29 januari

zondag 29 januari 2023 – Sefanja 2,3; 3,12-13 & Matteüs 5, 1-12a

eerste zondag over de Bergrede

• 1

Deze en de komende drie zondagen èn op Aswoensdag-avond (22 februari) lezen wij uit de Bergrede – totaal dus vijf keer.

Dit biedt ons een speciale kans om er een goede indruk van te krijgen.

Wij starten nu met de 8 Zaligsprekingen van Jezus.

Het eerste viertal zaligsprekingen (5, 3-6) gaat over kwetsbare mensen; het tweede viertal (5, 7-11) over strijdbare mensen.

Dit bevat meteen Jezus’ appèl om voor de zwakkeren in onze samenleving op te komen.

• 2

Mensen als Nelson Mandela, Desmond Tutu, Martin Luther King, Gandhi en Tolstoj lééfden met de Bergrede waar zij woonden: in Zuid-Afrika, de USA, India of Rusland.

Zij waren vaak burgerlijk ongehoorzaam. En dat in situaties van racisme, kolonialisme of dictatuur – met het ultieme doel om vrede en gerechtigheid te bevorderen.

Zij wilden kortom “deze wereld omgekeerd”!

In het gelijknamige lied van Huub Oosterhuis zingt het tweede couplet:

Gods woord wil deze wereld omgekeerd/ dat lachen zullen zij die wenen/ dat wonen zal wie hier geen woonplaats heeft/ dat dorst en honger zijn verdwenen –/ de onvruchtbare zal vruchtbaar zijn/ die geen vader was zal vader zijn/ mensen zullen and’re mensen zijn/ de bierkaai wordt een stad van vrede….

Is dit niet voluit de geest van de Bergrede?!

• 3

De Bergrede vindt u in Matteüs hoofdstuk 5 t/m 7, en in een wat andere vorm ook bij  Lucas (6, 17v). Matteüs heeft verschillende toespraken en teksten van Jezus tot één geheel bij elkaar gevoegd.

Zo zijn het een soort leergesprekken met Jezus’ leerlingen van vroeger en nu – met zinzoekers, twijfelaars en zieners. Zulke gesprekken kunnen ook wij met elkaar voeren; veel vaker dan wij thans doen…

Dit ook al horen we dan misschien tot een minderheid, zoals de profeet Sefanja die in de 1ste Lezing aanduidt.

Hij spreekt over ootmoedige, zachtmoedige, bescheiden, nederige mensen. Deze profeet noemt hen een restant mensen, die geen onrecht meer doen; die geen onwaarheid meer spreken; die geen bedrieglijke tong hebben; die niet meer door iemand worden opgeschrikt…

• 4

Herkennen wij ons in hen?

Is het niet te mooi om waar te zijn? Geloven wij nog in dit goddelijke visioen van vrede? Hoe doen wij elkaar recht?

De oorlog in Oekraïne is nog lang niet voorbij. Sinds donderdag lijkt een nieuwe spiraal van geweld losgebarsten in het Palestijnse Jenin en in Jeruzalem. Dit terwijl het afgelopen vrijdag  de VN-Dag was van de Holocaust-herdenking.

Gisteren 78 jaren geleden bevrijdden Sovjet-soldaten van het Rode Leger het concentratie-kamp Auschwitz. Vandaag is onze Nationale Holocaust Herdenking

Hoe verder?

• 5

Ik was 30 jaar jong, toen ik een spraakmakend boekje over de Bergrede las van de oud-secretaris van de Nederlandse Raad van Kerken: Willem van der Zee.

Net als Huub Oosterhuis vindt hij, dat de Zaligsprekingen ‘àlles ondersteboven’ halen.

Wat en hoe dan precies? Wie zijn er zalig? Welke mensen of groepen van mensen? En wat is echt geluk? Wat leeft hierover onder ons mensen?

Volgens Van der Zee is ons eigenlijke credo – ik wil het hier citeren; het liegt er niet om:

“Gelukkig de mensen die veel weten en alles kunnen, want zij hebben het voor het zeggen op deze aarde. Gelukkig de mensen die zich gepantserd hebben tegen alle narigheid, want zij hebben geen troost nodig. Gelukkig de mensen die zich verweren kunnen, want niemand zal over ze heen lopen. Gelukkig de mensen die zich verzadigen aan de welvaart, want zij hebben niets anders meer nodig. Gelukkig de mensen die hard kunnen zijn en ‘nee’ zeggen, want zij houden veel voor zichzelf over. Gelukkig de mensen die compromissen kunnen sluiten, want zij zullen het ver brengen met een goed geweten. Gelukkig de mensen die op hun eer en hun recht staan, want zij krijgen altijd gelijk. Gelukkig de mensen die een beetje geven en nemen, want ze komen nooit in moeilijkheden. Gelukkig bent u als u daarin slaagt: positie en populariteit zal uw deel zijn. Wees tevreden, want uw loon is groot op aarde. Zo zijn alle grote mensen geslaagd.”

Nogmaals: dit is herkenbaar, het liegt er niet om…

Als je als mens enkel ‘gelukkig’ wilt zijn – loop je dan niet het risico, dat je vooral met je ego bezig bent?

Jezus spreekt mensen zalig vanuit het perspectief van God. Dat lijkt mij een subtiel verschil. Alles wordt anders: ondersteboven gekeerd…

Kort en krachtig noemt Jezus 8 situaties of acties of karaktertrekken of attitudes van ons mensen. De Bergrede is zogezegd een blauwdruk, een werk- of stappenplan van Gods Koninkrijk: piketpaaltjes met radicale leefregels en ook met mooie perspectieven.

Het Onze Vader (6, 5-13), dat we elke zondag bidden, vormt het hart van de Bergrede.

• 6

Na de Zaligsprekingen (be)noemt Jezus ons als zijn leerlingen (tot) zout en licht (5, 13-16) – daarover gaat het volgende week zondag, 5 februari.

Evenals Sefanja spreekt Jezus ons als minderheids-groep er op aan om smaakmakers en lichtdragers te zijn in onze wereld.

Jezus roept ons op zelfs onze vijanden lief te hebben (5,44). Hij daagt ons – vòòr en nà het Onze Vader – uit om zonder schijnheiligheid te bidden (6, 5-8) en te vasten (6, 16-18).

Met zoveel woorden (6,1-6) hoor ik Jezus zeggen: ‘In je goede werken, bidden en vasten is God verborgen. Anders richt je alle aandacht alleen maar op je zelf. Dan overbelicht je jezelf. Dan ben je geen weerspiegeling van Gods mededogen meer. Het gaat je dan meer om je eigen passies dan om compassie.’

• 7

Ik stop nu maar. Mag ik u ook uitnodigen voor komende zondagen over de Bergrede?

Huub Oosterhuis vat het zo samen in zijn eerder geciteerde lied:

Wie denken durft dat deze droom het houdt/ een vlam die kwijnt maar niet zal doven/ wie zich aan deze dwaasheid toevertrouwt/ al komt de onderste steen boven/ die zal kreunen onder zorgen/ die zal vechten in ’t verborgen/ die zal waken tot de morgen dauwt –/ wij zullen onze ogen niet geloven.

Lof zij U Christus in eeuwigheid. Amen

arivanbuuren1945@gmail.com