Embedded Files
Overweging Jaap v.d. Meij – Drievuldigheidszondag
Proloog
Vandaag wil ik samen met U nadenken over het Mysterie van God,
dat wij de Heilige Drie-eenheid noemen.
Kunnen wij eigenlijk wel iets zeggen over dit onderwerp?
In het evangelie vandaag noemt Jezus de Drie Personen in één adem:
Vader, Zoon en Heilige Geest. Het gaat om de opdracht aan de Elf leerlingen. Maar dit is ook onze
opdracht, in de 21ste eeuw.
Hoe weten we dat gelovige ideeën betrouwbaar zijn? Dit kunnen we zien aan de wijsheid en het
psychologisch inzicht die in deze ideeën verborgen zijn. Eeuw na eeuw is hierover gemediteerd door
wijze vrouwen en mannen. In kloosters en stadsparochies. Hoe kun je deze ideeën toetsen? Kijk naar
wat ze betekenen in het dagelijks leven van mensen. Wanneer ik een beeld van God schets als iemand
die hoogverheven troont, die oorlog voert als een moderne president, die onbewogen blijft bij het
lijden van mensen en heel de schepping – dan weet ik: Dit is niet de God van de Bijbel is, dit is niet
de God van Mozes en Jezus. Aan de praktische consequenties kan ik zien of een bepaald beeld van
God waarachtig is of juist een vals beeld.
Beeldmeditatie
De icoon van Roeblev* straalt vrede en liefde uit. Maar vergis u niet: deze icoon is geschilderd in een
tijd van burgeroorlog en scheuring binnen de kerk in Rusland. De icoon biedt hoop in tijden van grote
nood. Het beeld van drie mensen – geen duif ! – is ingegeven door het boek Genesis, waar God een
bezoek brengt aan Abraham (Gen. 18).
Iconen zoals deze spreken een eigen taal van beelden en symbolen.
Het perspectief is doelbewust omgekeerd: voorgrond is smal en achtergrond is breed. Dit symboliseert
de omgekeerde blikrichting: God nodigt ons uit om met Zijn ogen naar de wereld te kijken.
Wij gaan deze icoon op twee manieren ‘lezen’: eerst van buiten naar binnen, tegen de klok in. Later
gaan we de omgekeerde weg: van binnen naar buiten, met de wijzers van de klok mee.
Tegen de klok in
Deze beweging wordt door de icoon zelf aangegeven. Deze cirkelbeweging begin bij de voet rechts
vooraan. Vandaar gaat de beweging omhoog naar de schouder en het hoofd rechts. Deze figuur heeft
een groene mantel (Geest).
Vanaf het hoofd rechts gaat de beweging naar het hoofd in het midden (Zoon) en dan naar het hoofd
links (Vader). De cirkel wordt niet gesloten tussen de voeten. De open cirkel nodigt kijkers uit tot
deelname aan ‘t goddelijk leven.
Gemeenschappelijk
Wat hebben de goddelijke personen gemeenschappelijk? In de voorbereidingsgroep hebben we de
icoon aandachtig bekeken. Het viel op dat de personen niet uitgesproken mannelijk zijn. De gezichten
lijken eerder vrouwelijk. Dit geldt ook voor de Zoon (Jezus) die zonder baard is afgebeeld. Alle drie
de personen houden een dunne staf in hun linkerhand. Als teken van hun goddelijkheid. Ook hebben
ze allemaal twee vleugels. Bovendien raken de vleugels elkaar. Dit symboliseert hun eenheid. Ook de
gezichten en aureolen lijken sterk op elkaar.
Verschillen
Wat betekenen de verschillen tussen de drie figuren? Achter de figuren staan symbolen die ons
vertellen: wie is wie?! Achter de figuur in het midden staat een groene boom. De boom verwijst naar
het kruis van Jezus Christus dat voor ons de boom van het leven is geworden. Zijn ondermantel is
paars: de kleur van de messiaanse koning. Maar het blauw van zijn goddelijke natuur is belangrijker
dan het aardse koningschap.
Achter de figuur links staat een huis afgebeeld. Dit herinnert aan de woorden: “In het huis van de
Vader zijn vele woningen”. De kleding van de figuur links is ongrijpbaar. Het blauw van de
goddelijke natuur is zichtbaar. Maar het bovenkleed bevat allerlei kleuren: Ik kan niet bevatten welke
kleur het is. Dit past bij de Vader, die de meest mysterieuze is van de drie goddelijke personen.
2
De figuur rechts moet dus de Heilige Geest zijn. Boven zijn hoofd is een geel vlak zichtbaar dat lijkt
op een overhellende rots of een golf die gaat overslaan. Maar ik heb hier geen interpretatie voor
gevonden. Als U een idee heeft, hoor ik dit graag.
Kijken we nu naar de hoofden, de ogen en de handen. Bij de Geest (groen) zien we dat hoofd en ogen
het meest naar beneden zijn gericht. Ook de rechterhand wijst naar beneden. Vanaf de schepping tot
aan de voltooiing is de Geest het meest betrokken bij de vernieuwing van de aarde. De Zoon (paars)
buigt het hoofd voor de Vader (links), terwijl hij oogcontact heeft. De rechterhand van de Zoon is
horizontaal en laat twee vingers zien. Dit kan verwijzen naar de twee naturen van Christus: de
goddelijke en de menselijke. Denk aan onze handen wanneer wij een eed afleggen: twee vingers
wijzen omhoog. Het hoofd van de Vader is het meest opgericht. Zijn rechterhand lijkt ook half
opgeheven in een zegenend gebaar. De Vader is de meest verhevene van de drie Personen. De Vader
belichaamt het meest de eigenschap dat God zijn schepping overstijgt. Vooral de Vader is degene die
voor alle namen wijkt.
De tafel centraal
Centraal tussen de drie figuren staat een gedekte tafel. In alle culturen is samen eten een symbool voor
eenheid. Op de tafel staat een schaal met brood of een beker wijn. Het kan allebei. De schaal of beker
verwijst naar de menswording van de Zoon, naar zijn dood aan het kruis en zijn verrijzenis. De
maaltijd van de Heer op aarde is een voorafbeelding van het hemelse gastmaal. Alle drie de Personen
zijn betrokken bij de verlossing van de mensen op aarde.
Met de klok mee
Tot nu toe hebben we de icoon ‘gelezen’ tegen de klok in: We begonnen bij de geest (groen) en
gingen via de Zoon (paars) naar de Vader (links, niet te vatten). Maar we kunnen de icoon ook in de
omgekeerde richting ‘lezen’. De Vader heeft de Zoon in de wereld gezonden en met Pinksteren ook
de Geest. Via de groene mantel van de Geest komt die zending ook bij ons terecht. Wij hebben deel
aan de goddelijke opdracht om vrede op aarde te brengen: eenheid in verscheidenheid. De Drie-
eenheid kan een model zijn voor menselijke handelen en psychologie.
De Griekse traditie heeft hier over nagedacht. Zij gebruikt het model van de dans, de choreografie.
Een dans moet harmonieus verlopen, maar de dansers hebben toch een eigen rol. Zo is het ook met de
drie goddelijke Personen: zij respecteren elkaars verschillen. Sterker nog: ze zijn diep geïnteresseerd
in het anders-zijn van de ander. De verschillen worden niet opgeheven. En toch wordt de eenheid niet
verstoord. De wederzijdse interesse versterkt de eenheid. Dat broodnodige evenwicht tussen individu
en gemeenschap is één van de grote vragen van de moderne cultuur.
Wat kunnen wij leren van deze dans? Wanneer je de choreografie volgt, moet je iets van je eigen ego
prijsgeven ter wille van het grotere geheel. Wanneer je dit niet doet, ontstaat chaos en kunnen andere
dansers ernstige blessures oplopen.
Epiloog
Hoe kunnen we de icoon van Roeblev vertalen naar de 21ste eeuw. Wat kan ons geloof in de Drie-
eenheid betekenen voor de wereld vandaag? Hoe kunnen we onze zending vorm geven in onze directe
omgeving?
De geloofsgemeenschap van de Martelaren wordt gedragen door vrijwilligers. Laten wij voldoende
onze waardering blijken voor de inzet van anderen? Wat we kunnen leren van de Drie-eenheid, is hun
harmonische samenwerking. Hun communicatie is vrij van machtsongelijkheid en dominantie. De
talenten van de ander mogen bloeien zonder dat de samenwerking in gevaar komt.
In deze weken is het ook spannend in het samenwerkingsverband van Clara en Franciscus. Veel
vragen rond de keuze van een Centrumkerk zijn nog niet beantwoord. Gaat het ons lukken om in de
helikopter op te stijgen en het grotere geheel te bekijken? Wat is er nodig voor de katholieke presentie
in Amsterdam Oost, in Diemen en Zuid-Oost over 5 of 10 jaar?
Een mooi voorbeeld van actualisatie vindt U op de achterkant van uw boekje. Dit is het vignet van de
zusters van H. Geest. Hun vijfjaren plan – wereldwijd – wil “de wereld hervormen met compassie”.
Waar komt die compassie vandaan? De zusters zijn doordrongen geraakt van het leven in de Drie-
eenheid. Waar mensen eendrachtig samenwerken, daar ontstaat een gemeenschap van liefde.
Moge de uitstraling van de Drie-eenheid ook ons inspireren. Naar het voorbeeld van de Vader, de
Zoon en de Heilige Geest.
3
Amen.
Noot
*._De monnik Andrej Roeblev leefde tussen ca 1360 en 1430 in Rusland.
Hij heeft dezelfde voornaam als de jonge tennisser, geboren in 1997.
Page updated
Google Sites
Report abuse