Het jaar 2001
Op 20 februari 2001 kondigt Ibarretxe verkiezingen voor het Baskische Parlement aan (13 mei ) en eist van de PP-Partido Popular en de PSE-Partido Socialista de Euskadi dat ze hun alternatieven aanbieden. De vorige verkiezingen werden op 25 oktober 1998 gehouden, nadat Akkoorden van Lizarra getekend waren, en gedurende het staakt het vuren van ETA. Nu zullen ze anderhalf jaar eerder komen dan de in de wet voorziene 4 jaar.
"13-M", 13 maart 2001: verkiezingen in Baskenland. De coalitie PNV met EA-Eusko Alkartasuna wordt de grote winnaar met 42,7%, maar haalt geen volstrekte meerderheid. (30 van de 75 zetels). EH-Euskal Herritarrok verliest de helft van de kiezers (aan de coalitie PNV-EA, maar ook aan IU-Izquierda Unida). PP haalt helemaal niet de grote overwinning die ze zich al hadden toegeëigend. In Alava waar UA-Unidad Alavesa zich bij hen aansloot, blijven ze zelfs ter plaatste trappelen. De PSE-Partido Socialista de Euskadi blijft eveneens ter plaatse trappelen. Ze hebben er zelf voor gekozen aan de kant van de PP te gaan staan. Het "Akkoord voor de Vrijheid en tegen het Terrorisme" dat de PSOE en de PP in december afsloten en waarbij de PNV en EA uitgesloten werden , heeft hen nu de das omgedaan.
19.06.01: Na 23 jaar activiteit zal de politieke partij Herri Batasuna (Volksunie) vervangen worden door de nieuwe formatie BATASUNA (Unie, Eenheid). Er zitten 32 leden in de leiding. Maar op 01 juli 2001 moet Batasuna al een behoorlijke klap verwerken: de groep Aralar, onder de leiding van Patxi Zabaleta, trekt zicht terug uit de partij en gaat in de toekomst zijn eigen weg. Op 22 september 2001 vestigt Batasuna zijn nieuwe nationale zetel in Iruñea-Pamplona, omdat dit de historische hoofdstad van het land is. Euskal Herria werd gebouwd vanuit Navarra. Het gebouw ligt in de wijk Errotxapea en is gevestigd in een oude fabriek van IWER, voordien Matesa genoemd.
21 jaar en 4 maanden cel
José Maria Etxaniz verbleef 21 en 4 maanden in de cel. Hij werd gearresteerd op 19 februari 1980 en na 10 dagen “incomunicado” (totaal afgezonderd van iedereen, ook advocaat) bij de Spaanse politie, heeft hij bijzonder ernstige folteringen aangeklaagd.
Zonder resultaat natuurlijk. Hij bracht zijn bijzonder streng gevangenisregime door in 10 verschillende gevangenissen, waarvan de meerderheid op meer dan 1000 km van zijn woonplaats. De Audiencia Nacional had hem tot 25 jaar veroordeeld, en met in acht name van de voorziene strafverminderingen, moest hij normaal gezien vrijomen in 1998. Het heeft langer geduurd. Hij kwam pas vrij op 17 juni 2001.
Op 17 juni 2001, de dag dat hij vrij kwam, had de Baskische gevangene, José Mari Etxaniz uit Bergara, er de meeste dienstjaren op zitten van alle gevangenen. Hij werd nog extra zwaar gestraft door van gevangenis naar gevangenis gesleept te worden. Zo kwam hij terecht in zowat alle Spaanse gevangenissen die hiervoor in aanmerking komen. Bovendien zat hij meestal in isolatie. Daarbij kwamen nog de dagelijkse vernederingen van de functionarissen.
“Gedurende 9 maanden mocht ik de cel niet uit, zelfs niet om te luchten. Er was geen licht in mijn cel. Als ik wat wilde lezen, moest ik dit doen met behulp van een aansteker. Gedurende 13 jaar moest ik alleen eten, totaal geïsoleerd. Soms lukt het de beulen om op die manier iemand moreel stuk te krijgen, maar meestal reageren de gevangenen met waardigheid. Je weet dat er mensen en actiegroepen achter je staan en dat houdt je recht. De gevangenenspreiding heeft gefaald. We staan sterker dan ooit. Ik wil je dit staaltje van menselijke wreedheid niet onthouden. Op een bepaalde dag, 9 juni 1986, opende een cipier mijn cel en droeg mij op een massage aan mijn vriend te geven. Ik rook onraad en vroeg wat er gaande was. Ik kreeg geen antwoord en werd naar de cel van Kirruli gebracht. Hij lag dood voor mijn voeten. Ze hadden niets, maar dan ook niets ondernomen om hem bij te staan toen hij ernstig ziek was.”
Op 20 november 2001 neemt het Baskische Parlement een voorstel van Batasuna-vertegenwoordiger, Jone Goirizelaia, aan om een debat te starten over het mogelijke buiten de wet stellen van BATASUNA. In de tachtiger jaren oordeelde het Hooggerechtshof reeds tot tweemaal toe dat de statuten van Herri Batasuna legaal waren. Anasegasti, PNV-woordvoerder in het Congres, zegt: "Ideeën begaan geen misdaad". "Illegalisering zou een slechte diagnose van de situatie zijn." Volgens de woordvoerder van de PSOE, Jesús Caldera, daarentegen delen ETA en Batasuna principes en objectieven en zullen wel ooit hetzelfde worden.
Jone Goirizelaia
24.11.01: "De Europese Unie zal geen politieke partijen opnemen in de lijst van terroristische organisaties." Dit zegt de Europese commissaris van Justitie en Binnenlandse Zaken, de Portugees Antonio Vitorino. Maar Spanje wilde direct profiteren van de aanslag van 11 september en de VS te imiteren. Het Spaanse establishment stapte, met het zogenaamde "antiterroristisch pact", afgesloten tussen de PP en de PSOE, af in Brussel waar de leden, onder wie de gigant en "filosoof" Fernando Savater de verdediging ervan op zich namen. Toen werden ze ook al ontvangen door dezelfde Vitorino. De bedoeling was toen reeds Batasuna te koppelen aan ETA. Nú, na de weigering om Batasuna op de lijst te zetten, zegt de Minister Woordvoerder, Pio Cabanillas dat het nooit aan de orde was om de abertzalepartij buiten de wet te stellen. Mariano Rajoy, Binnenlandse Zaken, vraagt aan de Unie een "open lijst" uit te werken (dan kunnen ze nadien zélf de namen invullen!)
Arzalluz, president van de PNV, is van mening dat de chef van de Spaanse Regering "de belachelijkheid bereikt heeft" en hij herinnert eraan dat Batasuna een politieke formatie is met vertegenwoordiging in instellingen en dat de partijstructuur geregistreerd is. Hij verwijt Aznar dat hij een Europeaan wil laten beslissen over wat anderen moeten denken. "Waarom stelt U zelf Batasuna niet buiten de wet?". Gorka Knörr (EA) noemt Aznar een beunhaas en onbekwaam.
28.11.01: Het "anti-terrorismepact" tussen PP en PSOE werkt aan een project om de staatssubsidie die elke partij krijgt, afhankelijk van het aantal kiezers, niet meer toe te kennen aan de abertzalepartij Batasuna. EH-Euskal Herritarrok eist een achterstallige som op van circa. 1.000 miljoen peseta's. Dit project is, volgens de Batasunakopstukken, Arnaldo Otegi en Joseba Permach, enkel mogelijk in Spanje en in Turkije.
