Po tej pladze rzekł JHWH do Mojżesza i Eleazara, syna kapłana Aarona: «Dokonajcie obliczenia całej społeczności Izraelitów według rodów, od dwudziestu lat wzwyż, zdolnych do walki». Mojżesz więc i kapłan Eleazar na stepach Moabu, naprzeciw Jerycha nad Jordanem, tak zarządzili: «Od dwudziestu lat wzwyż, jak to JHWH nakazał Mojżeszowi oraz Izraelitom przy wyjściu z Egiptu, spisze się lud». (Lb 26, 1-4)

Księga Liczb rozpoczęła się od spisu ludności (Lb 1, stąd nazwa Księgi), drugi spis zamyka pewien cykl i zaznacza początek kolejnego etapu. Drugi spis odbył się 39 lat po pierwszym spisie i dotyczy drugiego pokolenia Izraelitów. Słuchanie listy nazwisk nie jest dla nas podniecające, ale ciekawe jest odnotowanie różnic w obu spisach, aby wyciągnąć z tego wnioski.

Pierwszy spis dotyczył mężczyzn w wieku 20 lat wzwyż, zdolnych do walki, a więc został dokonany pod kątem walki zbrojnej. Drugi spis jest dokonany tuż przed wejściem do Ziemi Obiecanej i jest zrobiony pod kątem prawa do zajęcia ziemi. Drugi spis ludności jest spisem ludzi, którzy przetrwali okres 40 lat na pustyni, podobnie jak Księga Ezdrasza podaje spis ludzi powracających z wygnania babilońskiego (Ezd 2), podobnie również jak Księga Apokalipsy (Ap 7, 5-8) poda spis ludzi ostatecznie ocalonych. Właśnie na końcu Biblii odnajdziemy nazwy szczepów wymienionych w Księdze Liczb. Posłuchajmy uważnie siódmego rozdziału Apokalipsy:

Potem ujrzałem czterech aniołów stojących na czterech narożnikach ziemi, jak powstrzymywali cztery wiatry ziemi, aby wiatr nie wiał na ziemi ani na morzu, ani na żadne drzewo. I ujrzałem innego anioła, wstępującego od wschodu słońca, a mającego pieczęć Boga żywego. Zawołał on donośnym głosem do czterech aniołów, którym dano moc wyrządzić szkodę ziemi i morzu: «Nie wyrządzajcie szkody ziemi ni morzu, ni drzewom, aż opieczętujemy czoła sług Boga naszego».

I usłyszałem liczbę opieczętowanych: sto czterdzieści cztery tysiące opieczętowanych ze wszystkich pokoleń synów Izraela: z pokolenia Judy dwanaście tysięcy opieczętowanych, z pokolenia Rubena dwanaście tysięcy, z pokolenia Gada dwanaście tysięcy, z pokolenia Asera dwanaście tysięcy, z pokolenia Neftalego dwanaście tysięcy, z pokolenia Manassesa dwanaście tysięcy, z pokolenia Symeona dwanaście tysięcy, z pokolenia Lewiego dwanaście tysięcy, z pokolenia Issachara dwanaście tysięcy, z pokolenia Zabulona dwanaście tysięcy, z pokolenia Józefa dwanaście tysięcy, z pokolenia Beniamina dwanaście tysięcy opieczętowanych.

Potem ujrzałem: a oto wielki tłum, którego nie mógł nikt policzyć, z każdego narodu i wszystkich pokoleń, ludów i języków, stojący przed tronem i przed Barankiem. Odziani są w białe szaty, a w ręku ich palmy. I głosem donośnym tak wołają: «Zbawienie w Bogu naszym, Zasiadającym na tronie, i w Baranku». A wszyscy aniołowie stanęli wokół tronu i Starców, i czterech Istot żyjących, i na oblicza swe padli przed tronem, i pokłon oddali Bogu, mówiąc: «Amen. Błogosławieństwo i chwała, i mądrość, i dziękczynienie, i cześć, i moc, i potęga Bogu naszemu na wieki wieków! Amen».

A jeden ze Starców odezwał się do mnie tymi słowami: «Ci przyodziani w białe szaty kim są i skąd przybyli?» I powiedziałem do niego: «Panie, ty wiesz». I rzekł do mnie: «To ci, którzy przychodzą z wielkiego ucisku i opłukali swe szaty, i w krwi Baranka je wybielili. Dlatego są przed tronem Boga i w Jego świątyni cześć Mu oddają we dnie i w nocy. A Zasiadający na tronie rozciągnie namiot nad nimi. Nie będą już łaknąć ani nie będą już pragnąć, i nie porazi ich słońce ani żaden upał, bo pasał ich będzie Baranek, który jest pośrodku tronu, i poprowadzi ich do źródeł wód życia: i każdą łzę otrze Bóg z ich oczu». (Ap 7)

Piękne to zakończenie Biblii stawia pod nowym światłem nasze spojrzenie na Księgę Liczb. Porównując liczebność szczepów w pierwszym i drugim spisie Księgi Liczb, odnajdujemy mniej więcej takie same liczebności we wszystkich szczepach oprócz w szczepie Symeona, którego liczebność spadła trzykrotnie.

Patriarcha Symeon źle się spisał w Księdze Rodzaju, kiedy po gwałcie na siostrze Dinie, wraz z Lewim postanowili ją zemścić ostrzem miecza, co bardzo zasmuciło ich ojca (odsyłam do naszego komentarza - Rdz 34). Pod koniec swojego życia Jakub dawał swoje błogosławieństwo dwunastu synom,  ale Symeon i Lewi otrzymali za tę zbrodnię przekleństwo od ojca:

Symeon i Lewi, bracia, narzędziami gwałtu były ich miecze. Do ich zmowy się nie przyłączę, z ich knowaniem nie złączę mej sławy; gdyż w gniewie swym mordowali ludzi i w swej swawoli kaleczyli bydło. Przeklęty ten ich gniew, gdyż był gwałtowny, i ich zawziętość, gdyż była okrucieństwem! Porozdzielam więc ich w Jakubie i rozproszę ich w Izraelu. (Rdz 49, 5-7)

W Księdze Powtórzonego Prawa Mojżesz nie wymieni Symeona  w swoim końcowym błogosławieństwie (Pwt 33)! Lewi był współwinny tego występku i został ukarany tym, że nie otrzymał żadnej ziemi w udziale w Ziemi Obiecanej, ale potomkowie Lewiego odkupili winy ojców przez wzorowe zachowanie przy grzechu złotego cielca, bo jako jedyni byli wówczas wierni Bogu. Szczep Symeona jest już mocno uszczuplony. Księga Jozuego da mu skrawek terytorium w Ziemi Obiecanej (Joz 19, 1-9), ale będzie to w najbardziej pustynnym terenie i w obrębie ziemi Judy, który go w końcu pochłonie. Patriarcha Symeon nie popadł w zupełne zapomnienie, skoro z Ewangelii znamy starca Symeona rozpoznającego w dzieciątku Jezusie “światło na oświecenie pogan” (Łk 2, 32), co nawiązuje do “gwiazdy Jakuba” zapowiedzianej w poprzednim rozdziale Księgi Liczb. Te wszystkie wydarzenia potwierdzają duchową prawdę, że to co po ludzku wydaje się przekleństwem, może okazać się błogosławieństwem jeśli prowadzi nas do głębszej pokory.

Przyszedł czas na zapoznanie się z tym spisem ludności wraz z odpowiadającym podziałem praw do Ziemi Obiecanej:

Otóż Izraelici, którzy wyszli z ziemi egipskiej, byli następujący: Pierworodnym Izraela był Ruben; synami Rubena byli: Henoch, od którego pochodzi ród Henochitów; od Pallu pochodzi ród Palluitów. Od Chesrona pochodzi ród Chesronitów; od Karmiego ród Karmitów. To są rody Rubenitów. Liczba spisanych wynosiła czterdzieści trzy tysiące siedemset trzydziestu. Synowie Pallu: Eliab, a synowie Eliaba: Nemuel, Datan i Abiram. Datan i Abiram byli to właśnie ci, którzy jako przedstawiciele zgromadzenia powstali przeciw Mojżeszowi i Aaronowi ze zgrają Koracha podczas jej buntu przeciw JHWH. Wtedy ziemia rozwarła swoją czeluść i pochłonęła ich i Koracha, podczas gdy zgraja zginęła strawiona przez ogień - dwustu pięćdziesięciu mężów. Tak stali się oni jakby znakiem ostrzegawczym. Synowie Koracha jednak nie zginęli.

Synowie Symeona według swoich rodów: od Nemuela pochodzi ród Nemuelitów; od Jamina ród Jaminitów; od Jakina ród Jakinitów. Od Zeracha pochodzi ród Zerachitów; od Saula ród Saulitów. To są rody Symeonitów: dwadzieścia dwa tysiące dwustu. Synowie Gada według swoich rodów: od Sefona pochodzi ród Sefonitów; od Chaggiego ród Chaggitów; od Szuniego ród Szunitów. Od Ozniego pochodzi ród Oznitów; od Eriego ród Eritów. Od Aroda pochodzi ród Arodytów; od Areliego ród Arelitów. To są rody Gadytów: według tego, jak zostali spisani - czterdzieści tysięcy pięciuset. Synami Judy byli Er i Onan. Er i Onan umarli w kraju Kanaan. Synowie Judy według swoich rodów: od Szeli pochodzi ród Szelanitów; od Peresa ród Parsytów; od Zeracha ród Zerachitów. Synowie Peresa: od Chesrona pochodzi ród Chesronitów; od Chamula ród Chamulitów. To są rody Judy: według tego, jak zostali spisani - siedemdziesiąt sześć tysięcy pięciuset. Synowie Issachara według swoich rodów: Tola, od którego pochodzi ród Tolaitów; od Puwy pochodzi ród Punitów; od Jaszuba pochodzi ród Jaszubitów; od Szimrona ród Szimronitów. To są rody Issachara: według tego, jak zostali spisani - sześćdziesiąt cztery tysiące trzystu. Synowie Zabulona według swoich rodów: Sered, od którego pochodzi ród Sardytów; od Elona ród Elonitów, a od Jachleela ród Jachleelitów. To są rody Zabulonitów liczące sześćdziesiąt tysięcy pięciuset spisanych. Synowie Józefa według swoich rodów: Manasses i Efraim. Synami Manassesa byli: Makir, od którego pochodzi ród Makirytów; Makir był ojcem Gileada. Od Gileada pochodzi ród Gileadytów. Synami Gileada byli: Jezer, od którego pochodzi ród Jezerytów; od Cheleka pochodzi ród Chelekitów. Dalej Asriel, od którego pochodzi ród Asrielitów; i Sychem, od którego pochodzi ród Sychemitów. Wreszcie Szemida, od którego pochodzi ród Szemidaitów, i Chefer, od którego pochodzi ród Chefrytów. Selofchad, syn Chefera, nie miał synów, lecz tylko córki. Córkom Selofchada było na imię: Machla, Noa, Chogla, Milka i Tirsa. To są rody Manassesa: według tego, jak zostali spisani - pięćdziesiąt dwa tysiące siedmiuset.

To są synowie Efraima według swoich rodów: od Szutelacha pochodzi ród Szutlachitów; od Bekera ród Bakrytów, od Tachana ród Tachanitów. A ci są synowie Szutelacha: Eran, od którego pochodzi ród Eranitów. To są rody Efraimitów, razem trzydzieści dwa tysiące pięciuset spisanych. Są to potomkowie Józefa według swoich rodów. Synowie Beniamina według swoich rodów: Bela, od którego pochodzi ród Belaitów; od Aszbela pochodzi ród Aszbelitów; od Achirama ród Achiramitów. Od Szefufama pochodzi ród Szefufamitów; od Chufama ród Chufamitów. Synami Beli byli Ard i Naaman; od Arda pochodzi ród Ardytów, a od Naamana ród Naamitów. To są potomkowie Beniamina według swoich rodów: według tego, jak zostali spisani - czterdzieści pięć tysięcy sześciuset.

To są synowie Dana według swoich rodów: od Szuchama pochodzi ród Szuchamitów; to są potomkowie Dana według swoich rodów. Wszystkie rody Szuchamitów - według tego, jak zostały spisane: sześćdziesiąt cztery tysiące czterystu spisanych.

Synowie Asera według swoich rodów: od Jimny pochodzi ród Jimnaitów; od Jiszwiego ród Jiszwitów; od Berii ród Beriaitów. Od synów Berii pochodzą: od Chebera ród Chebrytów; od Malkiela ród Malkielitów. Córka Asera nazywała się Sarach. To są rody Aserytów według tego, jak zostali spisani - pięćdziesiąt trzy tysiące czterystu.

Synowie Neftalego według swoich rodów: Jachseel, od którego pochodzi ród Jachseelitów; od Guni ród Gunitów, od Jesera pochodzi ród Jisrytów; od Szillema ród Szillemitów. To są rody Neftalego: według tego, jak zostali spisani - czterdzieści pięć tysięcy czterystu. Ogólna zaś liczba wszystkich Izraelitów: według tego, jak zostali spisani - sześćset jeden tysięcy siedemset trzydziestu.

Następnie tak mówił JHWH do Mojżesza: «Pomiędzy nich ma być kraj rozdzielony, według liczby głów, jako dziedzictwo. Pokoleniu, które ma więcej ludzi, przypadnie większy dział, a temu, które ma mniej - mniejszy. Każde otrzyma przydział odpowiadający danym spisu. Kraj ma być dzielony losem, a dziedzictwo mają otrzymać według liczby imion w rodach. Losem ma być rozdzielone dziedzictwo pomiędzy rody liczne i mniejsze». (Lb 26, 4-56)

Czy zwróciliście uwagę na ostatni usłyszany werset? Poszczególne ziemie mają być wylosowane dla każdego pokolenia, prawdopodobnie przy pomocy wyroczni arcykapłana urim i tummim (Wj 28, 30). Losowy podział jest sprawiedliwy i zapobiega sporom występującym przy podziale majątku. Takie spory pojawiły się przy okazji powrotu żydów z wygnania babilońskiego. Wracali do swojej ojcowizny, która w międzyczasie została zajęta przez nowych lokatorów. Kto ma prawo własności do tej ziemi: potomkowie poprzednich właścicieli, czy ci, którzy ją zajmują przez zasiedzenie? Pytanie jest gorące, stąd potrzeba spisów genealogicznych dla udowodnienia swojego pochodzenia od rodziny wymienionej w Biblii. Chodzi o unikanie bratobójczych wojen. Pierwotny podział ziemi został dokonany sprawiedliwie i pokojowo, dlatego późniejsi Izraelici są wezwani do znalezienia pokojowego rozwiązania swoich problemów, opierając się na Prawie danym od Boga przez Mojżesza i przekazywanym z pokolenia na pokolenie.

Ostatnia część spisu odnosi się do Lewitów, którzy pełnią rolę jakby “trzynastego” szczepu (por. Lb 3) i nie mają udziału w ziemi, skoro są poświęceni służbie liturgicznej i sam Bóg jest ich dziedzictwem, jak to już Księga Liczb wyjaśniła (por. Lb 18).

A oto spis lewitów według ich pokoleń: od Gerszona pochodzi ród Gerszonitów; od Kehata ród Kehatytów; od Merariego ród Merarytów. A dalsze rody lewitów to: Libnici, Chebronici, Machlici, Muszyci i Korachici. Kehat był ojcem Amrama. Żona Amrama nazywała się Jokebed, a była córką Lewiego urodzoną w Egipcie. Z niej urodzili się Amramowi Aaron i Mojżesz oraz ich siostra Miriam. Aaronowi urodzili się Nadab, Abihu, Eleazar oraz Itamar. Jednak Nadab i Abihu zginęli, gdy nieśli przed JHWH inny ogień w ofierze. Było ich wszystkich mężczyzn w wieku od jednego miesiąca wzwyż dwadzieścia trzy tysiące. Nie byli jednak spisani wraz z Izraelitami, bo nie otrzymali działu pośród Izraelitów. To byli ludzie, których spisali Mojżesz i kapłan Eleazar na stepach Moabu w pobliżu Jordanu, naprzeciw Jerycha. Pośród nich nie było nikogo z tych, których Mojżesz i Aaron spisali, gdy dokonywali spisu Izraelitów na pustyni Synaj. Rzekł im bowiem JHWH, że umrą na pustyni i nie zostanie z nich żaden oprócz Kaleba, syna Jefunnego, i Jozuego, syna Nuna. (Lb 26, 57-65)

Ostatnie dwa zdania tego rozdziału są dla nas najbardziej pouczające, ponieważ zwracają uwagę na fakt, że do Ziemi Obiecanej nie wszedł nikt spośród tych, którzy odmówili wejścia do tej ziemi (por. Lb 13-14). Księga Liczb została ostatecznie zredagowana w czasie pobytu Izraelitów na wygnaniu w Babilonie. Po tych bolesnych wydarzeniach jasne dla nich się stało, że Wygnanie nastąpiło skutkiem nieposłuszeństwa Izraelitów Prawu Bożemu. Dla oczyszczenia wspólnoty potrzeba było, aby pokolenie niewiernych Izraelitów dokonało żywota na wygnaniu. Pozytywne przesłanie jest następujące: kolejne pokolenie Izraelitów może mieć nadzieję na powrót do Ziemi Obiecanej, skoro drugie pokolenie Izraelitów weszło do Ziemi Obiecanej pomimo niewierności pierwszego pokolenia. Ten spis ludności ziemi będzie podstawą dla roszczenia prawa do własności ziemi po powrocie z Wygnania, jest więc bardzo istotny dla zainteresowanych, aby uniknąć wymuszone rozwiązania na zasadzie “prawa silniejszego”.

Następny rozdział właśnie będzie doprecyzowywał zasady co do prawa własności, poznamy je w następnym odcinku. 

© Père Alain Dumont, La Bible en Tutoriel, https://www.bible-tutoriel.com/  Un nouveau recensement avant de conquérir la Terre Promise