Tijdens de maanden die volgden op de 2de Assemblee werd de reorganisatie doorgevoerd, en konden de activiteiten verder gezet worden. Eén van de eerste activiteiten was de viering van de Aberri Eguna van 14 april 1963. Op vraag van Enbata werd voor de eerste maal een Aberri Eguna gehouden buiten Euskadi, in Iparralde (Frans-Baskenland). Naar aanleiding van die gebeurtenis stelde Enbata de toekomstige richting van de organisatie voor en maakte het genaamde “Charter van Itxassou” openbaar.
De maanden daarop waren het aanbrengen van slagzinnen op muren, het verdelen van pamfletten en het aanbrengen van Ikurriña’s de hoofdactiviteiten van ETA. De acties namen in aantal toe en werden uitgebreid. De uitzendingen van radio Tolosa werden onderschept, afgebroken en ETA zond een communiqué uit.
Samen met de dynamiek van nationale bevestiging (de natie Euskal Herria) werd een groot gedeelte van de energie besteed aan de arbeidersstrijd. Op 7 oktober 1963 verspreidde ETA 11.000 vlugschriften om de stakingen in de industriezone van Bilbao te ondersteunen. Het antwoord van het regime liet niet op zich wachten en de volgende dag al werden 30 personen gearresteerd, en de dagen nadien zouden er nog volgen. Zij werden allemaal berecht voor het nieuwe orgaan, de “TOP-Tribunal de Orden Público”, opgericht op 2 december 1963. Franco wilde met dit nieuwe orgaan, eigenlijk de opvolger van de beruchte “Tribunales de Guerra”, de oorlogstribunalen, een meer aanvaardbaar imago opbouwen, maar er was alleen een naamsverandering doorgevoerd en de TOP werd al even berucht als zijn voorganger.
De aanhoudingen van oktober bezorgden ETA grote schade, vooral in Bizkaia. De komende maanden werd het gros van de activiteiten verplaatst naar Gipuzkoa, en het Uitvoerende Comité zag zich verplicht om de doeltreffendheid van de structuren gevoelig op te krikken. Er moest dus een nieuwe reorganisatie worden doorgevoerd, maar de impact hiervan was zo groot dat dit probleem in een volgende assemblee moest behandeld worden, en het bijeenroepen van het volgende congres zal nog een paar maanden op zich laten wachten. Intussen werden de acties opgedreven: tussen eind 1963 en begin 1964 pleegde ETA 5 aanslagen met dynamiet tegen diverse centra van het regime. Dit werd gevolgd door het opblazen van Franquistische monumenten. ETA had het dynamiet weten te bemachtigen uit een steengroeve, en het gebruik ervan was een eerste belangrijke stap naar een gewapende praktijk van hogere intensiteit. Een nieuwe repressieve mokerslag was het gevolg, maar ETA zag in dat hun acties vruchten begonnen af te werpen.
Het jaar 1964 werd ingezet met een manifest, dat later op grote schaal verspreid zou worden. Het document, “Manifiesto de ETA al pueblo Vasco”, bevatte 2 hoofdlijnen:
1) Aan de ene kant een oproep tot het Baskische volk om een toekomst op te bouwen op basis van inherente rechten op een eigen natie, zonder onderwerping aan de Spaanse staat. Een traditioneel nationalisme met de legitimiteit tot recuperatie van de vrijheden en het herstel van de Republiek.
Manifiesto de ETA al pueblo Vasco
1 januari 1964
“Zelfs zogenoemde nationalistische krachten proberen een deel van het Baskische volk mee te sleuren in een nieuw avontuur om het probleem Spanje op te lossen. Onder het voorwendsel van een eventueel te vormen toekomstige republiek of monarchie in de hoofdstad Madrid van ons buurland, zou het mogelijk worden om te praten over eventuele concessies om een zekere autonomie toe te kennen aan bepaalde regio’s van Euskadi.
Wij eisen zelfbeschikking en onafhankelijkheid voor Euskadi. Wij zijn geen Spanjaarden, wij zijn geen Fransen, wij zijn Basken! Wij hebben beslist om voor zelfbestuur te opteren, op basis van de Baskische etniciteit, beschikkend over onszelf, vrij en voor iedereen, los van vreemde inmenging.”
2) Aan de andere kant wordt een oproep gelanceerd aan de hele Baskische gemeenschap om deel te nemen aan de strijd, vanuit de overtuiging dat de strijd pas begonnen is en de ondubbelzinnige medewerking van heel het volk nodig zal zijn:
Manifiesto de ETA al pueblo Vasco
1 januari 1964
“ETA herinnert het Baskische volk eraan, zowel aan de autochtonen als aan diegenen die uit andere landen komen, dat de strijd voor de nationale en sociale bevrijding niet de inzet van een minderheid mag zijn, maar de strijd van een massa. Er is geen plaats voor strijdende partijen, alleen voor “patriotten” of “verraders”. Wie niet voor het Baskische volk is en haar verzet, is tegen dat volk.”
De intoxicatiecampagne van het franquistische weekblad “El Español” in februari 1964 heeft de organisatie geen windeieren gelegd. Naam en acties geraken bekend, worden gerespecteerd en voor veel Abertzales is ETA het referentiepunt bij uitstek geworden. Ondanks het tot nu toe bescheiden niveau van de acties, is de impact, bij een gemeenschap die gewoon is in stilte te piekeren over hun onmacht, bijzonder groot. Zelfs buitenlandse communicatiemedia begonnen de politieke acties tegen het Francoregime en de repressiegolf op te merken.
Hoewel de PNV, voor een groot deel van de Basken die zich ook als Abertzales beschouwden, het referentiepunt bij uitstek was, bleef de partij steken in een ideologische verlamming, en dit bemoeilijkte uitermate de connectie met de nieuwe realiteit die door Euskadi waaide. ETA begon meer en meer het sociale terrein van de PNV in te palmen en stond op het punt een aanzienlijke Abertzalebeweging, eerder links gericht, te realiseren. Een nerveuze PNV lanceerde in maart 1964 in hun publicatie “Askatasuna” (vrijheid) een aanval op ETA, met de beschuldiging dat ETA ondergeschikt was aan het internationale communisme. De polemiek werd nog opgedreven toen ETA van antwoord diende met het vlugschrift: “A todos los Vascos de buena fe” (Aan alle Basken van goeder trouw). Er werd openbaar gemaakt dat ETA gezocht had naar punten van overeenkomst met de PNV. In januari 1964 hadden Isidro en Telesforo Monzón met de idee gespeeld om een “Comité Coordinador de Resistencia Vasca” (Coördinatiecomité van het Baskische Verzet) op te richten, maar de PNV had negatief gereageerd.
De voortdurende repressie door het Francoregime plaatste ETA voor de noodzaak om een stelling uit te werken die de strijd meer zuurstof zou toedienen: de gewapende strijd. Als vrucht van vele debatten werd eind 1963, door de toenmalige verantwoordelijke coor de militaire tak van ETA, Iulen Madariaga, een document opgesteld: “La insurrección en Euskadi” (De opstand in Euskadi). Door de negatieve houding van de PNV, stond ETA alleen, en begin 1964 werd de tekst gepubliceerd in de bijlage “Cuadernos de ETA, n°20” van de externe publicatie “Zutik 19”. De filosofie van het artikel kan in één zin worden samengevat: “Als de politiek alle mogelijke middelen heeft opgebruikt, rest alleen nog de verplichting van een rechtvaardige bevrijdingsoorlog.”
“Insurrección en Euskadi”
voordien getiteld: “La Guerra Revolucionaria”
“….Creatie van de liberado, militant die zich volledig aan de politieke actie wijdt, die in de clandestiniteit leeft, met valse papieren.
Creatie van een andere structuur, het systeem van de “hirurko”, een cel van drie militanten die verantwoording moeten afleggen aan de liberado.
De hoogste gezagdragers, de leiders van de organisatie worden nu buruzagi genoemd.
De creatie van een parallelle steunorganisatie, die onafhankelijk werkt van de hirurko’s.
De goedkeuring voor een grootscheepse propagandacampagne over heel Euskadi, alvorens over te gaan naar andere vormen van strijd (gewapend). Een voorbeeld is de “Carta abierta de ETA a los intelectuales vascos”, open brief aan de Baskische intellectuelen (zie verder bij 4de Assemblee).
De goedkeuring dat de werking van de PNV diametraal staat t.o.v. de belangen van de Nationale Bevrijding.
Alle verantwoordelijken binnen ETA moeten binnen de twee jaar het Euskara machtig zijn…”.
Tussen maart en april 1964 werd besloten een nieuwe Assemblee samen te roepen. De "3de Assemblee" was voorzien ergens in de vallei van Erronkari (Navarra), maar de ontelbare aanwezigheid van politie en Guardia Civil ter plaatse en in de verre omstreken, noopten ETA er toe de plaats van samenkomst te wijzigen naar de Rue des Cordeliers te Baiona.
Op 3 mei 1964, tijdens de "3de Assemblee" die gehouden werd in Baiona, werd het besluit genomen de gewapende revolutionaire strijd toe te passen (aplicaciόn de la guerra revolucionario) als beste middel om het politieke doel te bereiken dat zij beoogden.
De vervanging van de buruzagis door de liberados stelde ernstige problemen in verband met isolement: contacten en communicatie waren wegens de repressie bijzonder moeilijk geworden, zodat de noodzaak ontstond om een structuur te creëren die directe steun zou kunnen verlenen aan de liberados. Volgens de richtlijnen in “Insurrección en Euskadi”, waren dat de “hirurko’s”.
Er werd een parallelle organisatie in het leven geroepen, “OPA-La Organización Paralela”, bestaande uit sympathisanten die alle noodzakelijke hulp en ondersteuning zouden bieden, zowel in Hegoalde als in Iparralde (de “interiores” en de “exteriores”). Het risico liberado te zijn in de organisatie, was zo groot, zodat veel arbeiders en studenten zich geroepen voelden om de parallelle organisatie te vervoegen en op die manier steun te verlenen.
ETA publiceerde haar manifest "Insurrección en Euskadi" (Opstand in Euskadi). Dit moest worden bereikt door middel van rebellie en guerrillatactieken. Er werd ook besloten definitief te breken met de PNV (Baskische Nationalistische Partij), die zij te laks vonden en die altijd negatief reageerde op voorstellen (zie hoger, b.v. Coördinatiecomité van het Baskische Verzet). De harde kern hamerde erop dat Euskadi een bezette natie was geworden, als gevolg van de inmenging door een vreemde, militaire macht (Spanje). De noodzakelijke gevolgtrekking moest dus zijn: gebruik van verzetsdaden, van geweld om de dekolonisatie te bereiken.
De gestage toenadering in 1964 van een groep militanten van EGI, de jongeren van de PNV, in de rangen van ETA, introduceerde een nieuwe impuls richting gewapende en revolutionaire actie (vergeet niet dat we in de jaren 60 zijn, met mei 1968 als uitschieter in het buitenland). Maar de groeiende invloed van ETA in de Abertzalebeweging was voor de PNV meer dan een doorn in het oog. Met het oog op een groot verrassingseffect besliste de PNV in 1964, voor de eerste maal sinds de burgeroorlog, een Aberri Eguna samen te roepen in Euskadi. De bijeenkomst vond plaats te Gernika op 29 maart 1964. Ondanks het klimaat van vijandschap met de PNV antwoordde ETA positief op de oproep. De concentratie, ondanks een vijandige politiemacht, was spectaculair. Naargelang de bron waren 40.000 tot 60.000 nationalisten samengekomen. Dit resultaat zette de PNV aan een communiqué uit te geven waarin het taalgebruik radicaler was dan ooit tevoren. Het werd een regelrechte aanval op de structuren van het Franquisme. De Aberri Eguna van Gernika luidde een periode in van verandering. De bijeenkomsten, die vroeger een privaat karakter hadden, werden nu de thermometer waarop de toestand van het Baskisch verzet kon worden afgelezen. Een ander gevolg was dat de 1 meiviering van 1964, in de straten van Bilbao, een samenscholing teweegbracht van tienduizenden manifestanten, een nooit geziene massa. Na deelname aan de viering had ETA voorzien in een “Fiesta Euskara”, een feest voor de Baskische taal, in Deba op 17 mei 1964, met andermaal duizenden aanwezigen. Iedere manifestatie kende een vervolg in harde repressie, en de opeenvolging van repressieve operaties hadden tot gevolg dat tientallen militanten in de cel belandden.
Diverse initiatieven werden op het getouw gezet om de levensomstandigheden van de gevangenen te verbeteren en om het statuut van politiek gevangene te krijgen. Brieven werden gestuurd naar het 2de Vaticaanse Concilie, naar de gezamenlijke Baskische clerus en naar internationale instituten.
Het hoogtepunt van het protest was de eerste solidariteitsmars met de gevangenen op 18 oktober 1964 te Donostia, ter gelegenheid van de druk bijgewoonde regatta. Het gevolg was weer eens tientallen arrestaties. ETA beantwoordde de repressie door met 7 ladingen de ontvangstmast van TVE-Televisión Española de lucht in te blazen.