Cho trẻ ăn dặm như thế nào là hợp lý?

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị mẹ chỉ nên tập cho trẻ ăn dặm từ lúc được tròn 6 tháng tuổi, bởi vì khoảng thời gian này hệ tiêu hóa của con trẻ mới phát triển khá hoàn thiện để có thể hấp thu các thực phẩm đặc và phức tạp hơn sữa mẹ.

1. Thời điểm nào bắt đầu cho bé ăn dặm?

Giai đoạn ăn dặm bé cần ăn bổ sung vì nhu cầu năng lượng gia tăng. Từ lúc bé tròn 6 tháng tuổi năng lượng từ sữa mẹ chỉ đủ cung cấp khoảng 450kcal/ngày, trong khi đó giai đoạn này 

bé cần khoảng gần 700kcal/ngày. Chính vì lý do đó, ăn dặm đúng phương pháp là cần thiết giúp bù đắp khoảng cách thiếu hụt năng lượng này và lượng thức ăn trong các bữa ăn dặm cũng cần tăng lên khi trẻ lớn lên (tăng về số lượng và đậm độ đặc dần lên), nếu không đảm bảo đủ bữa ăn dặm trẻ nhỏ sẽ còi cọc, phát triển chậm. Hơn nữa trong khoảng thời gian này, lượng sắt dự trữ không còn, vì thế trẻ sẽ thiếu sắt nếu chỉ được cung cấp từ nguồn sữa mẹ, vì thế ăn dặm sẽ là nguồn cung cấp đủ lượng sắt cần thiết bù đắp sự thiếu hụt đó. Nếu cơ thể bé không có đủ lượng sắt cần thiết trẻ sẽ bị thiếu máu. Khoảng thiếu hụt sắt cao nhất vào thời điểm trẻ 6 -12 tháng và nguy cơ thiếu máu lớn nhất cũng ở nhóm tuổi này.

Trước 4 tháng tuổi, cơ thể bé chưa có đủ men amylase để phân giải chất bột. Vì thế, nếu cho con ăn dặm trước 4 tháng dễ dàng làm cho con dễ chán sữa mẹ do đó bú ít đi, gây nên tình trạng thiếu hụt những dưỡng chất cần thiết, quan trọng từ sữa mẹ. Điều này làm bé giảm sức đề kháng, gia tăng rủi ro suy dinh dưỡng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình tăng trưởng. Không những vậy, trẻ dễ bị dị ứng thực phẩm bởi vì hệ tiêu hóa ở thời điểm trẻ nhỏ 4 tháng tuổi vẫn chưa phát triển toàn diện, đặc biệt là những bé có cơ địa nhạy cảm. Vì thế, trẻ có nguy cơ cao bị tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa do hệ tiêu hóa yếu kém chưa đủ men để phân giải tinh bột và những thức ăn phức tạp khác.

Ngược lại, nếu cho bé ăn dặm muộn sau 6 tháng tuổi, nhiều khả năng con trẻ sẽ đứng cân, tăng trưởng chậm. Bởi vì lúc này sữa mẹ không bổ sung đủ chất dinh dưỡng cần thiết cho bé phát triển.

Xem thêm:

Những món ăn dặm đầy đủ dinh dưỡng cho bé 6 tháng

2. Ăn dặm đúng phương pháp

Theo kinh nghiệm được rút ra từ việc chăm sóc sức khỏe trẻ em của Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (American Academy of Pediatrics), ăn dặm đúng phương pháp cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Cho trẻ tập ăn dặm các thức ăn gần giống với sữa mẹ hoặc gần giống với sữa công thức để bé quen dần với “những thức ăn mới lạ”. Nên tuân thủ nguyên tắc “ngọt - mặn” khi bắt đầu thời gian cho trẻ ăn dặm, thông thường thì bột ngọt sẽ là sự chọn lựa trước hết khi tập cho trẻ ăn dặm vì mùi vị “tương tự” với sữa mẹ, trẻ được cho ăn dặm bằng bột ngọt trước rồi sẽ từ từ thay thế bằng bột mặn với nhiều thành phần dinh dưỡng hơn.

• Nguyên tắc “ít - nhiều” để luyện tập cho hệ tiêu hóa của trẻ thích ứng dần với lượng và thành phần thức ăn ngày càng phong phú. Cho trẻ ăn với lượng ít rồi tăng dần đạt ăn 10 gram bột, rau xanh tăng dần đạt 10 gram , thịt 10 gram sau khi xay, dầu ăn hoặc mỡ động vật đạt 5 ml mỗi bữa ... sẽ tốt cho sự tiêu hóa và cung cấp đầy đủ năng lượng - chất dinh dưỡng thiết yếu cho nhu cầu tăng trưởng và phát triển của trẻ nhỏ.

• Nguyên tắc “loãng - đặc” cần lưu ý để quá trình ăn dặm của bé luôn được “suôn sẻ”, đây là nguyên tắc giúp trẻ nhỏ không bị “phản ứng” khi tiếp xúc với thức ăn lạ và hệ tiêu hóa của trẻ có thể tiêu hóa được những thức ăn phức tạp hơn.

• Nguyên tắc “tô màu chén bột” nghĩa là bột ăn dặm của trẻ cũng phải có đủ 4 nhóm thức ăn quan trọng giúp bé tăng trưởng tốt.

• Nguyên tắc “không ép trẻ ăn” khi trẻ không muốn ăn nữa hoặc bày tỏ không chấp nhận việc ăn dặm, cha mẹ nên cho trẻ tạm ngưng việc ăn dặm một thời gian 5 - 7 ngày rồi sau đó sẽ tiếp tục tập luyện để bé không bị căng thẳng trong việc ăn dặm.

• Khi bắt đầu ăn dặm, sau lần thử đầu tiên, nếu bé háo hức há miệng và vui vẻ tiếp nhận đồ ăn thì bạn có thể yên tâm là bé đã sẵn sàng. Ngược lại, nếu trẻ nhăn nhó, ngoảnh mặt đi hoặc nhả thức ăn ra thì bé chưa sẵn sàng và mẹ không nên ép con. Nếu lần đầu chưa thành công, mẹ hãy kiên trì thử lại. Nói chung, thông thường phải sau 6-10 lần bé mới tiếp nhận thức ăn mới và khả năng này tăng lên nhiều hơn sau 12-15 lần thử.

3. Thực phẩm cho bé ăn dặm

Để tăng trưởng tốt, trẻ bắt đầu ăn dặm vẫn cần được tiếp tục bú sữa mẹ hàng ngày ít nhất 3-4 lần và ăn từ 2 bữa bột cháo/ngày rồi tăng dần lên 3-4 bữa bột/ngày khi 1 tuổi. Lưu ý là ngay từ khi tròn 6 tháng tuổi, bé cần ăn dặm và phải được ăn dặm đúng cách, đó là bột/cháo nấu và đảm bảo cân đối 4 nhóm thực phẩm như sau:

3.1. Nhóm chất bột đường

Nhóm thực phẩm cung cấp năng lượng hàng ngày cho con ăn dặm. Mẹ có thể nghiền cháo, khoai cho con làm quen với nhóm thực phẩm này, hoặc nấu bột yến mạch để góp phần phong phú bữa ăn của trẻ nhỏ. Mẹ nên sử dụng gạo tẻ gạo tám mới, không nên trộn lẫn gạo nếp (làm đặc khó ăn) không kết hợp với ý dĩ, hạt sen, đậu xanh dễ gây cảm giác chán khó ăn và chậm tiêu cho trẻ nhỏ, với trẻ trên 1 tuổi nên làm phong phú thực đơn ăn dặm để tránh làm bé lười ăn bởi vì ăn cháo quá lâu: nên chế biến súp khoai tây thịt bò xay, bún, phở, bánh đa,... để trẻ hào hứng với bữa ăn dặm.

3.2. Nhóm chất đạm

Chất đạm thịt nạc (lợn, gà), lòng đỏ trứng gà: là những thực phẩm giàu đạm dễ tiêu khuyến khích dùng cho bé khi mới bắt đầu tập ăn dặm, sau đó cho trẻ ăn thịt bò, cá, tôm, cua (khi bé 7 tháng tuổi), trên 1 tuổi nên cho bé ăn cả quả trứng gà (cả lòng đỏ và lòng trắng). Chất đạm có vai trò quan trọng trong sự tăng trưởng của trẻ, trong cơ thể, đạm sẽ bổ sung các axit amin cần thiết thúc đẩy sự tăng trưởng và phục hồi của tế bào. Mẹ chú ý không nên cho trẻ ăn quá nhiều đạm, do sẽ ảnh hưởng xấu đến hệ tiêu hóa còn non nớt của trẻ, nên cho bé ăn cả đạm động vật (gồm thịt, cá...) và đạm thực vật (các loại đậu đỗ...), việc kết hợp hài hòa giữa đạm động vật và thực vật sẽ giúp bé phát triển khỏe mạnh.

3.3. Nhóm rau củ và trái cây

Bổ sung vitamin và các loại khoáng chất, chất xơ sẽ có lợi cho hệ tiêu hóa của trẻ. Các mẹ cũng có thể tập cho bé ăn hoa quả tươi như nạo chuối tiêu, uống nước cam, xoài xay, đu đủ xay... các thực phẩm này sẽ giúp bổ sung rất nhiều vitamin, các chất chống oxy hóa và khoáng chất hỗ trợ hệ miễn dịch của bé phát triển, ngăn chặn các bệnh về đường ruột. Tuy nhiên mẹ cần chú ý chế biến rau củ quả cho đúng cách như rửa rau dưới vòi nước, không dự trữ rau củ quá lâu... nhằm không làm mất dưỡng chất và tác động tới sức khỏe của trẻ.

3.4. Nhóm chất béo

Chất béo ngoài việc cung cấp năng lượng, còn là thành phần của màng tế bào và mô não. Nhóm chất béo đóng vai trò quan trọng là dung môi giúp các vitamin A,D,E,K... hòa tan hấp thu vào cơ thể. Trẻ cần ăn cả dầu thực vật và mỡ động vật (mỡ gà, mỡ lợn...), với tỷ lệ tốt nhất là 1:1 nên xen kẽ các bữa dầu và mỡ. Những loại dầu thực vật nên ăn đa dạng (đậu nành, mè, dầu cá hồi...) riêng dầu gấc không nên ăn hàng ngày mà chỉ nên 1-2 lần/tuần để tránh da bị vàng do thừa tiền vitamin A.

Xem thêm:

Khắc phục chứng khó tiêu ở trẻ như thế nào là hiệu quả nhất? 

Con trẻ ngủ mấy giờ hàng ngày là tốt nhất? 

4. Lưu ý khi chế biến món ăn dặm

Nên cho 1 chút dầu ăn khi nấu món ăn dặm cho bé: Mỡ/dầu ăn là điều vô cùng quan trọng đối với bé ăn dặm. Dầu ăn dễ tiêu hóa lại rất dồi dào năng lượng và còn có khả năng hòa tan các chất khác, hỗ trợ hệ tiêu hóa dễ hấp thu hơn. Đây cũng là yếu tố quan trọng giúp cơ thể bé hấp thụ tốt canxi và vitamin D.

Khi bé chưa tròn 1 tuổi, không nên thêm gia vị/nước mắm vào món ăn dặm:

• Không ít mẹ cho rằng cần thêm một chút nước mắm để giúp đồ ăn dặm thêm đậm đà và kích thích vị giác của trẻ. Điều này hoàn toàn sai lầm vì ăn muối lúc này sẽ không tốt cho thận của bé. Việc cho mắm muối vào đồ ăn dặm sẽ khiến thận của con phải hoạt động quá sức ảnh hưởng xấu cho thận.

• Nguyên liệu cần sạch và an toàn: Nguyên liệu làm thức ăn cho bé ăn dặm cần đảm bảo sạch và an toàn, không có bất kỳ sinh vật gây bệnh nào, không sử dụng những hóa chất có hại hoặc chất độc. Bà mẹ cần rửa tay sạch trước khi chế biến thức ăn và lúc cho bé ăn. Nếu thực đơn ăn dặm của trẻ có cá hay tôm thì cần đảm bảo gỡ hết xương (cá phải gỡ thịt, tôm phải cắt râu, xay và băm nhuyễn) hoặc các miếng cứng có thể làm bé bị thương.

• Vệ sinh thực phẩm khi chế biến: Tất cả các loại thức ăn tươi, sạch, giàu dinh dưỡng mà người lớn ăn được mỗi ngày đều có thể cho trẻ ăn được. Những công cụ làm bếp và đồ đựng thức ăn của trẻ cần được rửa và giữ sạch; thức ăn sau khi nấu cần cho bé ăn ngay trong vòng hai giờ.

Nguồn tham khảo: https://www.friso.com.vn/kinh-nghiem-hay/khi-nao-nen-cho-be-an-dam