سلطان شهاب الدین محمد غوري
{سلطان شهاب الدین محمد غوري څوک ؤ}
===================== {لیک بختورشاه}
سلطان شهاب الدین محمد غوري د غور د شاهي ټبر د پُښتنو د " سوري " تپې سره تعلق لرلو او د غور د شاهي ټبر وړومبی سردار " شنسب " نومیدهٔ چې د ده په نوم د غور شاهي کورنۍ ته شنسبي هم وېٔیلی شي ، په ۳۷هـ کښې شنسب د غور حکمران ؤ ، بیا وروستو د ابومسلم د تحریک په زمانه کښې یعنې ۱۱۰هـ کښې امیرپولاد سوري د غور حکمران شو او بیا په ۱۳۹هـ کښې د هغه زوی امیرکروړ حکمران شو.
زه یم زمری په دې نړۍ له ما آتل نشته
په هندوستان او په تخار او په کابل نشته
بل په زابل نشته - له ما آتل نشته
او نور
امیرکروړ چې کومه ویاړنه د خپل شجاعت د اظهار په غرض د بیتونو په شکل کښې په زړې پخوانۍ سوچه پښتو ژبه کښې کړې ده نو په دې کښې هیڅ شک پاتې نه شو چې د هغه د اسلافو او د غور د اولس ژبه به پُښتو وه ، د امیرکروړ نه پس په ۱۵۴هـ کې د هغه زوی امیرناصر حکمران ؤ
د خلیفه هارون الرشید په زمانه کښې د غور حکمران امیربنجي ؤ چې د خلیفه د لوري نه ورله د امارت سند ورکړی شوی ؤ ، په کومو ورځو کښې چې محمود غزنوي په غزني کښې حکمران ؤ نو د دې خاندان په هغه زمانه کښې د غور حکمران امیر محمد سوري ؤ ، کله چې امیرمحمد سوري د محمود غزنوي په لاس بندیوان شو نو د غیرت په وجه يې د قید د ذلت نه د بچ کیدو په خاطر زهر وخوړل او د دې نه مړ شو.
د امیرمحمد سوري په مرګ د هغې وخت د یو شاعر اسعد سوري په پښتو ژبه کښې " مرثیه " په دې دلالت کوي چې د غور حکمران او اولس پُښتانه وو
د فلک د چارو څه وکړم کوکار
زملوي هر ګل چې خاندي په بهار
په سوریؤ باندې ویر پریوت له پاسه
محمد واکمن چې لاړ په بل دیار
او نور
بیا وروستو د غور د شاهي کورنۍ علاوالدین سوري د غزنیانو حکمراني ختمه کړه او ډېر خلک يې په بې دردۍ سره ووژل او د غزني ښار يې وسېزلو ، چې تر نن ورځې پورې علاوالدین سوري د جهان سوز په لقب یادېږي
د علاوالدین جهان سوز د مرګ نه پس د هغه زوی سیف الدین د غور امیر شو ولې هغه ډېر زر د عیاشۍ له سببه د خپل سپه سالار عباس د لاسه اووژلی شو ، د دې نه پس د عباس د نورو امیرانو په مشوره عیاث الدین بن بهاوالدین سام د غور امیر شو ، سلطان عیاث الدین او شهاب الدین دواړه د یو مور و پلار اولاد وو ، د شهاب الدین د سرلښکرۍ له امله د غور حکمراني تر ډېرې لرې یعنې خراسان ، سیستان ، ترکستان او د ایران زیاتره برخه يې په خپل سلطنت کښې شامله کړه (۵۶۹هـ)
عیاث الدین په ۵۹۹هـ کښې په حق ورسېدو ، د هغه په مرګ د هغې وخت د یو شاعر "تاېٔمیني" د عیاث الدین په ستاېٔینه کښې قصیده:
نن زه ژغیږم په صفت د سلطان
چې دې بادار غازي ملک د جهان
د فیروز کوه او غور رڼا ده له ده
هم د تیرو تورو بریښنا ده له ده
او نور
په ۵۶۹هـ کښې شهاب الدین محمد غوري د خپل ورور د فوځ سرلښکر مقرر ؤ ، د ده په مشرۍ کښې په ۵۷۴هـ کښې ملتان ، په ۵۷۵هـ کښې پېښور ، په ۵۸۲هـ کښې لاهور او په ۵۸۸هـ کښې يې د هندوستان د قسمت فیصله د تراوړی په میدان کښې وکړه ، او په دې جنګ سره په هندوستان کښې د مسلمانانو د سلطنت بنیاد کېښودلی شو چې د ۱۸۵۷م کال پورې قاېٔم ؤ.
په کال ۵۹۹هـ کښې د سلطان عیاث الدین غوري په مرګ شهاب الدین محمد غوري د خپل ورور جانشین شو او خودمختاره بادشاه شو.
شهاب الدین محمدغوري د ۲۳ کالو او ۸ میاشتو د واکمنۍ نه وروستو په 602هـ کښې په حق ورسېدو او په غزني کښې په هغه مقبره کښې خاورو ته وسپارلی شو کومه چې د خپلې لُور دپاره جوړه کړې وه.
د ډیلي د راجه سره د جنګ په میدان کښې د هغې وخت د یو شاعر " ملک یار غرشین " رجزیه شعرونه:
څښتن مو مل دی
اوس مو یرغل دی
هیواد د بل دی
غازیانو ګورﺉ
څښتن مو مل دی
تُوری تیری کړﺉ
دښمن مو پرې کړﺉ
منګلی سری کړﺉ
څه له به تښتو
څښتن مو مل دی
او نور
دلیل دپاره د دې لاندې کتابونو نه مرسته اخستی شیٔ - مننه
---------------------------------------------------------------------------
۱- هندوستان پر اسلامي حکومت ، د مفتي شوکت علی فهمي لیکنه . ۱۷۰-۱۹۷ مخونه.
۲- علامه عبدالحی حبیبي ، دپښتو ادبیاتو تاریخ ،۴۶۰-۴۶۴ مخونه ، دپيښور چاپ .
۳- پُښتانه د تاریخ په رڼا کښې - سید بهادرشاه ظفر کاکاخیل
۴- منهاج السراج
۵- او پټه خزانه
کاپی هیواد ځدران
