Miếu Tiền Hiền ở xã Bình Mỹ, Châu Phú và dấu ấn thời khẩn hoang lập làng

Phan Huỳnh Như

Bài đăng trên Tạp chí Văn Hóa – Lịch Sử An Giang số 170, tháng 5-2019, trang 23-24.

Miếu Tiền Hiền thuộc ấp Bình Trung, xã Bình Mỹ, huyện Châu Phú là một ngôi miếu đơn sơ, nằm lẫn khuất ven Quốc lộ 91; phía trước miếu là cây da to lớn, có tuổi đời gần 150 năm, gắn liền với quá trình khai hoang lập làng của người dân qua các giai đoạn di cư đến sinh sống ở làng Bình Mỹ.

Theo truyền kể của những vị cao niên đến nay thì miếu Tiền Hiền là nơi thờ ông Nguyễn Duy Đức – người có công lao rất lớn trong buổi đầu khẩn hoang lập làng Bình Mỹ. Năm Giáp Tý, chúa Nguyễn Phúc Khoát, thấy thế lực nước nhà vững chắc nên khuyến khích người dân tiến về Nam khai hoang lâm để lập ấp, lập nghiệp và mở rộng bờ cõi. Trong số những người thừa lệnh chúa Nguyễn Phúc Khoát có ông Nguyễn Duy Đức, người gốc miền Trung vào Nam khai phá, rồi ông định cư lại khoảnh đất ven bờ sông Hậu này.

Ông Nguyễn Duy Đức khi đến vùng Bình Mỹ khai khẩn thì nơi đây là rừng hoang cỏ rậm, cây cối ngút ngàn, không có lối đi, dân cư thì toàn vùng Bình Mỹ xưa kia chỉ được 5 hay 10 nóc trại. Vùng đất hoang vu, rừng rậm, sông nước bao la nên có nhiều thú dữ trên rừng dưới sông, lại thêm dịch bệnh luôn trực chờ làm hại con người, nhưng ông vẫn quyết tâm bám trụ sinh sống, khai khẩn lập điền.

Ông khai mở đốt phá lần từng khoảnh đất và chiêu mộ những người di cư Nam tiến qua đường dừng chân lại khẩn hoang cùng ông. Do vậy số người lưu lại khai mở đất hoang ngày càng thêm đông, diện tích đất khai mở ngày càng thêm rộng. Có khá nhiều người sinh sống, quây quần bên nhau thành làng, cơ ngơi ổn định nên ông đặt tên nơi mới khai lập là Long Mỹ thôn (thôn Long Mỹ), ranh trên giáp xã Vĩnh Thạnh Trung ở rạch Cái Dầu, ranh dưới giáp thôn Bình Phú tại cầu rạch Mặc Cần Dưng (lúc này chưa có thôn Bình Hòa).

Cuộc sống ổn định, cư dân đông đúc, nhiều người có nhu cầu tâm linh, do vậy, ông cùng các bô lão trong làng đứng ra xây cất một ngôi đình thờ Anh hùng ái quốc vong thân. Đình này được cho là cất tại rạch Trà Vơ, nơi ranh đất ông Nguyễn Tài Ngoán và ông Lưu Văn Lai (còn gọi Hương kiểm Phố). Đình khởi đầu cất bằng cây cổ thụ, lợp tranh vách lá. Đình thần xây cất xong, ông Nguyễn Duy Đức và các vị bô lão trong làng Long Mỹ thượng sớ lên triều đình xin một Sắc Linh Thần, được triều đình phong cho ngôi đình thôn Long Mỹ một sắc thần là Thống Binh Chưởng Quân Nguyễn Hữu Cảnh với danh nghĩa là Chánh thần.

Ông Nguyễn Duy Đức về khai hoang lập làng nơi đây năm 1744 và kéo dài đến 42 năm sau, tức là năm [trang 24] 1786 thì việc xây dựng đình và tên thôn Long Mỹ mới chính thức được triều đình công nhận là thôn. Đến năm 1815, đình thôn Long Mỹ bất ngờ bị cháy. Sắc thần được triều đình ban và nhiều hiện vật lưu giữ trong đình cũng bị cháy theo. Để tưởng nhớ ân đức của người tiên phong dẫn dắt lưu dân khai mở điền địa sinh sống, lập làng, lập đình, ... người dân thôn Long Mỹ lập miếu thờ ông Nguyễn Duy Đức và tôn ông là Tiền Hiền ở vùng đất Long Mỹ - Bình Mỹ ngày nay.

Hàng năm, vào 2 ngày 24 – 25 tháng 5 âm lịch là ngày cúng của ông. Lễ cúng diễn ra rất long trọng tại ngôi miếu, với đầy đủ lễ vật và nghi lễ. Lễ vật thường cúng đầu heo và những vật phẩm mà người dân địa phương mang đến cúng trả lễ. Nghi thức lễ cúng diễn ra theo cách thức cúng đình ở Nam Bộ, như: chánh bái, bồi bái, học trò lễ, bộ nhạc lễ; nhất bộ nhất bái, dâng hương, dâng tửu, dâng trà; mâm cúng đất đai viên trạch, cúng Anh hùng chiến sĩ trận vong, ... Trong ngày lễ, người dân cầu ông Nguyễn Duy Đức hộ độ cho cuộc sống được bình an, làm ăn thuận lợi, mùa màng bội thu...

Nơi chính điện ngôi miếu đặt bàn thờ lớn, với hai chữ Tiền Hiền (). Bàn thờ được bày trí đơn giản nhưng trang trọng: lư hương, bộ lư, bình hoa, cặp hạc lưỡng biên, dù lộng, quạt... Bên phải và bên trái là hai bàn thờ Hữu Ban và Tả Ban như mô-típ miếu thờ các vị thần ở Nam Bộ.

Miếu Tiền Hiền là dấu ấn ghi lại bước đường khai hoang lập ấp trong muôn vàn khó khăn gian khổ để giữ vững vùng đất mới của lớp lưu dân miền Trung đầu tiên tiến vào Nam sinh cơ lập nghiệp. Miếu thờ Tiền Hiền – người có công ở một vùng đất, nhằm biểu hiện lòng biết ơn của người sau dành cho người trước. Nhờ Tiền Hiền mà cuộc sống nơi thôn xóm buổi đầu được sung túc, cuộc sống đủ đầy, chăm lo nhu cầu tinh thần của lưu dân ở vùng đất mới...!

P.H.N