د مورنيو ژبو نړيواله ورځ

رفیع الله دلاور ستانکزی

بسم الله الرحمن الرحيم

يوه پښتو ـــ کره پښتو

د پښتو ژبې نړيواله ورځ په وياړ

ډېر عزتمند او د قدروړ پښتون وروره او پښتني خورۍ

تر هر څه وړاندې نیکې هيلې او پیرزوينې مې په ورين تند ي ومنه

...لوی خدای پاک دې وکړي چې ښه صحت ولري

. اوبیا د پښتو ژبې نړيواله ورځ مو نيکمرغه شه.

د مورنيو ژبو نړيواله ورځ

يونسکو د فيبروری ۲۱ نيټه د مورنيو ژبو نړیوالي ورځي په نامه یاده کړې ده. هرکال دغه ورځ په مختفو هیوادونو کي لمانځل کيږي.

پښتانه مسلمانان دي چې د پښتونولی په لار روان دي، او په همدې توګه پښتو د هغوی لومړنی ژبه ده

پښتو لکه د نړۍ بله هر ژبه د غږيزو او مانيزو پيلامو (لغاتو) ديوه غونډال (سيسټم) د هخپلې وينوکې (( پښتني)) ټولني له خوا د خپلمينځي پوهاوي لپاره ويل کيږي . اوسني پښتو د نورو خپلوانو (آرياني) ژبو په څير د خپلې پرمختيتا په درېيم پړاو يا پېر (دور) کي ټيکاو لري چی له لسمي زيږدي (ميلادي) پيړۍ را پيل شوي او تر اوسه پرمخ ځي . تر دي له مخه د منځنئ پښتو پيروو چي اوږد والي يې لږ تر لږه دولس پيړۍ اټکليدای شي ده.

دپښتو ژبی

په لړ ده سو کلونو کي!

ځیني پښتنو، پوهانو ،لیکوالانو او شاعرانو خپلی ژبې پښتو ته ډیر زیار ویستلې او خپلی ژبې پښتو ته یی ډیر پرمختګ وربښلی ده ، له نیکه مرغه بايد ووایم چی ، زمونو ځینې ویښ پښتانه ( پوهاند اسماعیل یون ) او داسی نور چی زمونږ د پښتو ژبی او پښتنو دپاره یی ډیر ګړند ګامونه اوچت کړي او تل یی غوښتی چی پښتو باید د ښوونځیو او دفاترو ژبه شې.

زه له دوي څخه یوه نړۍ مننه کوم

(پر پښتو ژبه د ګوډاګیانو یرغل)

له ډیر بده مرغه باید ووایم چی زمونږ د ژبی (پښتو) دښمنانانو تل یی هڅه کړي او پدی هڅه کی دی چی زمونږ د ویاړلو د ستر ټولواک احمد شاه بابا ، میرویس نیکه . د پښتو پلار خوشحال خټک بابا ، رحمان بابا ، شهید ملنګ جان ، خان غفار خان فخر افغان ، محمد نادر خان ، وزیر محمد اکبر خان ، خان غازی امان الله خان ، ډاکټر صیب نجیب الله احمدزی ، دننګونو شهیده او د پښتو ویاړ او د ټولو پښتنو د سر تاج ملاله بی بی او داسی نورو ویاړلو درنی پښتو ژبی ته زیان وربښی خو د خوښالی ځای ده چی زمونږ ویاړلې لیکوالان او پښتو پوهان تل ده دوي په اهدافو او کوښښونو ور دانګی او ده دوی پلانونه شنډوي.

ګرانو پښتنو ورڼو او خویندو پښتو ژبه ته چوپړ یواځې د یو او یا دو کسانو دنده نه ده، راځی چی په ګډه په فیس بوک او یا داسی نورو انټرنټی پاڼو کی تر کومه چی مو په وس او توان کی وی خپلی ژبه ته چوپړ وکړو . او خپلی ژبه پښتو ته پرمختګ ور وبښی . تر څو راتلونکی ګلالې نسل په مونږ او تاسو وویاړي.

او دا هم د پښتو او پښتنو په هکله

ـــــــــــــــــــــــــ

په لوی افغانستان کی د پښتو کړدوددنه

پښتو کړدوددنه (لهجی) په څلورو غوره ډلو ویشنه مومی (۱) سویل– لویدیزه پښتو (۲) سویل- ختیزه پښتو (۳) شمال- ختیزه پښتو او (۴) منځنی پښتو .

یوه . کره پښتو لکه یو. ټولیز- کره ګرامر یی ده بیلابیلو کړ دودنه یوداسی غورچاڼ دی چی د لیکنی ا‌ړتیا له مخی یی د شاعرانو او لیکوالو له خوا بنسټ ایښودل شوی او پرله پسی یی بشپړتیا موندلی ده. خوله یوی پیړی راهیسی چی پښتو په یواریزه ډول خپرنی ډکرته را ګډه شوی. دغه بهیر یی هم گړندی شوی اوپه دی لړکی یی له هغو زیاتوآګاهانو او پر له غښتو ژبپوهنیزوهاندوهڅو سره چی له تیرو درو لسیزو راهیسی یی ده یو فرهنګی غورځنګ بڼه غوره کړی.

پښتانه او پښتو

پښتونستان / لوی افغانستان

پښتانه د نړۍ يواځينی ملت دی چې په لويه کچه په قبايلي ډلو وېشل شوی د پښتنو د وګړو د ټولټال شمير اټکل څه نا څه ۴۲ ميليونه شوی، خو د پښتنو د ډېرو ټبرونو کوچیاني طبيعت د دوی د سم شمير مخه نيولې او تر اوسه پورې ددوی سرشميرنه نه ده جوته شوې. خو بل لامل يې له ۱۹۷۹ نه را پدېخوا په لوی افغانستان کې د سمې رسمي سرشميرنې نشتوالی دی.

د پښتنو تاريخ ډېر لرغونی دی او ددوي په هکله د لا نورو څېړنو اړتيا ليدل کېږي. د پښتنو سيمې د عيسی (ع) نه دوه زره کاله وړاندې، د بېلابېلو خلکو لخوا نيول شوي او د بېلابېلو مهاجرتونو په سبب اغېزمنې شوي. ايرانيانو، هندوآريانيانو، ماديانو، پارسيانو او د ماوريانو سره سره نورو ولسونو لکه سکياتيانو، کوشانيانو، هېفتاليانو، مصريانو، عربانو، ترکانو او مغولانو هر يوه په خپل وار په دغه سيمو حکومتونه کړي. د پښتنو د آر په هکله په دواړو ډلو کې هم په خپلو پښتنو کې او هم په غېر پښتنو تاريخپوهانو کې بډ (مخالف) اندونه شته، چې ځينې يې نوي او ځينې نور يې لرغونې او افسانوي بڼه لري.

د پښتو ژبی د چټک پرختګ په هیله .ستاسو کشرې ورور رفیع الله دلاور ستانکزی

سمون سالارزی

مورنۍ ژبه

نذیراحمد نذیر

ظلم غر نه دى چې لوى يا كوچنى وي

ظلم سيند نه دى چې اوږد پلن يا نرى وي

ظلم اور نه دى چې ډېر تاو يې محسوس شي

ظلم څوك نه دى چې ښه يا بد سړى وي

،،،،،،،

د ظلمونو تول په تله باندې نه شي

د ظلمونو پيمانې نه پيدا كيږي

د ظلمو عروج زوال او اوسط نه وي

ظلم، ظلم دى بس يو ظلم ياديږي

،،،،،،

له يوه چا نه د يوه چا اخيستل ظلم

له يوه چا نه د ډوډۍ تښتول ظلم

ان يوه چا ته لږ په سپكه كتل ظلم

له ماشوم د مور د غېږ تشول ظلم

....

ماشومان د مور او پلار په نوم ياديږي

له ماشوم دمور او پلار بيلول ظلم

مورنۍ ژبه د هر انسان هويت وي

له انسان يې د هويت اخيستل ظلم

دا یې هم انګریزي ژباړه ده

Mother Toungue

cruelty is not a mountain to be balanced or scaled

cruelty is not an ocean to be assumed long , wide or thin

cruelty is not a visual fire to be felt by Calorie

cruelty is not a parsonality to be good or bad

The Scale of the cruelty is not weigh-able

The measure of cruelty is not find-able (undefineble)

There is no assention, declinsion or median term of cruelty

Cruelty is just cruelty and is known to be remembered by Cruelty

Taking someone from somebody is cruelty

Grabbing someone’s bread or right is Cruelty

Even despising somebody is Cruelty

Kidnapping a baby from its mother is cruelty

Children are inheritedly known by their geniune parents

Separating parents from their children are cruelties

Mother toungue is an identity of every human

Depriving a human from its identity is cruelty

.•*´¯)

مؤرنۍ ژبه اشر غواړي

نن دَ مؤرنۍ ژبې جهاني ورځ ده.

دا هغه ورځ ده چي په ۱۹۴۸ کښې بنګالي شازلمؤ په سرښندنه دَ خپلې مؤرنۍ ژبې پت ساتلی ؤ.

...

بنګالي ځوانانؤ ټؤل جهان ته دَ ننګ لاره وَ ښؤدله.

نن له امو تر اباسینه پښتانه هم دَ مؤرنۍ ژبې په زَرورت پوهېدلي دي.

نن پښتانه هم په خپلې مؤرنۍ ژبې زدکړه غواړي.

دَ پښتنؤ دا غوښته بېخي پرځای ده.

مګر له بل څخه تر غوښتنې لمخه پکار ده چي موږ پخپله دَ خپلې ژبې لپاره هغه کارونه خو وَکوو کوم چي زموږ په وس پوره دي.

دَ هرپښتانه په وس پوره ده چي پخپله پښتو وَ لیکي او وَ یې لولي.

هر پښتون دي په خپل کاله کښې، خپل کمکیان او لؤیان دَ پښتؤ لیک لوست ته وَ هڅوي.

هر پښتون دي په خپل کؤر او دوکان پښتؤ وَ لیکي.

دَ افغانستان دَ پؤهنتونؤ هر پښتون شاګرد او هر اوستاز دي لیک لوست په پښتو کوي.

هر پښتون دي دولت ته غوښتنلیک په پښتو لیکي.

هر لوستی پښتون دي یو کیتاب په پښتؤ وَ ژباړي.

هر پښتون دي تر خپله وسه دَ پښتو دَ ودې لپاره مالي مرسته وکي.

مانا دا چي، راځئ دَ پښتؤ پر ودې، ودانۍ، پراختیا، ښېرازۍ او پرمختګ یو اشر وکو، یو میلي اشر، یو جهاني اشر

هم دا اوس محال به د پښتونخوا ملي عوامي ګوند د ځوان سازمان پښتونخوا سټوډنټس آرګنائزيشن له خوا د يويشتم فروري د مورني ژبو نړيوالي ورځي په مناسبت يو ستر لاريون د ګوند د مرکزي دوتر کلب روډ کويټي څخه روانيږي ۔۔۔۔۔۔ ټول ملګري، اديبان، شاعران، ليکوالان، ژورناليستان، زدکوونکي، روښن اندويان او اولسي وګړو څخه په ګڼ شمير د ګډون په هيله ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ مننه ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ او هم دا راز به د ګوند ده هر ولايتي، اولسوال، علاقه وال دوترونو څخه لاريونونه او ماپښين به د ګوند لخوا سيمينارونه په بيلا بيلو ښارونو کښي کيږي۔۔۔او مرکزي سيمينار به په کوټه ښار کښي وي۔۔۔۔۔۔۔۔ .

د مورنيو ژبو د نړيوالې ورځې په مناسبت نظم)

پښتو مه سپكوه

...

ما مړ كه پروا نه شته خو پښتو مه سپكوه

شمله مي د نيكونو د پلرو مه سپكوه

پښتو ده را ښوولې له انسانه سره مينه

پښتو وايي كوه دي له جانانه سره مينه

پښتو مانا له ګران افغانستانه سره مينه

بس مينه مي د كركې په كتو مه سپكوه

ما پرېږده چي په خپل جنت وطن كې پښتو وايم

څه كفر دى په ځاى چي د ښوون كې پښتو وايم

او يا مي خپل جانان ته په ديدن كې پښتو وايم

تر شات مي خوږه ژبه په ترخو مه سپكوه

پښتو ده را ښيي چي كږې لارې د ژوندون

پښتو مي مخ ته نيسي تل هندارې د ژوندون

پښتو را سموي خرابې چارې د ژوندون

درنښت مي د جيرګو او مركو مه سپكوه

د مور غوندې خوږه او مهربانه ده پښتو

زړسوى لري، په مينه كې ودانه ده پښتو

پر ما هم باركواله! ځكه ګرانه ده پښتو

هستي مي د دوعا او د كيسو مه سپكوه

باركوال مياخېل