cht van Ezkaba gelinkt met Jacinto Ochoa Martikorena, een republikein die zijn hele leven vocht. "Gestoras pro Amnistia" werd geboren door de belangeloze hulp van deze ex-gevangene. Maar Jacinto stierf een paar jaar geleden en gisteren (22 mei 2001) nam zijn oomzegger, Karlos, gemeenteraadslid van EH (Herri Batasuna) het woord.

Bij de gedenksteen herhaalde Karlos de woorden die zijn oom steeds sprak: "Die vlucht was gemotiveerd door de wil om verder te strijden voor de Republiek en om de waardigheid terug te krijgen die we verloren hadden in de gevangenis."

Hij bracht ook de noodzaak naar voor "de stilte te breken" zoals de film van Montxo Armendariz ("Silencio Roto"). Zoals Jacinto steeds bleef zeggen: "Amnestie is niet dat zij me vergeven, maar wel dat ik hén vergeef." Volgens Karlos kan de vlucht nog steeds voor velen een les zijn. Historisch geheugen is noodzakelijk om het heden te begrijpen, dat nog vol fascisten zit die zich een democratisch pak aantrekken. De oude, beroemde Spaanse filmster Paco Rabal zei onlangs nog "Dit land stinkt naar Franquisme". Zo stemde in het parlement van Navarra de UPN (de spitsbroeders van de PP van Aznar) enkele dagen geleden nog tegen een verklaring die publiekelijk erkende dat de vluchtelingen het recht aan hun kant hadden staan.

Het dorp van de weduwen

In het uiterste zuiden van Navarra ligt Sartaguda, "het dorp van de weduwen". Ze hebben er een klein monument opgericht voor de geliefden die na de burgeroorlog gefusilleerd werden. Het heeft slechts de grootte van een smalle paraplubak. Dat stelt inderdaad niet veel voor! De tekst is tweetalig. Eerst Spaans, de taal van de streek, dan Baskisch de tweede taal van Navarra:

Het dorp wil in de plaats van het minieme ding iets groter, iets in een soort ereparkje. Daarvoor is geld nodig. Voor zulke dingen moet je dan niet bij de Regering van Navarra zijn. Die wordt gevormd door de PP en die partij stamt af van de moordenaars die indertijd aan de trekker van de dodende wapens stonden!

Kort na de staatsgreep van Franco van 18 juli 1936 die tot de verschrikkelijke Spaanse Burgeroorlog zou leiden werden er 80 mannelijke inwoners gefusilleerd! De Vereniging van Gefusilleerde en Verdwenen Familieleden (!?) van Navarra wil er nu een obelisk laten optrekken ter ere van allen (wiens naam tot op heden niet voorkwam op de officiële monumenten.) De burgemeester van Sartaguda (van de UPN) verklaarde nu dat hij de obelisk wil inpassen in een park ter "Herinnering aan de Eendracht". De vereniging verklaarde dit idee buiten alle proporties op een ogenblik dat hun vermoorde familieleden nog niet in ere waren hersteld en zelfs niet eens de plaats bekend was waar hun lijken werden achtergelaten! De burgemeester zegt nu dat hij enkel een tegenvoorstel had gelanceerd, maar de oppositie verwijt hem dat hij het project op de lange baan wil schuiven. De Vereniging, die van de Regering van Navarra 150.000 euro kreeg toegestopt, heeft tot op dit ogenblik van de gemeente nog geen grond gekregen om hun monumentje neer te zetten. Volgens hen gaat het hier om een humane zaak, niet om een politieke.

Drie vertegenwoordigers van de “Asociación de Familiares de Fusilados en la guerra Civil” woonden de plenaire vergadering bij waarop de motie “Constructie Memoriaal Sartaguda” zou worden besproken. In de motie stond onder meer de subsidie van 30.000 euro’s, het plaatsen van drie beeldhouwwerken, vijf teksten over het thema van de burgeroorlog en de bouw van een muur van zeven meter met daarop de namen van alle gefusilleerden. (In de regeringsverklaring van het parlement van Navarra was de oprichting van het Memoriaal ingeschreven). Na 6 uur wachten werd het punt van de agenda afgevoerd door de UNP en de CDN, wegens niet hoogdringendheid.

Doorbraak op 22.12.2005: de begrotingsronde voor Navarra, betreffende het jaar 2006, is gisteren, 22.12.2005, van start gegaan. Eindelijk werd een gedeeltelijke dotatie van 150.000 euro’s aangenomen om het “Parque de la Memoria de Sartaguda” te financieren. Stemden voor: PSN, Aralar, IU, EA, CDN en PNV. UPN onthield zich.

Het zijn allemaal broers van mij

Het Wetenschappelijk Genootschap Aranzadi, dat zich de verdwenen slachtoffers van de Burgeroorlog aantrekt, ontdekte op 15 juni 2004, drie nieuwe gemeenschappelijke graven uit 1936, ditmaal in Elgeta (*) (bij Bergara in Gipuzkoa). Het zou om de stoffelijke resten gaan van 8 personen, verdeeld over drie graven. Alles wijst er op dat het om "gudaris" (soldaten) republikeinse "milicianos" en inwoners van Elgeta gaat.

Volgens één van de inwoners van Elgeta verloor de 23 jarige Luis María Bautista het leven door een obus, gelanceerd door het Legioen Cóndor. Zijn broer kon hem niet identificeren maar hij verklaarde geëmotioneerd dat het "allemaal broers van hem waren." Er zouden honderden mensen geliquideerd zijn bij Elgeta want de Franquistische troepen hadden "de handen vrij om te doen wat ze wilden".

In Oktober 1936 was ongeveer de hele provincie Gipuzkoa door Francotroepen onder de voet gelopen. Aan de lopende band werden mensen geliquideerd en meisjes verkracht. Enkele dagen nadat Elgeta gevallen was werd Guernica gebombardeerd.

In verschillende plaatsen in Baskenland wordt gewerkt aan het "recupereren" van de door het Francoregime gefusilleerde mensen. De bedoeling is de stoffelijke resten een identiteit te geven en een eervol graf. De autoriteiten werken er "niet erg hard" aan mee.

De Baskische Regering wil met een handje vol geld het probleem uit de wereld helpen. Het congres in Madrid besloot onlangs de slachtoffers van de Franco-repressie uit de periode 1968-1977 (het jaar van de amnestie) te vergoeden. Maar een aantal politieke kopstukken die tijdens dat crimineel regime een "job" hadden in de hoogste structuren zitten nu nóg aan de top! Nooit moesten ze vergiffenis vragen, nooit werden ze veroordeeld. Het wordt de hoogste tijd de strijders tegen de dictatuur schadeloos te stellen en ze te eren. De wonden moeten definitief geheeld worden.

Op 14 april 2007 werd het monument “Itxortako Atea” (de poort van Itxorta) ingehuldigd als nagedachtenis aan de gudaris (Baskische soldaten) die sneuvelden tijdens de Spaanse Burgeroorlog, toen zij de wettige republiek verdedigden. Het gaat om “de slag van Elgeta”.

Op 12 april 2008 wordt de monoliet door “españolistas” met verf beklad en gedeeltelijk beschadigd.

De slag van Elgeta of Intxortas had plaats van 20 tot 24 april 1937 en is in Baskenland bijzonder goed gekend, omdat de gudaris er gedurende 7 maanden in slaagden de troepen van generaal Mola tot staan te brengen. Het bombarderen van de loopgraven door de troepen van Franco kostte het leven aan minstens 400 gudaris. Het overwicht was te groot te geworden en wat er met de overlevenden gebeurde, kan u zich heel goed inbeelden.

Euzko Gudarostea

"Euzko Gudarostea" is de Baskische benaming die gegeven werd aan het leger van de Baskische regering tijdens de Spaanse burgeroorlog. De Euzko Gudarostea kwam uiteindelijk onder het bevel te staan van intendancekapitein Cándido Saseta. Het leger werd gecontroleerd door de Députés van de PNV, Manuel de Irujo, José María Lasarte en Telesforo Monzón.

Het Euzko Gudarostea was samengesteld uit 28 bataljons, waaronder 12 van de PNV en 2 van de ANV. Het beschikte ook over een kleine marinevloot, de “Euzko itsas Gudarostea” genoemd, en die vloot bestond uit 4 omgevormde vissersschepen (treilers) die deels bewapend werden en deels dienst deden als mijnenvegers. De piepkleine vloot werd beroemd in de slag bij Matxitxako tegen de kruiser “Canarias”. Het leger beschikte ook over een kleine luchtmacht, genoemd naar het beroemde circus uit die tijd “Circo Price”, omwille van de vele kleuren van de vliegtuigen.

Wij blijven in oorlog