Nguồn gốc và dấu hiệu của rối loạn tiêu hóa ở trẻ nhỏ

Các triệu chứng của tình trạng rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là nôn trớ, tiêu chảy, táo bón, đau quặn bụng,... Có nhiều nguyên nhân dẫn đến rối loạn tiêu hóa ở trẻ và việc khắc phục đúng lúc sẽ hỗ trợ bé có hệ tiêu hóa khỏe mạnh, bắt kịp đà phát triển.

1. Rối loạn tiêu hóa trẻ em là gì?

Rối loạn tiêu hóa là tình trạng cơ vòng trong hệ tiêu hóa bị co thắt bất thường, gây đau bụng và những thay đổi trong việc tiêu hóa thực phẩm.

Chứng rối loạn tiêu hóa ở trẻ có khả năng gây nên nhiều ảnh hưởng không tốt tới quá trình tăng trưởng của bé về sau, do đây là khoảng thời gian cơ thể trẻ cần một nguồn dinh dưỡng ổn định. Khi chứng rối loạn tiêu hóa xuất hiện, lượng dưỡng chất tăng cường cho cơ thể bị thiếu hụt nghiêm trọng. Hậu quả là làm cho trẻ nhỏ bị suy dinh dưỡng, kém phát triển về thể chất và trí não, hệ miễn dịch yếu. Trong tương lai, bé dễ mắc lại rối loạn tiêu hóa khi có những yếu tố từ môi trường xâm nhập vào bộ máy tiêu hóa.

Tìm hiểu thêm: Thực phẩm trẻ bị táo bón nên tránh

2. Biểu hiện rối loạn tiêu hóa trẻ nhỏ và cách xử trí

2.1 Nôn trớ

Nôn trớ là hiện tượng đẩy ngược các chất trong dạ dày qua miệng dưới tác động gắng sức của cơ thể. Nguyên nhân gây nôn trớ ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là: bú quá no, những cữ bú không đủ xa, mới đổi dòng sữa mới, lỗ núm vú cao su quá to hoặc quá nhỏ, nằm bú sai tư thế.

Khoảng 75% nôn trớ ở trẻ nhỏ hết sau khi con được 1 tuổi vì thế còn được gọi là nôn trớ sinh lý. Để hạn chế nôn trớ sinh lý, cha mẹ cần lưu ý cho con bú nhiều lần trong ngày, không cần bú no quá ở mỗi cữ bú, cho bé bú đúng tư thế; để trẻ nằm nghỉ sau khi nôn xong, không nên cho bú sữa ngay lập tức. Nếu việc thiết lập lại chế độ ăn và tư thế bú không có hiệu quả thì cha mẹ có thể cho trẻ sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.

Ngoài nôn trớ sinh lý, những dị dạng đường tiêu hóa như teo tắc ruột, teo thực quản, phình đại tràng bẩm sinh,... cũng là nguyên nhân gây nôn trớ ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Nếu không điều trị kịp lúc, trẻ có thể bị tử vong. Các bậc phụ huynh nên đưa bé đến bệnh viện nếu mẹ có tiền sử bị đa ối khi có bầu hoặc bé bị sùi bọt cua ngay sau sinh, trớ ra dịch màu xanh rêu, bụng trướng, không đi tiêu phân su trong 48 giờ sau sinh.

Trẻ nhỏ bị nôn trớ nhiều cũng có thể bị mất nước, mất điện giải (mất natri, clo) và mệt mỏi. Phụ huynh cần chú ý theo dõi, đưa bé đến bệnh viện nếu trẻ có biểu hiện nôn nhiều kèm theo sốt, mệt mỏi, nôn ói kèm theo co giật hoặc ngủ li bì, nôn ói nhiều lần trong vòng 6 giờ,... Nếu nôn ói cấp tính kèm sốt thì có thể là do những bệnh về đường tiêu hóa như nhiễm trùng dạ dày, ruột, ngộ độc thức ăn, viêm mũi, tai, viêm màng não,...

2.2 Tiêu chảy

Tiêu chảy cũng là một dấu hiệu rối loạn tiêu hóa ở trẻ. Dấu hiệu của tình trạng này là trẻ đi ngoài phân lỏng trên 3 lần/ngày, kéo dài không quá 14 ngày, bé mệt mỏi, kém ăn, đột ngột nôn trớ. Số khác, trẻ có thể bị trướng bụng, sốt, phân có chất nhầy, có máu,...

Những lý do gây tiêu chảy ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là: do người mẹ uống thuốc hoặc dùng thực phẩm nhuận tràng, nhiễm khuẩn đường ruột, dị ứng sữa, kém hấp thụ dưỡng chất,... Chứng bệnh này gây ra suy dinh dưỡng, hơn nữa còn gây tử vong bởi vì tình trạng mất nước, điện giải, nếu không được chữa trị đúng lúc.

Cách cải thiện khi bé bị tiêu chảy:

Điều trị kịp lúc, chú trọng việc bù nước, điện giải và đảm bảo chế độ dinh dưỡng cho bé.

Cho trẻ uống nhiều nước oresol. Nếu trẻ nôn thì nên đợi khoảng 10 phút rồi tiếp tục cho bé uống. Khi uống nước oresol nên cho bé uống từ từ, từng thìa cách nhau 2 - 3 phút;

Nếu tình trạng mất nước nặng, cha mẹ nên đưa trẻ tới bệnh viện điều trị;

Cho trẻ ăn các thực phẩm như khoai tây, gạo, thịt gà, thịt lợn, sữa đậu nành, dầu thực vật, cà rốt, chuối, táo, hồng xiêm;

Trẻ dưới 6 tháng tuổi bị tiêu chảy, đang bú mẹ thì người mẹ nên tiếp tục cho con bú và tăng số lần bú. Với bé trên 6 tháng tuổi, ngoài sữa mẹ và sữa công thức, phụ huynh nên cho trẻ ăn thêm nhiều lần và từng chút một các thức ăn giàu dinh dưỡng, cho thêm chút dầu mỡ để tăng năng lượng nạp vào cơ thể trẻ.

2.3 Táo bón

Biểu hiện của táo bón là trẻ đi ngoài không thường xuyên, 2 - 3 ngày mới đi một lần, phân khô rắn, đóng khuôn, cứng như sỏi hoặc to, rắn, bụng bị cứng, có cảm giác đau, mót đi cầu nhưng không đi được,... Hậu quả của táo bón là làm cho bé chán ăn, chậm lớn, đau bụng, hay nôn trớ và quấy khóc.

Nguyên nhân của tình trạng táo bón ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là do bé ăn chưa đủ lượng, pha sữa quá đặc, người mẹ đang cho con bú cũng mắc táo bón, bé ăn ít chất xơ, không ăn rau quả,... Thêm vào đó, yếu tố tâm lý cũng là lý do dẫn đến táo bón ở trẻ. Nhiều trẻ mới đi học thường nhịn đại tiện do nhiều nguyên nhân, khiến đại tràng to dần, phân tích tụ nhiều ngày mới đủ kích thước đại tràng để gây phản xạ đi tiêu.

Hơn nữa, chứng táo bón còn thường gặp ở trẻ sinh non, sinh ngạt, suy giáp, bị nứt hậu môn, có mẹ mắc chứng sản giật kèm hạ magie máu, bé bị phình đại tràng bẩm sinh, sử dụng thuốc kháng sinh hoặc thuốc ho có codein, bị còi xương, suy dinh dưỡng,...

Chữa trị táo bón cho bé cần phụ thuộc vào nguồn gốc gây bệnh, trong đó cân bằng chế độ dinh dưỡng chính là bước quan trọng nhất:

Cho bé uống nhiều nước;

Ăn nhiều rau xanh và quả chín: Chọn các loại rau quả có tác dụng nhuận tràng như rau hoặc củ khoai lang, đu đủ, mồng tơi, chuối tiêu, cam, bưởi,...;

Cho con uống sữa không gây táo bón, có thể tăng cường thêm chất xơ, pha sữa với nước cháo loãng hoặc nước bột khoai lang nghiền với những bé đã có thể ăn dặm;

Không cho những trẻ lớn ăn các loại hoa quả có vị chát như ổi, hồng xiêm hay bánh kẹo, nước uống có ga, cà phê,...;

Người mẹ bị táo bón khi cho con bú cần điều chỉnh kịp thời chế độ ăn;

Phụ huynh cần tăng cường vận động cho bé (đối với trẻ lớn) hoặc massage bụng đối với trẻ nhỏ;

Tập cho trẻ nhỏ thói quen đi đại tiện đúng giờ.

Nếu bé bị táo bón kéo dài trên 1 tuần, việc thay đổi chế độ dinh dưỡng không mang lại tác dụng, trẻ bị táo bón ngay sau khi sinh, có triệu chứng kém ăn, gầy sút cân,... thì phụ huynh nên cho bé đi khám để được điều trị kịp thời.

2.4 Triệu chứng rối loạn tiêu hóa khác

Bú kém: Trong một giai đoạn dài, trẻ bú không đủ lượng cần thiết vì nôn trớ, tiêu chảy, bệnh lý thần kinh trung ương, suy giáp, nhiễm trùng đường ruột,... Cha mẹ cần tham vấn ý kiến bác sĩ để lựa chọn phương án chữa trị phù hợp cho con;

Đau bụng: Trẻ khóc nhiều, mặt đỏ hoặc tái, trướng bụng, chân co lên bụng, bàn tay nắm chặt,... Tình trạng đau bụng ở bé có thể do đói, bú quá no hoặc bị lồng ruột, thoát vị bẹn,... Tùy từng lý do sẽ có cách khắc phục tương ứng.

Tìm hiểu thêm: Những nguyên nhân làm cho trẻ bị táo bón mà bố mẹ có thể không ngờ tới

3. Cách ngăn ngừa rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Người mẹ cần ăn uống đầy đủ và đa dạng khi mang thai, tránh tiếp xúc với khói thuốc lá;

Cho con bú sữa mẹ hoàn toàn ở 6 tháng đầu đời để tăng cường hệ miễn dịch của cơ thể trẻ. Nếu vì nguyên nhân nào đó mà không có sữa mẹ hoặc sữa mẹ bị thiếu hụt thì cần tham khảo ý kiến nhân viên y tế để lựa chọn dòng sữa thay thế phù hợp nhất cho trẻ;

Duy trì chế độ dinh dưỡng khoa học và hợp lý: Thực đơn dinh dưỡng của mẹ đang cho con bú và trẻ cần đa dạng và giàu vitamin, đảm bảo chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm;

Không để bé bú quá no, tập cho trẻ thói quen ăn uống và đi tiêu đúng giờ

Giữ gìn vệ sinh thân thể và môi trường xung quanh trẻ;

Tránh tùy tiện sử dụng thuốc cho trẻ mà nên hỏi ý kiến bác sĩ;

Thực hiện tiêm phòng đầy đủ cho bé để tránh được các căn bệnh nguy hiểm và cả các vấn đề rối loạn tiêu hóa.

Khi thấy trẻ bị rối loạn tiêu hóa kéo dài và có biểu hiện như nôn trớ, táo bón, tiêu chảy, đau bụng,... cha mẹ nên đưa bé đến ngay các cơ sở y tế để được bác sĩ chuyên khoa kiểm tra, chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây bệnh và đưa ra giải pháp chữa trị đúng đắn. Cha mẹ không nên tự ý cho bé sử dụng thuốc kháng sinh, thuốc đau bụng hay thuốc tiêu chảy, táo bón mà không thông qua chỉ định của bác sĩ vì có khả năng làm cho bệnh nặng hơn, gây hại tới sức khỏe và sự tăng trưởng của trẻ về sau.

Nguồn tham khảo: Dấu hiệu rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh và cách khắc phục