Een paar slachtoffers

Op 23 juli 1936 kwam de Burgeroorlog per auto in Galarreta binnen...

De Staatsgreep door Franco en Mola was slechts 6 dagen eerder gepleegd en dan nog op méér dan duizend kilometer afstand, in Melilla, de Spaanse enclave in Afrika.

In de auto die Galarreta binnen gereden kwam, zaten 4 personen: drie militairen en een burger. Ze vroegen waar Pedro Salinas woonde, bijgenaamd “el Americano” (omdat hij jaren in Alaska had gewoond). Ook Bernardino Domingo, de dorpsonderwijzer zochten ze. Beiden waren openlijk sympathisanten van de Spaanse Republiek.

Enkele dagen later kwam de auto opnieuw, nu vergezeld van 26 gewapende requetés (*). De hyena’s roken hun slachtoffers, want noch Pedro Salinas noch Bernardino Domingo waren onbekenden in het dorp. Dat waren Mauricio Rodríguez, professor in Gordoa en Miguel Gil, onderwijzer in Zalduondo, evenmin.

Daniel Arrate, de dorpspastoor van zowel Galarreta als van Zalduondo, had al een hele tijd van op de kansel staan fulmineren tegen diegenen die (republikeinse) “kranten uit Madrid” lazen, doelend op de twee onderwijzers, Salinas en Domingo, die de reformistische krant “El Sol” lazen. Bovendien hadden ze een radio waar de sympathisanten van de legaal gekozen Republiek naar kwamen luisteren. Zo vernamen ze ook dat er een Staatsgreep was gepleegd. Salinas en Domingo (op beschuldiging atheïst te zijn en in de school “slechte boeken” te hebben) werden op de vrachtwagen geladen. Onderweg reden ze door Gordoa en Zalduondo waar de onderwijzers Mauricio Rodríguez en Miguel Gil nog werden “opgepikt”.

In Vitoria keerde de vrachtwagen en reed naar de bergtop “Otsoportillo” van de bergketen Urbasa waar ze gefusilleerd werden. Salinas “de Amerikaan”, was daar bij wonder in de duisternis kunnen ontkomen. Het was 9 augustus 1936.

Elk jaar worden ze herdacht, samen met de andere repressieslachtoffers. “Officieel” gebeurt er nog steeds niets! De gedenksteen werd enkele jaren geleden in beton vastgelegd nadat hij dreigde versmacht te worden tussen twee bomen.

Foto W. Hensgen