16 april

Inleiding

Lieve mensen van God,

Vandaag is het acht dagen na Pasen.

Daarom gaan we dieper in op de betekenis van dit feest.

Wat kunnen we leren van het sterven en de verrijzenis van Jezus?

In de voorbereidingsgroep hebben we nagedacht over de evangelielezing:

Het bekende verhaal van Thomas die de wonden van Jezus wil voelen.

Hoe gaan wij in onze tijd om met de wonden in ons leven?

In de moderne maatschappij en in onze kerkgemeenschap?

Durven wij het aan om onze wonden te herkennen en te erkennen?

Wat betekent dit voor onze onderlinge communicatie?

Hierover wil ik samen met U nadenken in de overweging.

Overweging

Hand. 2,42-47 – Joh. 20,19-31

Lieve mensen van God,

In onze moderne cultuur spelen beelden een grote rol. Hoe zien wij eruit? Hoe presenteren wij onszelf? De nadruk ligt daarbij meestal op kracht en succes. Littekens en wonden mogen vaak niet gezien worden. Netflix en andere media geven een gelikt beeld van de wereld. Het werkelijke leven kan hier vaak niet aan beantwoorden. In het dagblad Trouw stond enkele weken geleden een artikel over jongeren die ongelukkig zijn met hun eigen lichaam. Ze willen allerlei cosmetische operaties ondergaan, om te beantwoorden aan het ideaal beeld van de media. Wat zegt dit over onze samenleving en over het verwachtingspatroon dat wij aan elkaar opleggen? Zijn wij niet bezig om dingen te ontkennen en te verdringen die wezenlijk bij het leven horen?

Wat kunnen wij leren uit het gedrag van Jezus na zijn Verrijzenis?

Het evangelie vandaag gaat in op die vraag. Jezus verbergt zijn wonden niet, maar nodigt Thomas uit om contact te maken, juist via zijn wonden. En dit is niet toevallig. Het was goed denkbaar geweest dat Jezus na zijn Verrijzenis geen enkele wond meer zou hebben. Maar in dit verhaal horen wij dat ook de Verrezen Heer vijf wonden heeft: in  handen en voeten en in z’n zijde. Jezus laat zijn kwetsbaarheid zien. Hij heeft de dood overwonnen, maar niet op de manier van een macho man. Jezus is waarachtig en volledig mens geworden en gebleven. In de Hof van Olijven werd zijn doodsangst zichtbaar. In de ontmoeting moet Thomas laat hij zijn wonden zien. Zonder kwetsbaarheid is werkelijke ontmoeting niet mogelijk.

Een open ontmoeting vraagt om vertrouwen, in jezelf en vooral in de ander. Ben ik veilig wanneer ik mijn kwetsbaarheid laat zien? Thomas is een interessant voorbeeld. Dit kunnen we zien aan zijn naam en de bijnaam Didymus. Namen in de Bijbel hebben vaak een diepere betekenis. Zeker in dit geval. De naam Thomas hangt samen met verwondering. Wij mensen hebben allemaal ervaring met dingen die ons verbazen. Hoe reageren wij op zulke dingen? Soms reageren wij positief: wij zijn blij met de onverwachte gebeurtenis. Maar soms reageren wij afwijzend. Wij kunnen het niet geloven. Wij willen het niet waar hebben. Wij zijn tweeslachtig: soms omhelzen wij, soms wijzen wij af. Dit brengt ons bij Didymus, de bijnaam, die Tweeling betekent. Vaak gaat het om een twee-ei-ige tweeling. Kort na elkaar geboren, maar met verschillende karaktertrekken. Thomas heeft die tweeslachtigheid in zich. Eerst reageert hij afwijzend. Een week later geeft hij aan Jezus zijn volledige vertrouwen en zegt: “Mijn Heer en mijn God”. Die dubbelheid hebben we allemaal in ons. Een beetje als Dr. Jekyll en Mister Hyde. Maar in het evangelie heeft de positieve kant het laatste woord. Thomas hervindt het vertrouwen in Jezus en ook in zijn medeleerlingen.

Vandaag leg ik de nadruk op de wonden en daarmee op het slachtoffer. Maar ik wil de verantwoordelijkheid niet uit het oog verliezen. Soms zijn we zelf ook dader van nare dingen. Hierover spreekt Jezus in zijn eerste ontmoeting met de leerlingen, toen Thomas er niet bij was. Jezus zegt: “Als jullie aan mensen hun zonden vergeven, dan zijn ze vergeven, en als jullie ze niet vergeven, zijn ze niet vergeven”. Hiermee legt Jezus een grote verantwoordelijkheid op onze schouders. Hoe vergevingsgezind zijn wij in de praktijk? Maar ook het tegendeel komt voor. Hebben we niet soms de neiging om nare dingen te bedekken met de zogenaamde mantel der liefde?

Collega Ari van Buuren spreekt vaak in één adem over “onze wonden en zonden”. Dit is terecht, want het is vaak moeilijk om de grens aan te geven: waar kunnen we iets aan doen en wat is overmacht? Vroeger lag de nadruk teveel op de zonde. Tegenwoordig ligt het accent op het excuseren.

We kunnen in deze kwestie veel leren van de Zuid-Afrikaanse bisschop Desmond Tutu. Als het gaat om vergeving en verzoening zijn vier stappen nodig. De eerste stap is erkennen dat er kwaad is aangedaan en erkennen dat dit wonden heeft geslagen. De tweede stap bestaat hierin dat de slachtoffers vertellen wat hen is overkomen en wat dit men hen heeft gedaan. Vergeving en verzoening zijn niet mogelijk zonder de waarheid op tafel. * Jezus zegt in het evangelie: Iedereen die de Heilige Geest ontvangen heeft, neemt deel aan deze opdracht tot waarheid en vergeving.

Deze opdracht stelt hoge eisen aan onze geloofsgemeenschap. Soms ervaren we dit positief. Tijdens een verblijf in een klooster, tijdens een pelgrimsreis naar Lourdes of Santiago. Soms tijdens een kortlopend project. In de vastentijd hebben we met een groep een Kruisweg geschilderd. Dit gebeurde in de Anna-Bon parochie. Maar ook twee mensen uit de Martelaren deden mee en een protestantse mevrouw. De sfeer in de groep was veilig en gastvrij. Mensen konden hun persoonlijke geloofsbeleving met elkaar delen.

Maar het is moeilijker om dit vol te houden op de langere termijn. Langer dan een project of een pelgrimsreis. Over dit volhouden als geloofsgemeenschap gaat de eerste lezing vandaag, uit Handeling. In uw liturgieboekje staat “trouw blijven”. Toch gaat het niet om trouw blijven in een crisissituatie, maar om het volhouden op de lange duur, in de dagelijkse praktijk van het groepsgebeuren.

Het ideaalbeeld uit de Handelingen van de Apostelen werkt als een spiegel voor onszelf. Vormen wij een gastvrij gemeenschap, waar mensen hun diverse geloofservaring veilig met elkaar kunnen delen? Hebben wij compassie met mensen die andere ervaringen hebben dan wijzelf? Binnen de Martelaren zie ik verschillende stromingen. En hoe doen wij mee binnen het grotere verband van Clara en Franciscus?

Ik hoop dat wij in deze tijd tussen Pasen en Pinksteren mogen toegroeien naar een verdieping van ons geloof in de Verrezen Heer en naar een hechtere gemeenschap met elkaar.

Amen.

Noot

*. De derde en vierde stap kunt U vinden in deze voetnoot of op het internet.

Stap drie bestaat uit het vragen om vergeving en het schenken van vergeving.

In de vierde stap wordt de relatie vernieuwd door bevrijding uit de verstoorde verhoudingen.

Bron:

Desmond Tutu and Mpho Tutu [zijn dochter]

The Book of Forgiving.

The Fourfold Path of Healing Ourselves and Our World. 2014