Zapasowy termin Paschy

(Lb 9, 1-14)

W pierwszym miesiącu drugiego roku po wyjściu z Egiptu mówił JHWH do Mojżesza na pustyni Synaj: «W oznaczonym czasie winni Izraelici obchodzić Paschę. Będziecie ją obchodzić dnia czternastego tego miesiąca, o zmierzchu. Macie ją obchodzić według odnoszących się do niej praw i zwyczajów». Nakazał więc Mojżesz Izraelitom obchodzić Paschę. Obchodzili ją na pustyni Synaj dnia czternastego pierwszego miesiąca, o zmierzchu. Izraelici wykonali dokładnie wszystko, co JHWH nakazał Mojżeszowi. (Lb 9, 1-5)

Obrzęd Paschy został szczegółowo opisany już w dwunastym rozdziale Księgi Wyjścia (Wj 12, 3-14, link) z silnym naciskiem na to, aby ten obrzęd był powtarzany co roku czternastego dnia miesiąca Nisan. W Księdze Liczb jesteśmy w drugim roku po wyjściu z Egiptu i mamy pierwsze powtórzenie tego obrzędu, wypada więc przypomnieć podstawowe zasady obrzędu Paschy i rozważać je w świetle wszystkiego, co zostało powiedziane na temat ofiary Lewitów jako wieczny, cielesny znak odkupienia pierworodnych Izraelskich w zamian za ocalenie z dziesiątej plagi egipskiej (link).

Na tym przykładzie widzimy Bożą pedagogikę, która rozwija się wraz z rozwojem historii Odkupienia. Bóg najpierw objawia podstawy prawdy, ale ich rozumienie przychodzi w miarę rozwoju historii. Na tym polega rozwój organiczny, który dodaje i wzbogaca dziedzictwo otrzymane od przodków, nie przekreślając go. Przeciwieństwem do rozwoju organicznego jest rewolucja, która neguje przeszłość, która ogłasza swoje zasady tak jakby były uniwersalne, niecierpiące wyjątków ani dostosowania do realiów życia. Zupełnie inaczej mamy w Biblii, gdzie rozwój organiczny nie tylko stosuje stare prawdy do bieżących realiów, ale nawet wzbogaca je o nowe rozumienie dzięki doświadczeniu nieznanemu poprzednim pokoleniom.

A więc obchód Paschy nie polega na zwykłym odbębnieniu martwych gestów, ale na corocznym cielesnym doświadczaniu efektów odkupienia, które są przez cały rok dostępne w formie służby liturgicznej sprawowanej przez Lewitów. Powoli rozwija się pojęcie sakramentów: Lewici są we własnej osobie cielesnym znakiem niewidocznej prawdy o odkupieniu oraz szczególnej więzi łączącej Boga z narodem wybranym. Zwłaszcza ten punkt rozróżnia religię biblijną od zabobonów pogańskich. Ludy pogańskie posiadają własnego bożka, ale ta przynależność nie jest bezwarunkowa. Poganie oddają cześć swojemu bóstwu dopóki otrzymują od niego rzekome dobra, ale nie należą do tego bóstwa. Może co najwyżej istnieć między nimi relacja wymiany handlowej, gdzie na przykład Egipcjanie oddawali cześć jakiemuś Chnum w zamian za coroczny wylew Nilu, ale oni nie pragnęli żadnej zażyłości z Chnumem. Oddawali cześć wielu różnym bożkom w zależności od potrzeb i korzyści.

Religia biblijna jest radykalnie różna: uczy że istnieje tylko jeden jedyny Bóg - JHWH. Z tym Bogiem nie ma mowy o wymianie handlowej, jest dążenie do zaślubin skutkujących relacją wyłączną i całkowitą w dwie strony, czego żaden człowiek nie ośmieliłby wymyślić. Lub Wybrany należy do Boga, a Bóg dba o to żeby ten Jego Lud żył w wolności i rozwijał się poprzez podnoszenie do świętości skutkującą zaślubinami z Bogiem. Cały ten wspaniały projekt jest cieleśnie wpisany w akcie poświęcenia Lewitów, którzy są żywym pomnikiem i świadectwem Bożego projektu miłości wyłącznej. Coroczne obchodzenie Paschy nie jest zwykłą tradycją, którą się praktykuje z przyzwyczajenia, w celu wspominania minionych wydarzeń. Nie: Bóg odkupuje swój Lud dzisiaj, dzisiaj Bóg dba o podnoszenie wszystkich członków swojego Ludu ku świętości i zaślubinom z Nim.

Ten cały obraz wzbogaca nasze rozumienie tajemnicy męki, śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa jako okup za nasze wyzwolenie dla życia w świętości i łasce. Jezus Chrystus nas odkupił i powiązał to wydarzenie z obchodem Paschy składającej się z posiłku będącego obietnicą uczty Baranka Paschalnego, kiedy Dzieło Odkupienia osiągnie swój kres na końcu czasów. Eucharystia jest zapowiedzią tej ostatecznej uczty, ale nie wolno jej odłączyć od ofiary dokonanej ceną krwi Zbawiciela, o czym przypominają różne fragmenty Nowego Testamentu:

Czyż nie wiecie, że ciało wasze jest świątynią Ducha Świętego, który w was jest, a którego macie od Boga, i że już nie należycie do samych siebie? Za wielką bowiem cenę zostaliście nabyci. (1 Kor 6, 19-20)

Wiecie bowiem, że z waszego, odziedziczonego po przodkach, złego postępowania zostali wykupieni nie czymś przemijającym, srebrem lub złotem, ale drogocenną krwią Chrystusa, jako baranka niepokalanego i bez zmazy. On był wprawdzie przewidziany przed stworzeniem świata, dopiero jednak w ostatnich czasach się objawił ze względu na was. (1 P 1, 18-20)

Godzien jesteś wziąć księgę i jej pieczęcie otworzyć, bo zostałeś zabity i nabyłeś Bogu krwią twoją ludzi z każdego pokolenia, języka, ludu i narodu! (Ap 5, 9)

Za każdym razem, kiedy przystępujemy do stołu pańskiego, dotykamy tajemnicy naszego odkupienia ceną krwi Jezusa Chrystusa. Należymy do Chrystusa nie jako słudzy, ale tak jak oblubienica należy do swojego Męża w dobrowolnym przymierzu miłości i wolności, bo każda strona szanuje wolność współmałżonka. Oblubieniec jest całkowicie wolny, oblubienica musi pracować nad tym, aby tę wolność rozwijać, co jest co roku przypominany przy pomocy obrzędu Paschy.

Ciąg dalszy tekstu właśnie rozwija ustawodawstwo obrzędu Paschy na podstawie pewnego kazusu z życia wziętego: ludzie umierają, żywi muszą je grzebać, tym samym grabarz zaciąga na siebie liturgiczną nieczystość na okres siedmiu dni (por. Lb 19,11), ale co ma grabarz zrobić jeśli pogrzeb wydarzył się przed Paschą? Posłuchajmy odpowiedzi:

Znaleźli się jednak mężowie, którzy z powodu dotknięcia zwłok ludzkich zaciągnęli nieczystość i nie mogli w tym dniu obchodzić Paschy. Mężowie ci stanęli w owym dniu przed Mojżeszem i Aaronem i rzekli do nich: «Zaciągnęliśmy nieczystość z powodu dotknięcia zwłok ludzkich. Czemu więc mamy być wykluczeni ze złożenia daru ofiarnego dla JHWH w oznaczonym czasie razem ze wszystkimi Izraelitami?» Mojżesz im odpowiedział: «Zaczekajcie, a ja posłucham, co JHWH względem was rozporządzi». JHWH w ten sposób przemówił do Mojżesza: «Tak mów do Izraelitów: Jeśli ktoś z was albo z waszych potomków zaciągnie nieczystość przy zwłokach albo będzie w tym czasie odbywał daleką podróż, winien mimo to obchodzić Paschę dla JHWH. Ci wszyscy winni ją obchodzić czternastego dnia o zmierzchu, w drugim miesiącu; powinni wtedy spożywać przy tym chleb przaśny i gorzkie zioła. Nie mogą nic zostawić do rana ani też łamać żadnej kości; winni obchodzić Paschę według ustalonego obrzędu. Kto zaś jest czysty i nie jest w podróży, a mimo to zaniedba świętowania Paschy, taki ma być wyłączony spośród swego ludu, gdyż nie przyniósł JHWH w oznaczonym czasie daru ofiarnego. Taki człowiek poniesie odpowiedzialność za swój grzech. Jeśli jakiś przybysz zatrzymał się pośród was i będzie obchodził Paschę dla JHWH, winien ją obchodzić według praw i zwyczajów odnoszących się do Paschy. Jedno prawo będzie u was dla przybysza, jak też dla tubylca». (Lb 9, 6-14)

Ostatni werset daje możliwość “przybyszom” na obchodzenie Paschy - choć nie ma dla niego takiego ścisłego obowiązku. Mówiąc przybysz mamy na myśli cudzoziemiec, ale pragnący dołączenia do Przymierza. Księga Wyjścia zaznaczyła, że taki cudzoziemiec musi być obrzezany (Wj 12, 48). Wychodząc z takiego założenia apostołowie zastanawiali się nad obrzezaniem pogan nawróconych na chrześcijaństwo: skoro obchodzą Paschę Chrystusową, czy powinni oni być obrzezani? Odpowiedź nie jest prosta, poświęciliśmy temu jeden trudny odcinek (link), w skrócie doszliśmy do wniosku, że od początku chodziło o to, co Mojżesz i prorocy określają jako obrzezanie serca i które polega na usunięciu napletka potrójnej pożądliwości z naszego serca, co w Nowym Testamencie dokonuje się w sakramencie chrztu.

Tyle tytułem komentarza do Księgi Liczb, już jest wszystko gotowe do wymarszu, akcja zacznie się rozwijać od następnego odcinka.