د یووالي برکت
د یووالي برکت او د مشری سپیڅلې مینه
د یووالي برکت او د مشری سپیڅلې مینه
ویداند سید جمال الدین افغان د حالات او خیلاتو په کتاب کې یووالی او بریالی مشر داسې کښي . د یو قام ټول کسان په یو منځي راغونډول، بله خوا د مشری بریالۍ مینه هغه د خدای پیرزوینه ده چې د چا په زړه کې واچوي چې هغه قام یې د پرمختګ بنسټیز اصول وګڼي. که چیرې یو قام دا مینه ونلري چې په نورو قومونو لاسبري ووسي، او د خپل قومیت بنیاد او بنسټ ټینګ نکړي نو داسې ورځ به راشي چې دغه قوم به د نورو تر لاس لاندې او ورک به شي. د قامونو د ژوند او ټینګښت د پاره بری يا برلاسي دومره اړینه ده، څومره چې انسان ژوند د پاره د خواړو اشتیا . که لوهه یا اشتیا نه وي نو پایله به یې دا وي چې په ځان کې خواړه بند شي او ښیرازه کیدی نشي. ددغې نه وروسته به اړین کمزوری شي چې پایله یې مړینه ده. همدا شان یو قام تر هغه خپله هستي نشي ساتلی او د خپلې زمانې په نورو قامونو بری نشي موندلی ترڅو چې خلکو کې د خپلو اړتیاو د بشپړولو د پاره یووالی شتون ونلري. کوم قام چې یووالي سره مینه لري هغه ته دا زیری ورکول پکار دی چې هغه به د خپلې زمانې په قامونو لاسبري او مشري به یې کوي. د قامونو د هستي، ژوند، پیاوړتیا او پایښت او داسې نور په یووالي دی . هغه قام لویي او بری ترلاسه کولای شي چې د برلاسي او مشري تلوسه ولري. یو قام ترهغه زوال شوی ندئ ترڅو چې یې همت لوی وؤ، اراده یې کلکه او غښتلې وه، یووالی یې ژغورلی وؤ.
ویداند سید جمال الدین افغان د حالات او خیلاتو په کتاب کې یووالی او بریالی مشر داسې کښي . د یو قام ټول کسان په یو منځي راغونډول، بله خوا د مشری بریالۍ مینه هغه د خدای پیرزوینه ده چې د چا په زړه کې واچوي چې هغه قام یې د پرمختګ بنسټیز اصول وګڼي. که چیرې یو قام دا مینه ونلري چې په نورو قومونو لاسبري ووسي، او د خپل قومیت بنیاد او بنسټ ټینګ نکړي نو داسې ورځ به راشي چې دغه قوم به د نورو تر لاس لاندې او ورک به شي. د قامونو د ژوند او ټینګښت د پاره بری يا برلاسي دومره اړینه ده، څومره چې انسان ژوند د پاره د خواړو اشتیا . که لوهه یا اشتیا نه وي نو پایله به یې دا وي چې په ځان کې خواړه بند شي او ښیرازه کیدی نشي. ددغې نه وروسته به اړین کمزوری شي چې پایله یې مړینه ده. همدا شان یو قام تر هغه خپله هستي نشي ساتلی او د خپلې زمانې په نورو قامونو بری نشي موندلی ترڅو چې خلکو کې د خپلو اړتیاو د بشپړولو د پاره یووالی شتون ونلري. کوم قام چې یووالي سره مینه لري هغه ته دا زیری ورکول پکار دی چې هغه به د خپلې زمانې په قامونو لاسبري او مشري به یې کوي. د قامونو د هستي، ژوند، پیاوړتیا او پایښت او داسې نور په یووالي دی . هغه قام لویي او بری ترلاسه کولای شي چې د برلاسي او مشري تلوسه ولري. یو قام ترهغه زوال شوی ندئ ترڅو چې یې همت لوی وؤ، اراده یې کلکه او غښتلې وه، یووالی یې ژغورلی وؤ.
له څه نا څه څلویښو کالو را په دیخوا افغانستان او له ۷۳ کالو راهیسي د افغانستان نیول شوې خاوره پښتونخوا کې په دې وجه ویني توییږي چې لر او بر پښتون راڅخه ویش پاتې دی. د یووالي نښې او نښانې او د پښتنو ځپل شوې پښتو ژبه هغه دوه با ارزښته ټکي دي چې باید پښتنو د خپل جایز حق اخیستلو د پاره په لر او بر کې د ګډې مبارزې د پاره د ظالم پر ضد د یووالي ټینګ لاسونه ورکړي وای. هلته پنجابي استعمارګر او توکم وژونکی ناپاک پوځ او ای ایس ای د پښتنو سیاسي، فرهنګي، کلتوري،وټه ییز او ټولنیز ژوند ګواښي.ځکه چې پنجابي فاشیست ریاست و کولای شول چې پښتانه په ډلو او ټپلو او بیلابیلو ګوندو کې یو له بله لیري او په بیلتون کې وساتي. په افغانستان کې هم د ځایي پښتنو تر منځ د خپلې ډیرکیو پښتون اولس ژبه د دوی نه یووالي په وجه ځپل کیږي.پښتنو نه يووالی، دې ته لاره پرانیستله چې ایران او د نورو ژبو اغیز او تأثیر ورځ تر بلې په زیاتیدو شي . پښتو پښتنو ته نه د زده کړې ژبه شوه او نه د دوترو ژبه شوه او نه د سوداګری ژبه شوه. د یو کس په لنګي سپږه(سپګه) روانه وه. هغه چې وکتله نو داسې یې وویل ! دا خو زما لنګی دی او مزل په کې کوه. چې ورځې تیریدې نو سپږو ټول ځان او د سر ویښتو ته یې هم لار بیاموندله . مونږ سپګې ته لار ورکړې ده، خو اوس دومره وکړو چې خپل هویت او ځان په یووالي او ملي مشر ترشا بیرته سازمان کړو. تر اوسه په لر او بر کې مو وینې زبیښل کیږي خو بیا هم غبرګون نه ښییو.سیدجمال الدین افغان یوه نیمه پیړی د مخه د یووالي او د ملي مشر ترشا د خپل ملي جوړښت د پاره اپیل کړی و، خو له بده مرغه نورو قامونو د هغه اپیل له مخه پرموږ او د موږ په ژبه برلاسي او موږ بیا هم ورکه لار لټوو. که غواړو چې د پښتون عزت، پت، پښتونولي ،ژبه ، قامولي، ورورولي او تاریخي نوم مو لکه پنځه زره کاله د مخه زرین پاتې شي نو تعصبي قامولي یووالی به ټول پښتون ټبر په لر او بر کې د خپلې مبارزې بنسټ ګرځوي. د پښتون د ژغورنې لاره سپیڅلی یووالی او یو بریالي مشر پسې راټولیدل دي.
له څه نا څه څلویښو کالو را په دیخوا افغانستان او له ۷۳ کالو راهیسي د افغانستان نیول شوې خاوره پښتونخوا کې په دې وجه ویني توییږي چې لر او بر پښتون راڅخه ویش پاتې دی. د یووالي نښې او نښانې او د پښتنو ځپل شوې پښتو ژبه هغه دوه با ارزښته ټکي دي چې باید پښتنو د خپل جایز حق اخیستلو د پاره په لر او بر کې د ګډې مبارزې د پاره د ظالم پر ضد د یووالي ټینګ لاسونه ورکړي وای. هلته پنجابي استعمارګر او توکم وژونکی ناپاک پوځ او ای ایس ای د پښتنو سیاسي، فرهنګي، کلتوري،وټه ییز او ټولنیز ژوند ګواښي.ځکه چې پنجابي فاشیست ریاست و کولای شول چې پښتانه په ډلو او ټپلو او بیلابیلو ګوندو کې یو له بله لیري او په بیلتون کې وساتي. په افغانستان کې هم د ځایي پښتنو تر منځ د خپلې ډیرکیو پښتون اولس ژبه د دوی نه یووالي په وجه ځپل کیږي.پښتنو نه يووالی، دې ته لاره پرانیستله چې ایران او د نورو ژبو اغیز او تأثیر ورځ تر بلې په زیاتیدو شي . پښتو پښتنو ته نه د زده کړې ژبه شوه او نه د دوترو ژبه شوه او نه د سوداګری ژبه شوه. د یو کس په لنګي سپږه(سپګه) روانه وه. هغه چې وکتله نو داسې یې وویل ! دا خو زما لنګی دی او مزل په کې کوه. چې ورځې تیریدې نو سپږو ټول ځان او د سر ویښتو ته یې هم لار بیاموندله . مونږ سپګې ته لار ورکړې ده، خو اوس دومره وکړو چې خپل هویت او ځان په یووالي او ملي مشر ترشا بیرته سازمان کړو. تر اوسه په لر او بر کې مو وینې زبیښل کیږي خو بیا هم غبرګون نه ښییو.سیدجمال الدین افغان یوه نیمه پیړی د مخه د یووالي او د ملي مشر ترشا د خپل ملي جوړښت د پاره اپیل کړی و، خو له بده مرغه نورو قامونو د هغه اپیل له مخه پرموږ او د موږ په ژبه برلاسي او موږ بیا هم ورکه لار لټوو. که غواړو چې د پښتون عزت، پت، پښتونولي ،ژبه ، قامولي، ورورولي او تاریخي نوم مو لکه پنځه زره کاله د مخه زرین پاتې شي نو تعصبي قامولي یووالی به ټول پښتون ټبر په لر او بر کې د خپلې مبارزې بنسټ ګرځوي. د پښتون د ژغورنې لاره سپیڅلی یووالی او یو بریالي مشر پسې راټولیدل دي.
عبدالله ځاځی ۰۹/ ۱۱/ ۲۰۲۰
عبدالله ځاځی ۰۹/ ۱۱/ ۲۰۲۰
