Divindades menores

As divinidades menores, malia non pertenceren ao panteón olímpico, tiveron certa relevancia e presenza tanto na tradición oral como na escrita. Parte destes deuses gardan dunha forma ou otra relación co culto e as lendas de moitos dos deuses olímpicos. Algunhas destas divindades menores foron introducidas en Grecia incluso antes ca os deuses olímpicos. Ao teren estes un papel preponderante na mitoloxía oficial, ou ben foron relegadas a un segundo plano como divindades de rango inferior ou marxinal, ou ben quedaron supeditadas á figura dos deuses maiores.

Propias da vida do monte e do campo agreste. A arte representounas dende moi cedo como metade home, metade macho cabrío, relacionándoas cos animais que poboaban as montañas da antiga Grecia, ao coidado dos pastores. Podemos citar ás seguintes:

Os sátiros (Σάτυροι)

Protectores dos bosques. forman o cortexo de Dioniso. Destes os máis famosos foron Sileno e Marsias.

Ramón Andrés descríbenos aos sátiros da seguinte maneira:

“Estos seres festivos y alegres, custodios de los bosques, embriagados por el vino y no menos por la sensualidad del mundo, tenían un aspecto rudo y bestial, mitad hombre y mitad macho cabrío en su parte inferior; otras veces sus piernas y cintura correspondían a un caballo, o bien a un asno. Siempre provistos de una larga cola, sus representaciones coincidían en mostrarlos chatos y calvos, desnudos e itifálicos, con los ojos saltones”.

A súa facultade máis destacada é que cambian de forma física e o escoitan todo, en relación coa fecundidade do mar e o murmurio das ondas.

Os máis destacados son Océano e Nereo, deuses do mar primitivos aos que foi desprazando nas súas atribucións o deus Poseidón.

Eran propias da vida cotiá. Acostumaban presidir as vodas ou simbolizar a riqueza:

Son divindades como a Fortuna (Τύχη), a Victoria ou Nike (Νίκη) ou a Vinganza ou Némesis (Νέμεσις), que, ás veces, só constitúen meras potencias simbólicas ou representativas de forzas superiores á condición humana.

A continuación, tamén podemos referirnos a unha segunda "xeración", a partir da cal estas deusas pasarán a ser consideradas como deusas da xustiza e da orde en xeral. Neste caso disnguimos, prinipalmente, a Irene (Εἰρήνη, "Paz"), Eunomía (Εὐνομία, "Orde") e Dice (Δίκη, "Xustiza"), nomes que destacaban a súa orixe como fillas de Zeus e Temis, a antiga deusa que chegou a a personificar a lei de orixe divina.

Posteriormente haberá listaxes que cheguen a alcanzar un total de doce Horas (a Hora do amencer, da ximnasia, do mediodía, etc.).

A arte representa a estas deusas como fermosas doncelas con túnicas recollidas na man executando unha especie de danza, o cal fai que ás veces se confundan coas Cárites ou Gracias.

Son tres:

• Alecto (Ἀληκτώ, "implacable"), sempre encolerizada;

• Tisífone (Τισιφόνη, "a vingadora do asasinato"),

• Megera (Μέγαιρα, "a celosa"), a Erinia dos ciumes e a máis terrible das Erinias, xa que é a encargada de castigar todos aqueles delitos que se cometen contra a institución do matrimonio, especialmente os da infidelidade.

Son chamadas σεμναί, "as venerables", ou Εὐμενίδες, "as bondadosas", pero dado o seu carácter violento estes son nomes que tan só están destinados a adulalas. Vingan especialmente os asasinatos cometidos contra a propia familia. Normalmente, o asasino é desterrado e vaga de cidade en cidade hostigado por elas, que acaban enloquecéndoo ata que atope alguén que o purifique dos seus crimes.

Aparecen con frecuencia nas lendas mitolóxicas: impulsan a Clitemnestra a matar ao seu home Agamenón, perseguen a Orestes polo asasinato da súa nai Clitemnestra, etc.