Śluby i klątwy

(Kpł 27)

Dalej mówił JHWH do Mojżesza: «Przemów do Izraelitów i powiedz im: Jeżeli ktoś chce się wywiązać ze ślubu, według twojego oszacowania jakiejś osoby wobec JHWH, tak będziesz szacował: jeżeli chodzi o mężczyznę w wieku od dwudziestu do sześćdziesięciu lat, to będzie on oszacowany na pięćdziesiąt syklów srebra według wagi z przybytku. Jeżeli chodzi o kobietę, to będzie ona oszacowana na trzydzieści syklów. Jeżeli chodzi o młodzież w wieku od pięciu do dwudziestu lat, to chłopiec będzie oszacowany na dwadzieścia syklów, a dziewczyna na dziesięć syklów. Jeżeli chodzi o dzieci w wieku od jednego miesiąca do pięciu lat, to chłopiec będzie oszacowany na pięć syklów srebra, a dziewczynka na trzy sykle srebra. Jeżeli chodzi o ludzi starszych w wieku od sześćdziesięciu lat wzwyż, to mężczyzna będzie oszacowany na piętnaście syklów, a kobieta na dziesięć syklów. Jeżeli jednak ktoś jest tak ubogi, że nie może zapłacić według twego oszacowania, to postawi osobę ślubowaną przed kapłanem, a ten ją oszacuje. Według możliwości tego, który ślubował, kapłan ją oszacuje. (Kpł 27, 1-8)

W poprzednim odcinku stwierdziliśmy, że już skończyliśmy nasze czytanie Księgi Kapłańskiej, która ustanawia ramy prawne, szkielet pozwalający na podniesienie człowieka ku Bogu, na ponowne zjednoczenie Adama (człowieka odkupionego) a poprzez niego całego świata mineralnego, roślinnego i zwierzęcego dla podniesienia całego stworzenia ku Bogu żywemu, wolnemu i świętemu, zgodnie z Bożym zamysłem od początku świata.

Egzegeci zauważyli, że Księga Kapłańska jest zredagowana zgodnie ze starożytnym zwyczajem zawierania przymierzy i składające się zawsze z pięciu elementów:

najpierw przedstawiony jest inicjator przymierza, wymieniane są jego tytuły i zasługi,
później przedstawiona jest właściwa treść przymierza w formie podstawowego prawa.
To podstawowe prawo jest następnie rozwijane w szczegółowych przepisach prawnych,
przywołane są świadkowie przymierza,
na koniec wymieniona jest lista warunkowych błogosławieństw i przekleństw wynikających z przestrzegania lub pogwałcenia postanowień przymierza.

Możemy przeczytać Księgę Kapłańską pod tym kątem:

Inicjator przymierza ma następujący tytuł i zasługi: “Ja jestem JHWH, który was podniósł z ziemi egipskiej!” - to poświadczenie przewija się jak refren przez całą księgę.
Podstawowe przykazanie przymierza brzmi: “Świętymi bądźcie, bo Ja jestem Święty!”
To przykazanie jest rozwinięte w szczegółowych przepisach: prawo ofiar, kapłaństwo, kodeks czystości i kodeks świętości.
Przywołanie świadków: w tym przypadku świadkiem jest sama góra Synaj przywołana na koniec rozdziału 7 i 26 - wieczna góra jest świadkiem bezsprzecznym i niezmiennym.
Wreszcie lista warunkowych błogosławieństw i przekleństw, które poznaliśmy w poprzednim rozdziale.

Wszystko jest klarowne, zostały już przedstawione różne rodzaje ofiar roślinnych i zwierzęcych, opisane zostały wymogi świętości dla ludu, omówione zostały czasy święte działające jak bicie serca i ożywiające całe życie codzienne Ludu Bożego, naprawdę nie ma potrzeby niczego jeszcze do tego wszystkiego dodać. A jednak człowiek jest taki, że czasami grzeszy nadgorliwością, że ciągle mu za mało i szuka czego tu jeszcze dodać. W tym przypadku w historii Izraela pojawiło się następujące pytanie: czy można jeszcze składać prywatne śluby Bogu, czy można mu poświęcić dobra, zwierzęta lub nawet osoby, jak to czynią ludy pogańskie?

Biblia w odpowiedzi zniechęca do takich czynów. Nie zabrania tego - na przykład patriarcha Jakub uczynił taki ślub w Betel przed wyruszeniem na wygnanie (odsyłam do odpowiedniego rozdziału - link), ale Księga Powtórzonego Prawa będzie ostrzegała przed niebezpieczeństwem niedotrzymania prywatnych ślubów, co będzie pociągało za sobą prawdziwy grzech:

Jeśli złożysz ślub JHWH, Bogu swemu, nie będziesz się ociągał z jego wypełnieniem, gdyż JHWH, Bóg twój, będzie się tego domagał od ciebie, a na tobie będzie ciążył grzech [Chet]. Jeśli się wstrzymasz od ślubowania, nie będzie grzech ciążył na tobie, lecz co z ust twych już wyszło, tego strzeż i wypełnij ślub, który twe usta złożyły jako dar dobrowolny JHWH, Bogu twemu. (Pwt 23, 22-24)

Biblia nie zachęca do złożenia ślubów a na pewno przestrzega przed złożeniem lekkomyślnych ślubów, jak to niestety uczyni Jefte w Księdze Sędziów (por. Sdz 11). Tam się przekonamy, że ślub nawet lekkomyślny zobowiązuje jego autora, jak to ostrzegała Księga Powtórzonego Prawa. My ludzie zachodu potrzebujemy zwłaszcza takiego przypomnienia, ponieważ nie przywiązujemy wartości do naszych słów, a jednak one mają moc zmieniania rzeczywistości.

Przez tyle rozdziałów Biblia przedstawiła nam ustawy, wyroki i prawa, przez które mamy pole do wyrażania naszej miłości do Boga, nie ma potrzeby dodawania jeszcze więcej zobowiązań, zwłaszcza że człowiek z natury jest słaby i niestały. Ale co w przypadku, gdy ktoś związał się takim ślubem i właśnie natępnie chce od niego odstąpić, co ma robić? Niniejszy rozdział odpowiada na to pytanie: taki lekkomyślny człowiek może ODKUPIĆ swoje ślubowanie. Samo to słowo wskazuje na to, że taki człowiek ślubując zawęził swoją wolność, a więc w pewnej mierze związał się niewolnictwem. Miłosierny Bóg znów przychodzi z wyciągniętą ręką dla uwolnienia takiego człowieka, choć nie za darmo. Poznajmy różne sytuacje i sposoby wyjścia z nich:

Jeżeli chodzi o bydlęta, które są składane w darze dla JHWH, to wszystko z nich, co jest złożone w darze dla JHWH, będzie rzeczą świętą. Nie wolno ich zamieniać, nie wolno ich zastępować innym bydlęciem, ani lepszego gorszym, ani gorszego lepszym. Jeżeli zaś ktoś zechce taką zamianę uczynić, to jedno i drugie bydlę będzie rzeczą świętą. Jeżeli chodzi o bydlę nieczyste, takie, które nie bywa składane w darze dla JHWH, to postawią to bydlę przed kapłanem, a kapłan je oszacuje według tego, czy będzie dobre, czy marne. Taka będzie jego wartość, jak oszacuje je kapłan. Jeżeli ofiarodawca zechce je wykupić, to doda piątą część do jego oszacowania.

Jeżeli ktoś poświęci swój dom dla JHWH jako rzecz świętą, to kapłan oszacuje ten dom według tego, czy jest dobry, czy marny. Jak kapłan go oszacuje, taka będzie jego wartość. Jeżeli zaś ofiarodawca zechce wykupić ten dom, doda do jego oszacowania jedną piątą i dom będzie jego.

Jeżeli ktoś poświęci dla JHWH część swej dziedzicznej posiadłości, to twoje oszacowanie jej będzie zależne od ilości ziarna używanego na siew - jeden chomer jęczmienia będzie się równał pięćdziesięciu syklom srebra. Jeżeli poświęci swój grunt w roku jubileuszowym, oszacowanie twoje będzie w mocy. Jeżeli zaś poświęci swój grunt po roku jubileuszowym, to kapłan obliczy sumę pieniędzy według lat, które pozostają do następnego roku jubileuszowego, i odpowiednio obniży ocenę. Jeżeli ofiarodawca zechce wykupić swój grunt, to doda do twego oszacowania jedną piątą, i grunt powróci do niego. Ale jeżeli nie wykupi gruntu i jeżeli ten grunt będzie sprzedany innemu człowiekowi, to nie będzie mógł być wykupiony. Ale kiedy grunt stanie się wolny w roku jubileuszowym, będzie należał do JHWH jako rzecz święta, jako pole pod klątwą. Stanie się on posiadłością kapłana.

Jeżeli zaś ktoś poświęci dla JHWH grunt kupiony, który nie należy do jego dziedzicznej posiadłości, to kapłan obliczy wysokość ceny aż do roku jubileuszowego, a ofiarodawca odda jeszcze tego samego dnia JHWH sumę oszacowania jako rzecz świętą. W roku jubileuszowym grunt powróci do tego, od kogo był kupiony, czyją był dziedziczną posiadłością. Każde twoje oszacowanie będzie dokonywane na podstawie sykla z przybytku. Jeden sykl równa się dwudziestu gerom.

Jednakże nikt nie będzie poświęcał JHWH pierworodnego bydlęcia, które i tak już należy do JHWH. Czy to jest cielec, czy to jest baran, należy on do JHWH. Jeżeli chodzi o bydlę nieczyste, to można je wykupić za sumę według twego oszacowania, dodając do niej jedną piątą. Jeżeli nie zostanie wykupione, to będzie sprzedane według sumy twego oszacowania. (...)

Każda dziesięcina z ziemi, z zasiewu ziemi albo z owoców drzewa należy do JHWH, jest rzeczą poświęconą JHWH. Jeżeli ktoś chce wykupić część swej dziesięciny, to doda do niej jedną piątą. Każda dziesięcina z bydła większego lub drobnego, które przechodzi pod laską pasterską, jest rzeczą poświęconą JHWH. Nie będzie się rozróżniać, co jest dobre, a co marne, nie będzie się robić żadnej zamiany. Jeżeli jednak ktoś uczyni zamianę, to oba bydlęta - i jedno, i drugie - będą rzeczą poświęconą JHWH. Nie mogą być wykupione». (Kpł 27, 9-27.30-33)

Usłyszeliśmy dość żmudne wyliczenie sposobów dla odkupienia się od lekkomyślnych ślubowań. Podsumowując: dla osób w sile wieku, cena wynosi 50 szekli za mężczyznę i 30 za kobietę (tu działa zasada miłosierdzia - kobiety łatwiej mogą się odkupić). Dla młodzieńców w wieku od 5 do 20 lat, cena jest trzykrotnie mniejsza. Dla dzieci do piątego roku życia cena jest dziesięciokrotnie mniejsza. Jest też zniżka dla osób w wieku emerytalnym: 15 szekli dla staruszków i 10 dla staruszek. Dla biednych cena jest ustalana indywidualnie proporcjonalnie do dochodów. Ziemia podarowana kapłanom może być odkupiona tylko w roku jubileuszowym z dodatkiem 20% wartości. Dziesięcina z plonów powinna być oddana świątyni, ktoś może ją sobie zatrzymać jeśli zapłaci 120% jej wartości.

Mamy jeden wyjątek od tej całej wyliczanki. Istnieją śluby których nie można odkupić, są to rzeczy obłożone klątwą (herb. CheReM). Posłuchajmy:

Jeżeli ktoś poświęci coś ze swej własności dla JHWH jako „cherem”: człowieka, bydlę albo część gruntu dziedzicznego - to ta rzecz nie będzie sprzedana ani wykupiona. Każde „cherem” jest rzeczą najświętszą dla JHWH. Żaden człowiek, który jest poświęcony dla JHWH jako „cherem”, nie może być wykupiony. Musi on zostać zabity. (Kpł 27, 28-29)

Cherem (klątwa) jest rzeczą poświęconą Bogu na zawsze - nie można jej odkupić. Dlatego należy bardzo bacznie uważać, aby nigdy nie obłożyć klątwą osoby, bo nikt nie będzie mógł jej wybawić od jej losu! Przez dwadzieścia sześć rozdziałów poznaliśmy sposób życia w wolności i świętości, w końcówce księgi mamy usilne ostrzeżenie, aby do tego nie dodawać kolejnych ślubów, nawet jeśli poganie tak czynią.

Uf! Doszliśmy do końca centralnej i najważniejszej księgi Tory. Ze swojej strony jestem szczęśliwy, że dane mi było przybliżać wam Księgę Wyjścia i Księgę Kapłańską, które są podstawą dla całego objawienia biblijnego. Według mojej wiedzy w żadnej książce nie znajdziecie takiego duchowego i przystępnego czytania, dlatego uznałem za stosowne, aby poświęcić swój czas i energię na udostępnienie wam tej wiedzy. Mam nadzieję, że dzięki niej wasza więź z Jezusem Chrystusem wejdzie na wyższy poziom. Jak butelka rzucona w morze przez rozbitka, mam nadzieję że te prawdy za Bożym prowadzeniem trafią w odpowiednim momencie do osób, które tego potrzebują.

To są przykazania, które Pan dał Mojżeszowi na górze Synaj dla Izraelitów. (Kpł 27, 34)