10 juli

1

Jezus heeft zo’n 40 gelijkenissen, parabels verteld. Je kunt ze wat mij betreft wel vergelijken met kleine of grotere bouillonblokjes. Bouillonblokjes bevatten vele ingrediënten. Je kunt die blokjes ook toevoegen aan allerlei gerechten. Daardoor worden ze smakelijker of kruidiger. Zo kunnen Jezus’ parabels ons persoonlijk leven en de kerk en samenleving-als-geheel op smaak brengen en verrijken.

Dit geldt ook voor de parabel van de zogeheten barmhartige Samaritaan. Ik wil u nu enkele uiteenlopende facetten en lessen uit dit Jezus-verhaal voorleggen.

2 Jezus creëert dit verhaal, een bijzonder reisverhaal, ten antwoord op de vraag van een wetgeleerde: “Wie is mijn naaste?” Martin Luther King noemt die vraag een abstracte theologische discussie-vraag. Volgens King is Jezus daarom vastbesloten zich niet te laten vangen in wat hij noemt: “de paralyse (letterlijk: de verlamming) door de analyse”. De vraag: ‘wie is mijn naaste?’ hangt volgens King in de lucht. Jezus maakt die abstracte vraag vloeibaar. Hij haalt die vraag naar beneden, en hij situeert haar op aarde in een gevaarlijke bocht aan de 25 km lange weg van Jeruzalem naar de

priesterstad Jericho. Die befaamde weg biedt ook verstilling. Daar liep ook telkens priester Zacharias, de vader van Johannes de Doper. Daarlangs vluchtte ooit Koning David.

3

De parabel met de reizende Samaritaan zie ik als een van de ingrediënten van een nog groter bouillonblokje. Dat blokje bevat de zogeheten ‘Zeven Werken van Barmhartigheid’. Ik som dit zevental goede werken even op: 1) hongerigen voeden; 2) dorstigen laven; 3) naakten kleden; 4) vreemdelingen herbergen; 5) zieken verzorgen; 6) gevangenen bezoeken; en 7) doden begraven.

Paus Franciscus voegde er in 2015 nog een 8ste Werk van Barmhartigheid aan toe! Dit 8ste ‘werk’ is wereldwijd, inclusief en ecologisch: het is de zorg voor de schepping. De wereld, onze wereld zou er op zich véél beter door worden als véél meer mensen ook maar enkele van deze 8 werken van barmhartigheid in praktijk zouden brengen! Zo simpel – simpel? – is dit vrijwilligerswerk….

4

Jezus laat in de parabel van de Barmhartige Samaritaan hem zeker wel 4 van de 7 of 8 werken van barmhartigheid doen. Dat doet hij acuut! Ondanks de risico’s van verscholen rovers en ondanks zijn agenda vertraagt hij meteen zijn reis. Hij zorgt liefdevol voor de zwaar-gewonde man met de verzachtende middelen van toen: olie en wijn. Diens honger en dorst zal hij enigszins gelest hebben. Lopend naast zijn rijdier brengt hij deze vreemdeling naar een herberg. En hij koopt tenslotte persoonlijk zorg voor hem in.

Deze levensbouillon vol barmhartigheid, vol compassie en liefde doet voorbeeldig zijn werk! Jezus zegt tegen zijn gesprekspartner dan ook: “Ga de wereld in, en doe evenzo!” En tegen ons, zijn leerlingen, zegt Hij b.v. ook: “Wees als zaad, wees zout en licht! Verdwijn in de wereld, èn verlicht de wereld!”

5

Onze beroemde schilder Rembrandt (1606-1669) had wel wat met Jezus’ gelijkenissen. Zo maakte Rembrandt meerdere etsen bij de parabel van de reizende en barmhartige Samaritaan. Er hangt in ons Rijksmuseum een zo’n gravure uit 1633-jammer, dat ik die hier niet kan laten zien. Het legt mooie accenten. Mag ik het in woorden trachten te schetsen?

Rembrandt schildert niet de dramatische overval door de rovers. Hij schildert ook niet de twee geestelijken, die met een grote boog om het halfdode slachtoffer heenlopen. Nee-hij toont slechts de aankomst van de Samaritaan met de gewonde man bij de herberg. Voor die herberg zie je op Rembrandts gravure in totaal 7 mensen en een hond. De Samaritaan moet improviseren en is daarom bij de ingang in overleg met de herbergier. Een chique ogende hotelgast observeert dat overleg.

Intussen zijn drie herberg-medewerkers aan het werk. De gewonde wordt door iemand van het rijdier getild, terwijl een jongen het dier vasthoudt aan de teugels. Op de achtergrond tilt een vrouw water uit een put. En de hond? Die zit op de voorgrond te poepen….

Dit is alles net zo levensecht als Jezus in zijn parabel verder vertelt. Door de actie van de Samaritaan wordt de herberg pas echt een zorg-herberg. De Samaritaan wordt zo volgens Jezus nòg barmhartiger dan hij zich al had betoond. Jezus verhaalt, dat de Samaritaan in de herberg zèlf zorgt voor de gewonde man. Zelfs blijft hij daarom nog een nacht bij hem slapen!

De volgende morgen overlegt hij weer met de herbergier. Hij betaalt 2 weken, 2×7 dagen verzorging vooruit! En hij zegt toe dat hij op zijn terugreis zal checken, of de herbergier nog extra kosten maakte. Die kosten zal hij sowieso vergoeden. Je kunt dus efficiënt groeien in barmhartigheid! Egocentrische passie van ons kan door Gods Geest compassie worden…

6

Bij mijn studie en meditatie voor deze homilie kwam ik niet alleen Rembrandt tegen, maar ook een Amerikaanse orthodox-joodse èn feministische professor in het Nieuwe Testament! Zij heet Amy-Jill Levine (*1956), groeide op in een katholiek milieu en doceert aan de oecumenische Vanderbilt University Divinity School in Nashville. Prof. Levine verwijst naar een vrij onbekend verhaal uit het Oude Testament over ‘Samaritanen’ (2 Kronieken 28,8-15). In een bloedige oorlog hebben zij zeer velen uit Judea gedood of krijgsgevangen gemaakt. De onbekende profeet Oded roept de Samaritanen

echter op hun Judese zusters en broeders niet tot slaaf te maken, maar vrij te laten.

Het ongelooflijke geschiedt dan! De gevangenen worden gekleed en verzorgd door hun vijanden. De gewonde mensen worden op lastdieren gelegd en teruggebracht naar Jericho.

Killers worden redders! Stel je voor, dat zoiets zou gebeuren tussen Rusland en Oekraïne……

En: zou Jezus dit verhaal soms gekend hebben?? Het lijkt wel een soort blauwdruk voor zijn parabel van de helende Samaritaan!

Op basis hiervan stelt Prof. Levine voor om je eens andere mensen voor te stellen, die heel andere normen en waarden hebben. Zij zegt ook dat Jezus ons verwarrend èn verfrissend leert, dat zelfs een vijand een voorbeeld van humaniteit kan worden! Laten we op z’n minst onze naasten voor lief nemen. Dat is al een grote stap vooruit.

7

Nog een doordenkertje tot slot. Jezus zegt eigenlijk: “Je naaste is niet degene, die jij helpt. Je naaste is degene, die jou helpt!”

Pas als je beseft dat je bent aangewezen op de ander en op God als je helper – pas dan kun je zelf een goede naaste zijn… Dat vieren we telkens weer aan de Tafel van de Heer. Hij kwam niet om gediend te worden, maar om te dienen. Hij is onze grote, kleine Naaste. Zijn helende bouillon van liefde verduurt de eeuwigheid.

In de Naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Amen