Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ 0 - 6 tuổi

Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ là một trong những yếu tố cốt yếu trong việc giúp trẻ giao tiếp, hiểu môi trường và xây dựng cơ sở cho sự học hỏi và phát triển xã hội. Giai đoạn từ 0 đến 6 tuổi là thời kỳ mà trẻ phát triển các kỹ năng giao tiếp cơ bản, từ việc nhận biết âm thanh, cất tiếng từ ngữ cho đến việc trò chuyện và kể chuyện. Dưới đây là sự tiến triển ngôn ngữ của trẻ qua từng mốc thời gian quan trọng trong quá trình này.

1. Giai Đoạn Từ 0 Đến 6 Tháng Tuổi

Trong 6 tháng đầu đời, trẻ bắt đầu làm thân với âm thanh và tiếng nói xung quanh. Mặc dù trẻ chưa thể phát âm từ ngữ rõ ràng, nhưng trẻ đã thể hiện những dấu hiệu ngôn ngữ đầu tiên.

Phản ứng với âm thanh: Trẻ sơ sinh có thể phân biệt giọng nói của mẹ hoặc người chăm sóc và phản ứng lại bằng cách quay đầu hoặc chú ý. Trẻ rất mẫn cảm với âm thanh và có thể hoảng hốt khi nghe tiếng động mạnh.

Khóc và ngắc ngứ: Cơn khóc là cách thông báo chính của trẻ, giúp trẻ thông báo cần thiết của mình (đói, buồn, mệt mỏi). Trẻ cũng bắt đầu làm ra các âm thanh như “ă-ă,” “ba-ba” hay “ê-ê” khi thử nghiệm âm thanh.

Giao tiếp bằng cử chỉ: Trẻ sơ sinh giao tiếp bằng các cử chỉ như cười, chăm chú nhìn hoặc duỗi tay về phía người chăm sóc. Đây là những chứng tỏ ban đầu của sự hiểu biết và tình cảm.

>> Bài viết xem thêm: Bé mấy tháng biết nói? Các giai đoạn tập nói ở trẻ

2. Giai Đoạn Từ 6 Đến 12 Tháng Tuổi

Từ 6 đến 12 tháng tuổi, trẻ bắt đầu tiến triển khả năng cảm nhận âm thanh và bắt đầu khám phá với các từ vựng cơ bản.

Mô phỏng âm thanh: Trẻ bắt đầu bắt chước các âm thanh và phát ra những từ ngữ đầu tiên như "ba-ba," "ma-ma" hay "da-da." Mặc dù trẻ chưa hiểu hết ý nghĩa của từ ngữ, nhưng đây là thời kỳ trẻ bắt đầu phân biệt và trả lời với ngôn ngữ.

Hiểu các từ cơ bản: Trẻ bắt đầu hiểu được một số từ ngữ quen thuộc như tên của mình, tên người yêu thương, hoặc những từ về đồ vật quen thuộc. Ví dụ, trẻ có thể có phản hồi khi nghe từ “bình sữa” hoặc “bóng.”

Cải thiện giao tiếp không lời: Trẻ sẽ dùng các biểu cảm như đưa tay hoặc chỉ trỏ nhu cầu hoặc sự quan tâm. Trẻ cũng có thể nắm bắt và trả lời khi người lớn gọi tên hoặc yêu cầu làm việc đơn giản.

3. Giai Đoạn Từ 1 Đến 3 Tuổi

Trong thời gian này, trẻ bắt đầu dùng ngôn ngữ đều đặn hơn, với vốn từ đa dạng và khả năng giao tiếp ngày càng tiến bộ.

Mở rộng vốn từ: Trẻ có thể sử dụng từ vựng cơ bản để nói về các yêu cầu và tâm trạng của mình. Ví dụ, trẻ có thể nói “ăn,” “uống,” “chơi,” hoặc “mẹ,” “cha.” Trẻ cũng có thể nắm bắt và nói về những sự vật xung quanh.

Sử dụng câu đơn giản: Trẻ bắt đầu ghép từ lại với nhau thành các câu ngắn, chẳng hạn như “Mẹ ơi,” “Chơi với con.” Dù câu chưa trọn vẹn nhưng đây là bước tiến trong sự thăng tiến ngôn ngữ.

Hiểu và thực hiện các yêu cầu đơn giản: Trẻ có thể nhận ra và làm theo những yêu cầu đơn giản từ người lớn, chẳng hạn như “Đưa cho mẹ cái này” hoặc “Đi vào phòng.”

4. Giai Đoạn Từ 3 Đến 5 Tuổi

Giai đoạn từ 3 đến 5 tuổi là thời kỳ tiến bộ vượt bậc trong khả năng ngôn ngữ của trẻ. Trẻ có thể dùng ngôn ngữ phức tạp hơn và thể hiện sự sáng tạo trong giao tiếp.

Câu hoàn chỉnh: Trẻ có thể dùng câu phức tạp hơn với 3-4 từ, như “Con muốn đi chơi” hoặc “Mẹ ơi, con buồn ngủ.” Cấu trúc câu của trẻ dần hoàn chỉnh, với việc sử dụng các động từ và từ chỉ người, vật đúng cách.

Mở rộng từ vựng: Trẻ bắt đầu phát triển vốn từ, sử dụng các từ diễn tả như màu sắc, hình dáng, và kích thước. Ví dụ, trẻ có thể nói “Cái bóng to,” “Con muốn ăn cái bánh màu đỏ.”

Khả năng thuật lại: Trẻ có thể miêu tả những câu chuyện ngắn hoặc những hoạt động mình đã làm trong ngày. Trẻ cũng nhận biết mối quan hệ thời gian như "trước" và "sau."

5. Giai Đoạn Từ 5 Đến 6 Tuổi

Ở giai đoạn này, trẻ đã có thể sử dụng ngôn ngữ trôi chảy và linh hoạt. Trẻ giao tiếp rõ ràng, vững vàng và có thể tham gia vào các cuộc thảo luận tinh vi.

Câu dài và phức tạp: Trẻ có thể áp dụng các câu chi tiết, bao gồm các mệnh đề kết nối và câu hỏi phức tạp. Ví dụ: “Nếu trời mưa, chúng ta sẽ không đi chơi đâu, đúng không mẹ?”

Cải thiện kỹ năng kể chuyện: Trẻ có thể kể lại câu chuyện một cách tỉ mỉ và trôi chảy. Trẻ cũng có thể trình bày suy nghĩ và tình cảm của mình qua ngôn ngữ, chẳng hạn như “Con cảm thấy vui khi được đi chơi cùng bạn.”

Ngữ âm và cấu trúc ngữ pháp hoàn thiện: Trẻ nói chính xác và sử dụng ngữ pháp phức tạp hơn. Trẻ có thể biết và sử dụng các từ nối, trạng từ chỉ thời gian và các câu hỏi chỉ nguyên nhân và kết quả.

Sự tăng trưởng ngôn ngữ của trẻ từ 0 đến 6 tuổi là một quá trình phát triển mạnh mẽ và thiết yếu. Mỗi giai đoạn đều có những bước tiến nổi bật trong khả năng nắm bắt và liên lạc của trẻ. Từ những tiếng nói đầu tiên cho đến khả năng dùng ngôn ngữ chi tiết để thuật lại và thảo luận, trẻ không ngừng phát triển khả năng ngôn ngữ qua thời gian. Sự tương tác tích cực từ cha mẹ và người chăm sóc, cùng với một môi trường giàu ngôn ngữ, sẽ giúp trẻ tiến triển ngôn ngữ một cách hoàn hảo, tạo điều kiện tốt cho quá trình học hỏi và giao tiếp sau này.

>> Bài viết liên quan: Các mốc phát triển ngôn ngữ ở trẻ 0 - 6 tuổi cần hiểu rõ