3 april

– Jesaja 43, 16-21 en Johannes 8, 1-11

# 1 Gisteren deden we met een kleine groep in Park Frankendael – voorafgaand aan de Vesper in de Veertigdagentijd – een meditatieve wandeling. We wandelden ook over een pad met steentjes.

Een van de wandelaars was Zr. Lili; zij is een van de missiezusters van de H. Geest, die in de pastorie van de ABG-parochie wonen.

Opeens zegt Zr. Lili tegen me: “Neem wat van die steentjes mee!” Ik kijk haar vragend aan.

Wat kun je met steentjes? Grote stenen kun je opstapelen of er een muur mee bouwen. David slingerde een steentje naar Goliaths hoofd, en schakelde hem zo uit. Het lijkt er nu toch steeds meer op, dat Oekraïne een David is en Rusland een Goliath.

Wat ondeugend, ontwapenend zegt Zr. Lili dan tegen mij: “Over stenen gaat het toch in de zondagse viering?!…”

# 2 Ja, vandaag lezen we over de religieuze politie van Schriftgeleerden en Farizeeën in het toenmalige Jeruzalem. Zij hebben een getrouwde vrouw op heterdaad betrapt, toen ze vreemdging met een eveneens getrouwde man. En ze zeggen tegen Jezus: “Deze overspelige vrouw moet volgens de wetten van Mozes toch gestenigd worden?!…” De samenleving was toen in seksueel opzicht bepaald niet zo vrijgevochten als bij ons.

Overigens heeft de religieuze politie de overspelige màn niet meegenomen. Had hij ook niet gestenigd moeten worden?…

# 3 Eerst zwijgt Jezus een hele poos. Hij bukt zich en gaat wat zitten te schrijven in het zand. Waarom doet hij dat? Weet hij niet goed, hoe hij reageren moet? Wil hij tijd kopen? De situatie ontregelen? Of juist rust creëren?

Op school zat ik vroeger in de les ook wel ’s wat te schrijven of te tekenen. Dan interesseerde mij alles niet zo. Je deed dat uit verveling.

Voor Jezus is de situatie nogal precair. De religieuze politie stelt hem een strikvraag. Met oude wetten zetten zij hem klem. Hoe kun je in zo’n situatie iets nieuws beginnen? – zoiets schetst Jesaja in de eerste Lezing.

Het leven lijkt meer op een steppe of een woestijn. Mensen zijn uitgeblust.

Hoe vinden wij nieuwe wegen – ook in de Kerk? Iemand als James Mallon wijst nieuwe wegen. Want hoe gaat de steppe bloeien? Hoe gaan er rivieren stromen door het woestijnzand?

# 4 Intussen lijkt Jezus stil te vallen. De Farizeeën en Schriftgeleerden blijven doorvragen naar zijn opinie, zijn akkoord met een steniging van die losbandig geoormerkte vrouw.

Hun ogen priemen naar Jezus – over Oculi Nostri gesproken…. Maar Jezus schrijft in ’t zand.

Na een eindeloos lijkende stilte zegt hij uitdagend tegen de moraalridders: “Ga je gang! Wie zonder zonde is mag als eerste een steen op haar werpen.”

Wàt een sublieme vondst is dit van Jezus! Hiermee redt Jezus die vrouw er uit, en ook zichzelf! Binnen en buiten de kerk is dit Jezuswoord: “wie zonder zonde is…” nog steeds blijvend bekend. Het is HET bevrijdende protest tegen elke vorm van schijnheiligheid.

# 5 Weet u, dat dit verhaal over een uiterst milde Jezus bijna niet in de Bijbel is terecht gekomen??

Er is wel meer niet bekend van Jezus. De evangelist Johannes besefte dit als geen ander. Hij besluit zijn Evangelie met deze slotzinnen (21, 25; vgl 20,30-31): “Er zijn nog vele andere dingen, die Jezus heeft gedaan. Als die één voor één beschreven werden dan zou de wereld te klein zijn voor de boeken, die nog geschreven moesten worden…”

Het verhaal over de overspelige vrouw komt in de oudste handschriften van het Johannes-evangelie niet voor. Is het dan niet echt gebeurd?

De kerkvader St. Augustinus (354-430) wist ook, dat dit verhaal in sommige handschriften ontbrak. Betekent dit dat deze passage pas làter is toegevoegd?

Augustinus heeft hier een heel ander, een subtiel idee over. Hij weet als geen ander, hoe wij mensen kunnen manipuleren. Daarom denkt hij, dat deze passage éérder juist is weggelaten! En waarom? Volgens Augustinus was men bang, dat dit verhaal vrouwen zou kunnen stimuleren tot overspel – notabene! De Heer Jezus zegt immers zelf tegen haar: “Ook ik veroordeel u niet…”

# 6 Maar zover zijn we nog niet in de uitleg van het verhaal.

Met slechts één zinnetje wist Jezus de hele situatie te veranderen! “Laat wie van u zònder zonden is, de eerste steen op deze vrouw werpen…”

Direct na zijn uitspraak trekt Jezus zich wederom terug in zichzelf en gaat Hij weer zitten schrijven in het zand…..

Wat schrijft Jezus in het zand? Volgens kerkvader Hiëronymus (347?-430) schrijft Jezus de zonden van de aanklagers in het zand. Andere uitleggers verwijzen naar Jeremia 17,13: ‘Heer, bron van Israëls hoop, wie U verlaten, zullen te schande staan, wie van U weggaan, zullen in het stof worden geschreven, want ze hebben de Heer, de bron van levend water, verlaten’.

Wie zal het zeggen?

# 7 In ieder geval druipt de ene na de andere zeden-agent af. Wie is er smetteloos? Wie kent geen hartstocht? Wie beheerst zich altijd en overal? Er zijn ook zovele àndere zonden.

Er zal stilte ontstaan zijn. In die stilte blijven tenslotte Jezus en die vrouw alleen achter. Zo’n stilte wens ik ons allen toe.

Christus zegt: “Ik veroordeel u niet. Ga in vrede. Zondig van nu af niet meer…” Kan dit? Ja, het kan. Dat geloof ik!

En de dichter Gerrit Achterberg verwoordt het zo:

Jezus schreef met Zijn vinger in het zand.

Hij bukte zich en schreef in ‘t zand, wij weten

niet wat Hij schreef. Hij was het zelf vergeten,

verzonken in de woorden van Zijn hand.

De schriftgeleerden, die Hem aan de tand

hadden gevoeld over een vrouw, van hete

hartstochten naar een andere man bezeten,

de schriftgeleerden stonden aan de kant.

Zondig niet meer, zei Hij, Ik oordeel niet.

Ga heen en luister, luister naar het lied.

En Hij stond recht. De woorden lieten los

van hun figuur en brandden in de blos

waarmee zij heenging, als een kind zo licht.

Zo geestelijk schreef Jezus Zijn gedicht.

In de Naam van de Vader en van de Zoon en van de Heilige Geest.

Amen