2 oktober

Lieve mensen van God,

Wij leven in een wereld vol verwarring en tegenstrijdigheid. Die verwarring blijft niet buiten ons, maar gaat dwars door ons heen. Aan de ene kant geloven wij in God, aan de andere kant voelen wij ons soms van God verlaten. Soms geloven wij in onze eigen kracht en soms hebben wij het gevoel dat wij te kort schieten. Hoe kunnen wij heelheid vinden, kracht en innerlijke vrede?

Deze vragen worden van alle kanten belicht door de lezingen en de liederen van deze zondag. In de eerste lezing horen wij de profeet Habakuk. Hij staat in de spanning tussen het visioen van God en het gevoel van Godverlatenheid. Hetzelfde geldt voor de Psalm in de Tussenzang. In het Evangelie vandaag hebben de apostelen het gevoel dat zij tekort schieten in hun geloof.

In onze moderne tijd heeft Gerard Reve deze verscheurdheid mooi verwoord. Aan de ene kant zegt hij: “Eigenlijk geloof ik niets en twijfel ik aan alles.” In de moderne wetenschap is de twijfel tot methode geworden. In de seculiere samenleving is het geloof weggedrukt naar de privésfeer. Maar Gerard Reve zegt meer. Hij spreekt God aan als U. En dan volgen drie positieve uitspraken.

Het eerste wat Reve denkt, is dat God waarachtig leeft. Ik legde altijd de klemtoon op “leeft”. Maar op you-tube vond ik een filmpje waarin Reve deze tekst zelf voorleest. Hij legt de nadruk op “waarachtig”. God leeft op een waarachtige manier. Van ons mensen kan dit niet altijd worden gezegd. In het “Lied om vrijheid” horen we straks zingen: “Wij weten wel wat leven is, maar leven niet”. Wij verlangen ernaar om waarachtig te leven, maar we durven het vaak niet aan. God kan voor ons een voorbeeld zijn, omdat Hij waarachtig leeft.

In de tweede plaats zegt Reve dat God Liefde is. Hier zijn wij bij de kern van ons geloof. En tegelijk bij een groot mysterie. God is Eén en onverdeeld. Toch bestaat God uit drie personen: Vader, Zoon en Heilige Geest. Tussen deze drie personen is een eeuwige stroom van Liefde. Verscheidenheid en Eenheid, in perfecte harmonie.

Nu zult U vragen: “Als God Liefde is tussen drie personen, hoe kan God dan eenzaam zijn of wanhopig?” Ik wil die vraag een beetje anders formuleren. Heeft God weet van onze eenzaamheid en onze wanhoop? Het antwoord is dan “ja”. God luistert met veel empathie naar onze gebeden. Denk aan de profeet Habakuk en aan Psalm 12. Daardoor heeft God weet van onze menselijke noden.

Maar hier komt nog iets belangrijks bij. God zelf is mens geworden in de persoon van Jezus. De Zoon van God heeft het leven van een gewoon mens geleefd. Dertig jaar onopvallend. En drie jaar als rondtrekkende leraar en genezer. In de hof van Olijven was Jezus eenzaam. In de steek gelaten door zijn leerlingen. Aan het kruis heeft hij zelf de godverlatenheid gevoeld. Al die jaren hebben de Vader en de Geest meegeleefd met de Zoon. Door het kruis weten de goddelijke personen alle drie hoe het voelt om eenzaam en wanhopig te zijn. Daarom is het kruis voor ons een teken geworden van de goddelijke liefde voor alle mensen.

Deze liefde wordt zichtbaar in de derde opmerking van Gerard Reve. God is op zoek naar ons. God nodigt ons, mensen, uit om zijn partners te worden in de schepping. Ook deze gedachte is diep Bijbels. We vinden hem ook in de rabbijnse traditie. De joodse filosoof Abraham Joshua Heschel (1907 – 1972) schreef een boek onder die titel: God op zoek naar de mens (1955). God wil de mens niet behandelen als een onmondig kind, maar als een volwassen partner in zijn verbond. Dit gebeurt door het Woord van de Schrift en door het visioen waar wij naar verlangen.

Wij worden uitgenodigd om onze angsten los te laten, om onze zwaartekracht te vergeten. Om te werken aan de Stad van God, een tuin, een paradijs op aarde. Hoe kunnen wij dit doen? Door samenwerking, want samenwerking is een ander woord voor liefde.

Ik kies een modern voorbeeld. Kerstmis vorig jaar is de Webb Space Telescope gelanceerd. Duizenden mensen hebben samengewerkt om dit perfect te laten verlopen. Hun eigen ego’s hebben zij ondergeschikt gemaakt aan het gezamenlijke doel.

Het tegenovergestelde gebeurde enkele maanden later. Verdeeldheid, kortzichtigheid en eigenbelang hebben geleid tot een oorlog in Europa. Tweedracht kan veel kapot maken, zelfs de hele wereld bedreigen. Samenwerking en liefde kunnen het onmogelijke realiseren.

Dit horen we vandaag in het Evangelie. De moerbeiboom heeft diepe wortels. Hij staat symbool voor iets wat onmogelijk is: de boom te verplaatsen. Jezus spreekt de apostelen aan als groep: “jullie”. Als jullie samenwerken, zullen dingen gebeuren die jullie niet voor mogelijk hadden gehouden.

Het visioen van de profeet Habakuk en de droom van de apostelen kunnen werkelijk worden. Wij mogen hier actief aan meewerken, als partners in het verbond met God. In dit proces is God zelf scheppend aanwezig. Het visioen wordt werkelijkheid door de trouw van Jezus Messias, door liefde van God de Vader en door de kracht van de Heilige Geest.

Amen.