12 november

Overweging over COMPASSIE – zondag 12 november 2023

• 1

De Schriftlezingen vormen vandaag de achtergrond, waartegen we het in deze 4de Themaviering over Compassie gaan hebben.

Mooi is wat het boek ‘Wijsheid’ (6, 12-16) zegt: “Wie wijsheid zoekt zàl haar vinden – ook omdat zij òns zoekt!” En dan leef je vanuit je hart, zingt Meerklank.

Jezus’ parabel van de wijze en dwaze meisje (Matteüs 25,1-13) is één oproep tot waakzaamheid, tot alertheid: doe de juiste dingen op de juiste tijd!

Compassie is kortom een-en-al wijsheid om in onze roerige tijden tot de-escalatie te komen.

Er is immers door de oorlog Hamas-Israël ook in onze samenleving veel ongemak, er zijn onderhuidse spanningen, er zijn incidenten. Er is anti-semitisme en islamofobie.

• 2

Wat is compassie? Volgens mij is het een soort kompas!

Het is zoiets als me(d)e-lijden. Iemand schreef mij: het is “mild en zacht zijn voor de ander”. Compassie is mee-leven, ontferming of barmhartigheid.

Het woord ‘barmhartigheid’ hangt samen met: baarmoeder. Zoals een moeder haar kind draagt onder haar hart – laten wij zó elkaar ter harte nemen!

Nooit ook heb ik vergeten wat een meisje tegen mij zei, toen ik in mijn eerste baan als leraar godsdienst werkte op het Rijnlands Lyceum in Wassenaar. Ze zei: “Meneer, hebt u het over wàrm-hartigheid??….”

Jaren later las ik het boek van Pim van Lommel ‘Eindeloos bewustzijn’ (2007) over bijna dood-ervaringen.

Een vrouw, die zoiets had ervaren kreeg dit inzicht: ‘Als de macht van de liefde sterker wordt dan onze liefde voor macht dàn zal onze wereld veranderen!…’

• 3

Op de gespreksgroep van Frank de Haas ‘Parochianen in gesprek’, afgelopen donderdag 2 november is gesproken over: ‘onze wereld staat in brand’! Frank vertelde mij daarover.

Er is veel gesproken over Gaza en Israël; over terrorisme; over Jodendom, Christendom en Islam. Gaan wij als gelovigen echt de dialoog met anderen aan? Of sluiten we ons af voor al het slechte nieuws?

Vooral vroeg men zich af, of er neiging tot geweld in ons mensen zit – ook in de zin van snelle irritaties, en in snel en ongenuanceerd oordelen.

Laten wij het wij-zij denken los? Dus de neiging om anderen niet als kinderen van het licht te zien of als voorbestemd voor de hemel? Ik weet nog, hoe ik schrok toen de grote Elisabeth Kübler-Ross (de moeder van de stervensbegeleiding, rouwverwerking en de hospices) op een training tegen ons zei: “We hebben allemaal iets van Hitler, en allemaal iets van Moeder Teresa in ons…”

• 4

Bij compassie dient goed onderscheiden te worden, zoals de boeddhist Han de Wit verwoordt: “ Wanneer we handelen uit kortzichtige barmhartigheid, of uit blind mededogen, dan helpen we mensen vaak alleen maar van de regen in de drup. We gedragen ons dan misschien wel heel vriendelijk en toegefelijk, maar we doen dat op verkeerde momenten, zodat er eerder leed uit voortkomt dan dat het leed voorkomt.

Inzicht zonder mededogen is als een scherp zwaard dat niet door een meedogende hand wordt gehanteerd (…..)  Aan de vruchten kent men de boom.”

• 5

Weet u, dat het vandaag precies 14 jaren geleden is dat op 12 november 2009 het Charter for Compassion, het Handvest voor Compassie in 32 landen werd gelanceerd?! De tekst werd bij ons in de Mozes- en Aäronkerk uitgesproken door Rabbijn Awraham Soetendorp. Het Charter is gebaseerd op de Gulden Regel: ‘Wat jij niet wilt dat jou wordt aangedaan, doe dat ook een ander niet aan’.

De Moeder van het Charter for Compassion is Karen Armstrong.

In 2011 schreef zij een boekje over Compassie. Ze vindt de vertaling van compassie als medelijden onvoldoende  (blz.15): “Compassie betekent ‘iets ondergaan met een ander’, ons in een ander verplaatsen, haar pijn voelen alsof het de onze is, en ruimhartig haar gezichtspunt innemen.”

Ja, compassie is mede-dogen! In het Engels heet Armstrong’s boek ‘Twelve steps to a Compassionate Life’ – dus: 12 stappen voor of naar een leven in compassie.

Wat zou het mooi zijn om met elkaar die stappen te gaan oefenen……

• 6

Mededogen telt op de markt èn in de politiek, als het gaat om oorlog en vrede.

Het is echt zonde, dat het vluchtelingenkamp Bukra Ahla in Beirut – waarvoor wij sponsorlopen van onze schoolkinderen hielden – moet stoppen wegens geldgebrek.

Mededogen telt op de vierkante meter rond mensenlevens. Het gaat om omzetting van het universele en grote kapitaal van compassie in kleingeld.

Dàt is wat wij hoorden in de 3 thema-vieringen over de voedselbank, het buurt-pastoraat in Betondorp en het Kleiklooster.

Henk Baars zei: “Zó ontstaan er sacrale ruimtes; zo ontstaat er heilige creativiteit.”

Margarietha Reinders zei: “De gewone mensen van alledag zijn Gods lievelingen. Waar ze kleine daden van liefde en mededogen doen. Zij maken het verschil. Zoals de Marokkaanse vrouw met haar kindje, die mij de hand toestak toen ik niet meer kon opstaan…”

Abt Johannes zei: “Elke kerk zou een klooster moeten hebben….”

• 7

Tenslotte.

Sommige spullen zijn zo mooi en dierbaar, we willen er niet van scheiden. Ook niet als het in scherven op de grond valt. Als het lukt om het gerepareerd te krijgen zijn we blij, dat je van de schade niet veel meer ziet.

De eeuwenoude Japanse kunstvorm ‘kintsugi’ repareert echter niet! Gebroken porselein wordt weer aan elkaar gezet met een mengsel van lijm en goud. Als een soort aderen zie je de goudlijnen over het porselein lopen.

Dit kun je zien als een gelijkenis voor compassie, het is spiritueel. Breuken worden onderdeel van de kunst en het leven, ze zijn niet weggewerkt. Je blijft de littekens zien – maar: ze weerspiegelen pijn èn schoonheid. Zoiets realiseerde Bisschop Tutu met verzoeningswerk

in Zuid-Afrika.

Compassie, barmhartigheid, mededogen: hoor – samen met Meerklank – “de klanken van deze goddelijke woorden-van-goud diep in jou als een melodie, lied van je hart, een stem van geloof – ergens…. diep in jou…..”

+++ In de Naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, Amen+++