều cần phải có. Mà phải có làm sao cho tất cả những người An Nam có đủ thể thống đều dự vào được, bất kỳ giàu hay nghèo, nghĩa là phải thế nào cho số tiền vào hội đừng quá cao mới đặng.
Nếu nói như ông kia hôm nọ, bàn tính định mỗi tháng góp đến 10 đồng, thì có bao nhiêu người vô được. Mà chánh ngay ông ấy cũng đã nói chỉ kiếm được chừng 50 người mà thôi. Có năm chục người thì hội nhau lại mà làm chi? Mà gọi là nhà Câu lạc của An Nam sao đặng? Huống chi 5 chục người, mỗi người 10 đồng một tháng cũng chẳng ra trò gì.
Vậy thời làm thế nào cho có nhà Câu lạc An Nam đặng?
Muốn cho có nhà Câu lạc, thì trước hết phải để cái óc chánh trị, phe đảng ra ngoài. Đã kêu bằng Câu lạc thì bất kỳ là ai cũng nên hiệp nhau lại mà cùng vui.
Bao nhiêu những nhơn vật ở Sài Gòn đều hiệp nhau lại mà quyết làm cho xong cái nhà Câu lạc, rồi, chừng ấy mới phái một ít người quen biết lục tỉnh đi xin mấy ông nhà giàu quyên trợ vào. Bao giờ mấy ông chịu nhận như chúng ta rằng điều lập nhà Câu lạc là một điều rất cần ích, ta mới có thể mong cho thành được. Bằng như mấy người hằng sản An Nam ta mà làm ngơ, thì chẳng bao giờ xong đặng.
Mà muốn cho họ tin, thì trước hết mình phải đừng chia rẽ nhau, đừng mời ông nầy, bỏ ông kia như hôm nọ. Vì phải lựa người có tín nhiệm mới làm cho tin mà nghe đặng.
Cách chừng một năm nay, tôi đã có nói với ông Trương Tấn Vị ở Châu Đốc về chuyện ấy, thì ngài cũng đã có hứa rằng, sẽ hết sức đi cùng lục tỉnh mà cổ động tán thành cho việc lập nhà Câu lạc An Nam ở Sài Gòn.
Kỳ nầy sao không cậy ông Trương Tấn Vị thử coi?
TÂN VIỆT
Đông Pháp thời báo,Sài Gòn, s.728 (7.6.1928)