Hướng Dẫn Lấy Hạt Giống

Theo Mark McMullan

Ớt là một loài cây kỳ diệu. Loài cây thú vị này tạo ra nhiều giống ớt đến khó tin, với rất nhiều hình dạng, kích thước, màu sắc, và mức độ cay. Nếu thu hoạch đúng cách, quả ớt là một nguồn hạt giống khả dĩ. Những hạt giống này có thể được cất giữ, bảo quản để tạo ra những cây ớt mới từ các giống ớt ưa thích của bạn cho năm tới. 

Hướng dẫn này cung cấp thông tin về cách xác định những quả ớt tốt nhất để lấy hạt giống khỏe mạnh cũng như nhấn mạnh một số vấn đề và khó khăn có thể ảnh hưởng tới khả năng phát triển và chất lượng của hạt giống. Trước khi bắt đầu, xin cảnh báo. Dầu Capsaicin, chất tạo nên vị cay của ớt, hiện diện với mật độ cao nhất trong ruột ớt (màng nhầy của quả ớt, giúp hạt ớt nằm đúng chỗ). Khi bạn bị dầu capsaicin này dính lên da, hoặc bị vuwong vào mắt, cực kỳ khó để loại bỏ nó. Rủa bằng xà bông và nước có xu hướng làm loang rộng dầu này ra xung quanh và có thể làm cho vấn đề trở nên xấu hơn - đặc biệt là vùng xung quanh mắt. Những lượng nhỏ dầu trên tay bạn do việc xử lý ớt, có xu hướng lan sang các bộ phận cơ thể khác. Sẽ rất đau nếu bạn vô tình lau mắt (hoặc tệ hơn - khi bạn đi vệ sinh), thậm chí với một lượng dầu capsaicin nhỏ trên ngón tay!!! Bởi vậy, khi xử lý quả ớt, bạn có thể thấy hữu ích khi đeo đôi găng dùng một lần và bảo vệ mắt. Tuy nhiên, khi có sự cố, và nếu điều tệ nhất xảy đến, hãy cố gắng giữ mát khu vực bị tác động và tránh chà xát lên. Bạn cũng có thể thử dùng sữa hoặc sữa chua (những thứ chứa một thành phần giúp trung hòa chất capsaicin một cách từ từ). Hãy nhớ rằng, cho dù rất đau đớn nhưng dầu capsaicin thực tế không gây hại cho cơ thể bạn. Sau khi lau sạch, nó sẽ mất tác dụng. 

Chọn quả để lấy được hạt giống khỏe mạnh

Để đảm bảo có cơ hội tốt nhất để lấy được những hạt giống khỏe mạnh, bạn phải đảm bảo rằng quả ớt được chọn đã chín hẳn trước khi hái. Quả ớt có thể cần vài tháng để chín hẳn. 

Quả ớt sẽ có màu sắc cuối cùng khi nó chín hẳn, và khi đó là lúc tốt nhất để hái quả lấy giống. Màu sắc cuối cùng thường là đỏ hay vàng, nhưng nhiều giống ớt còn có t hể có màu nâu, trắng, hồng/cam, cam, hay màu ngà. Quả ớt còn có thể thay đổi sang những màu khác trong quá trình chín. Một quả ớt còn xanh không thể cung cấp hạt giống khỏe mạnh immature pod is unlikely to provide viable seed. Nên chờ đợi thêm vài tuần để quan sát. ớt chín sẽ được bảo quản trên cây ớt, trừ khi bị phá hại, trong một khoảng thời gian dài. Những quả ớt có hình thức khỏe mạnh, cho dù méo mó hay cân đối một cách hoàn hảo, là một nguồn hạt giống khỏe mạnh. Những quả ớt bị gãy, biến màu, và bị sâu ăn có thể bị bệnh/thối và chỉ nên dùng làm phương sách cuối cùng. Tuy nhiên, nếu không bị bệnh thì chúng cũng có thể là một nguồn hạt giống khỏe mạnh. Nhận thức hiện hành về di truyền học là lấy hạt giống ớt từ quả ớt có hình dạng lạ, hay nhỏ bé hơn sẽ không có bất kỳ ảnh hưởng nào tới các thế hệ tương lai. 

Tránh lấy hạt giống ớt từ những cây ớt bệnh, quả ớt bệnh, hay quả ớt bị mềm vì thối rữa hay bị mốc. Một số mầm bệnh/virut có thể được truyền sang thế hệ hạt ớt tiếp theo. 

Nói về Thụ Phấn Chéo (Lai giống)

Hạt ớt (cũng như bất kỳ hạt quả nào khác) là một noãn chín của cây. Nó chứa tất cả vật chất di chuyền, và lưu giữ năng lượng, để phát triển thành cây (tiềm năng) có những đặc điểm giống như cây mẹ. Tuy nhiên, sự lai giống (thụ phấn chéo giữa các giống ớt), tạo ra vật chất di truyền mới và khác và tác dụng của sự lai giống này có thể nhận thấy ở các thế hệ tiếp theo và trong tương lai. Hạt giống được nhận diện, và bán, và các giống lai F1 là giống lai thế hệ đầu tiên. Tránh lấy hạt giống ớt từ những cây ớt này vì đặc điểm có thể dự đoán được của thế hệ thứ hai là - bạn không thể dự đoán được! 

Gần như tất cả các loài ớt sẽ tự thụ phấn. Tuy nhiên, với sự hỗ trợ của côn trùng, chúng cũng rất hỗn tạp - sẵn sàng thụ phấn chéo với các loài ớt khác. Sự thụ phấn chéo này có thể có kết quả với những hạt giống khỏe mạnh. Thụ phấn chéo trong cùng một giống ớt gần như chắc chắn có kết quả với những giống ớt khỏe mạnh, và rất giàu sức sống. 

So đồ dưới đây xác định quy luật chung về kết quả thụ phấn chéo giữa các loài ớt thuần hóa: - 

Đực/cái        C. Annuum   C. Baccatum   C. Chinense   C. Frutescens  C.Pubescens C. Annuum Sai quả     Ít quả     Sai quả     Ít quả         Không thể

 C. Baccatum Ít quả      Sai quả     Ít quả     Ít quả         Không thể

 C. Chinense Sai quả     Ít quả     Sai quả     Ít quả         Không thể

 C. Frutescens Ít quả      Ít quả     Ít quả     Sai quả        Không thể

 C. Pubescens Không thể   Không thể Không thể Không thể      Sai quả

Các giống Capsicum phổ biến nhất, Annuum lai với Chinense sẽ sai quả, lai với Baccatum và Frutescens sẽ ít quả nhưng không có quả khi lai với Pubescens. Capsicum Pubescens thường không lai với bất kỳ giống ớt nào khác, nên về lý thuyết, tất cả hạt giống được tạo ra bởi giống Pubescens trong vườn hỗn tạp sẽ là 'thuần chủng' và khỏe mạnh. 

Nếu bạn dự định lấy hạt giống từ một cây ớt, và muốn nó có những đặc điểm như cây mẹ, thì bạn cần đảm bảo: 

- Rằng cây lấy giống không phải là một cây giống lai, 

- Rằng cây ớt được cô lập (đặc biệt là hoa ớt) để tránh nhiễm khuẩn từ gió, hay nhiễm sâu bệnh, thụ phấn chéo. 

Điều này đặc biệt quan trọng với các mục đích thương mại, khi bạn có khả năng sẽ xúc phạm tất cả các khách hàng của mình! Sự lai giống không kiểm soát không chỉ tạo ra những đặc điểm không thể dự đoán ở các thế hệ tương lai - nó còn có thể tạo ra những cây lai không có quả, và/hoặc những hạt giống không có khả năng phát triển. 

Chiết xuất và sấy khô hạt giống ớt

Cách sất khô hạt giống ớt rất quan trọng nến bạn muốn hạt giống của mình sống lâu và đảm bảo cây ớt tương lai được khỏe mạnh. Độ ẩm dư thừa còn lại trong hạt ớt khuyến khích sức sống của hạt và hạt giống sẽ chậm mất dưỡng chất và khỏe mạnh cho đến khi chết, hay đơn giản là thối rữa. Độ ẩm còn khuyến khích khuẩn mốc, mầm bệnh và nhiễm nấm và có thể truyền sang thế hệ cây tiếp theo nếu hạt giống không được sấy khô vừa đủ. Tài liệu khoa học về việc lấy hạt giống thường nêu ra rằng hạt giống phải được khử nước (sấy khô) cho đến khi lượng ẩm từ 8% trở xuống. Về thuật ngữ thực hành, nếu hạt giống không giòn sau khi sấy, chúng chưa đủ khô! 

Hạt giống có thể được sấy khô bằng khí hoặc sấy khô bằng máy sấy. Cả hai phương pháp đều có ưu điểm và hạn chế mặc dù theo quan điểm thực hành, cách thứ nhất là dễ dàng nhất đối với người trồng ớt nghiệp dư và do đó được mô tả chi tiết trong hướng dẫn này. 

Quy trình lấy hạt giống: 

Bước 1 - Lựa chọn.

Chỉ chọn những quả ớt chín khỏe mạnh 

Bước 2 - Chiết hạt

Hãy cẩn thận chiết hạt ớt từ quả ớt và đặt chúng lên một miếng khăn ăn. Khăn ăn sẽ làm khô hạt ớt để khử ẩm và mọi mảnh vụn bám vào hạt. Hãy kiểm tra hạt ớt và loại bỏ bất cứ hạt nào bị gãy hay phai màu ở giai đoạn này. 

Bước 3 - Sấy khô

Có thể sấy hạt ớt trong những cốc nhựa đặt trong ngăn hong bát đĩa trong một vài tuần. Hoặc bạn có thể sấy hạt trên một tờ khay giấy ở đâu đó ấm áp (và ngoài ánh nắng mặt trời) và ngoài tầm tay trẻ em. Hãy đảo hạt ớt vài ngày một lần để đảm bảo lớp dưới cùng của hạt ớt được tiếp xúc với không khí. Không khí thoáng đãng rất quan trọng để đảm bảo hạt ớt khô đều và ngăn ẩm lại. 

Bước 4 - Kiểm tra

Sau một tuần hãy kiểm tra hạt giống ớt về độ ẩm. Theo quy luật chung, nếu bạn không thể uốn cong hạt ớt thì chúng chưa đủ khô. Hạt ớt khô phải khá giòn và sẽ không có vết răng khi bạn cắn thử. 

Điều cốt yếu để bảo quản hạt giống ớt được khỏe mạnh là duy trì nhiệt độ đều đặn và loại trừ độ ẩm dư thừa. Hạt giống được bảo quản đúng cách có thể duy trì sức sống trong nhiều năm mặc dù khả năng nảy mầm có xu hướng giảm xuống qua thời gian. Vì hầu hết các hạt ớt đều giống nhau, nhãn mác rõ ràng là rất cần thiết. Cũng như tên giống, nên ghi chi tiết nguồn hạt giống, ngày lấy giống và tỷ lệ nảy mầm thành công (nếu lô hạt giống này đã được sử dụng trước đó). Để duy trì khả năng phát triển của hạt ớt, chúng phải được bảo quản ở nơi tối, mát, khô, thích hợp nhất là từ 2-10oC. Một cách thức ưa thích để bảo quản hạt giống ớt là bảo quản ở đáy tủ lạnh. Các điều kiện mát, tối tương tự như tự nhiên giúp làm chậm sự trao đổi chất của hạt giống ớt. Xin nhắc lại, hãy đảm bảo hạt giống ớt được sấy đủ khô trước khi bảo quản trong tủ lạnh vì lượng nước/ẩm dư thừa có thể phá hoại thành tế bào và hạt giống sẽ chết! Hoặc hạt giống có thể được bảo quản trong một hộp thủy tinh kín gió với một lượng vừa đủ tác nhân chống ẩm như keo Silic hay Gạo. Tránh bảo quản hạt hộp đựng giống ớt ở những chỗ có ánh nắng mặt trời, gần các vật bức xạ nhiệt hoặc ở những nơi có độ ẩm cao.