بسم الله الر حمن الر حیم

پښتو لغاتونه

مور ــ میندو ــ مورنۍ ژبه

ماشوم ــ ماشومانو

سندره ــ سندرې ــ سندرو

پوهېدل ــ پوهېږي

رسېدل ــ رسېدلې

ځلېدل ــ غمیو غوندې وځلېدل

خښته ــ خښتوــ خښتی ــ خټو ــ تختو ــ سمټ ــ رنګونه ــ ډبري ــ هینداری

له یخنۍ او ګرمۍ

جوړول ــ جوړیږي

راغونډول ــ راغونډېږي

مطالعه ــ مطالعي

ځوان ــ ځوانان ــ ځوانانو

هیواد ــ هیوادونه ــ هیوادونو ــ هیوادول ــ هیوادپالڼه

ماشوم ژاړي ــ ژړا ــ وژاړي

خندا ــ په موسکا کېږي

سترګې غړوي

په پښتو کې لنډۍ څه ته وایي؟

لنډۍ ــ لنډیۍ ــ لنډیو

وایي: په لویو غرو د خدای نظر وي

په سر یې واورې په لمن یې زېړ ګلونه

کېښوده

یووالي

پرانیستې

جنازو او تابوتونو

غرونو او رغونو ، کلیو او باڼدو ، باغونو

ګودر

مین ــ مینې

څپي ــ څپو

څښي

حساب ــ حسابیږی

له تاسی څخه بیزاره یو

او د هغې فصیلی په انتظار کښې یو

رسیدل ــ وررسیږی

ټول ــ ټوله ــ ټولو ــ ټولی

ګرد ــ ګرده ــ ګردو ــ ګردی

پوهیدل ــ یعنی وپوهیږی

ووایل ــ ووایی ــ ووایه ــ ویله ــ وویله ــ وویل

بریالی ــ بری ــ بریو

غواړل ــ وغواړی

لا لوړه (اوچته)

لوستل ــ ولوستله

بهیدل ــ بهیدی ــ وینی تری بهیدی

تاسې کومه پېژندګلوي لړو

مکه معظمه ــ مکی معظمی

فتح ــ فتخی ــ فتحه

لوستل ــ ولوستله

هستوګنی

بښنه وغواړه ، د ګناهونو مغفرت او بښنه وغواړی

بښنه ــ بښوونکې

ویشتل ــ ویشتلو ــ په تیږو ویشتل

مبارک وجود ژوبلیده او وینی تری بهیدی.

هنډه ــ صند

درلود (لرلو)

ژغورل (ساتل) وژغورم (وساتم)

مړی: همغلته مړ شو او مړی یې تر دریو ورځو پورې هلته پروت ؤ او وپرسید او خوړین شو.

ربړ(تکلیف) ور پیښ شی.

میړه (خاوند)

خوار (ډیر)

ستاینی (صفتونه)

رڼا(رنړا)

ګټه (فایده)

ډول (طریقه)

ډوله (قسمه)

ستاینه (صفت)

کبله (له وجی)

هیله (امید)

روزونکی (تربیت کونکی)

پیښی (حادثی)

پرته (علاوه)

واک (اختیار)

هسک (اوچت)

مرسته (مدد)

ګواکی (ګویاکه)

ډوله (قسمه)

چپ (بچ)

لامله (له وجی)

وړ (لایق)

هرومرو (خامخا)

پلټنه (لټون)

ټاکلو (مقررو)

څیښتن (مالک)

سترتوب (لویی)

واکوالان (اختیارمند)

اغیزه (اثر)

اړ (محبور)

کوډی (سحر)

څرګندیږی (ښکاره کیږی)

څانګه (لښته)

بریالی (کامیاب)

لوړو (اوچتو)

اړه (تعلق)

کوډی (جادو)

پای (آخر)

امید او هیله (طمعه) لرو

امله (وجی)

غور (فکر)

لوړتیا (وچت والی)

درلود (لرلو)

لوړتیا (ترقی)

پلمه (خیال)

جاروی (قربانوی)

منافقانو ــ منافقان

ناپوهان ــ ناپوهی

ګټو (فایده)

جلا (جدا)

ملنډی (خندا) مسخری پری کوو.

ډاډه او هوسا (مطمین)

هرومرو (خامخا)

اټومي بټۍ

انځور ــ انځورونه

کاڼه ــ ګونګیان ــ ګونګی ــ کوڼ

ړوند ــ ړانده

ویره (دوار)

بریښنا (برق)

تندر او تڼهار (چړق)

چټی (بیکاره)

ژغورل (ساتل)

ژغورلی (ساتلی)

هیلو (بهانو)

توپیر (فرق)

مهال (وخت)

خوځندی (حشرات) لکه مچ او غنی (جولاګی)

بیلوالی او جلا والی (جدا والی)

راز راز (قسم قسم)

نــطــــفه

روح (سا)

اړه (اختیاج)

نه درلود (لرلو)

راوښیٔ

هستوګنه وکړیٔ (ژوند وکړیٔ)

پردیتوب (بیګانتوب)

وټکل (مقرر)

زیار (کوشش)

په ژړه واویلا او په زاری مشغول شو.

چرت (خیال)

ربړونه (تکلیفونو) درپیښیږی

ټاکلی (مقرری)(مقرر)

ژغورلی (ساتلی)

وژغوری (وساتی) ژغورلو (ساتلو)

دروند (سخت)

ناوړو (ناراوؤ) کارونو ذکر کوی

ساری (سیال)

فدیه (ګټه)

ګټه (فایده)

پلار ــ پلرونه او نیکونه انبیاء تیرشوی دی.

نجونی (چینکی)

ازموینه (امتحان)

وړ (لایق)

چوپ (چپ)

خوسی (سخی)

راز راز (قسم قسم)

ربړونو (تکلیفونو) اخته شول.

احسانونو او ښیګڼو (فایده)

سړی ــ سړیو

ټکه (تندر) ولویده او د تندر له اثره ټول سړه مړه شول.

رهی (روان) شول

سپیره ډاک (صفا میدان) کې د هغوی خیمی وشلیدی.

سحر (کهیځ)

سلوی د یو مرغه دی چه مونږ ورته مړځ وایو.

مړځ ــ مړځانو

زیرمی (ذخیری) زیرمه (ذخیره)

پیل ( شروغ)

بدبویې (ډډوزی) ختلی

ټوکو (مسخره) ډول وویل

ټوکی (مسخری)

یوه تیږه (ګټه باندې خپله همسا ووهله، نو دوولس چینی وبهیدی.

تیږی (ګڼی)

راز (قسم) خوړو صبر نشو کولیٔ

ناپوهانو او جاهلانو کار دی.

۱ــ د (اریا) یوه معنی (زارغ) او (بزګر) هم ده... بختاني

۲ــ احمدعلی کهزاد ددی نظریهٔ په تاید کښې چې د موجو ده افغانستان صوبه سرحد او د قبایلی علاقی آبادی د پخوا آریا نسل خلق دي.

Hamburg Hamid ZaZai 17.3.2011

ډیره مننه،