Thống nhất đất nước, cơ quan bưu điện từ nơi sơ tán ở Đô Lương quê mẹ mình trở về thành phố Vinh. Cha mẹ mình làm bưu điện cũng theo về ở khu tập thể sát Nhà văn hóa thiếu nhi Ten Lơ Man, gần chợ Vinh. Những năm 80 lứa tuổi mới lập gia đình như cha mẹ mình năm đó nhiều nên con nít ở khu tập thể sàn sàn cách nhau vài năm có khoảng tám chục đứa...
Thời bao cấp ở tập thể ăn gạo để kho đã ải độn những khoai, ngô, mì hột viện trợ và thỉnh thoảng có 'sữa min dính răng'. Những gia đình sống kề nhau dãy nhà tranh tập thể rất tình cảm, thường chia sẻ nhau quà quê. Có dì nào đẻ con là cha mình và những người khác dùng hai xe đạp buộc võng chở đi bệnh viện, có lẽ thích hơn taxi bây giờ. Xem TV cả khu tập thể một cái chen nhau giữa sân, điện sáng thì chia phiên tuần có vài bữa mà như đèn dầu và lúc có cả làng hét toáng 'có điện'...
Buổi tối lần lượt mỗi nhà nấu ấm nước chè xanh rồi mời tất cả đến uống kể chuyện tào lao và đánh bài tiến lên...Đánh bài chỉ ghi điểm nhưng hai hoặc ba nhóm chen một phòng tập thể với mỗi người chơi có vài người vây quanh bày hò hét chặt hai mà sôi động còn hơn cả chung kết bóng đá, kéo dài tới khuya. Mình như cái đuôi theo cha xem đánh bài, đánh cờ ...với những đêm gió mùa đông nghe lỏm chuyện các làng quê, thời bưu chính xe đạp chia đoạn nối nam bắc qua các tọa độ...
Gần tết bốn hay năm nhà chung nhau nuôi được một con lợn gầy, chia nhau niềm vui chai rượu chanh, gói thuốc lá Sapa phân phối, liên hoan chia thịt thì như hội làng...Đói ăn nên nhà nào tết gói bánh chưng cũng hơn hai yến nếp ở quê cho mà để dành ăn dần. Cha mình từ 26 tết vì biết gói bánh còm lưng nhiều nhà nhờ. Cha mình thời trẻ giỏi kiểu nhà nông từ làm kèo nhà, soi cá, thủ tục quê...Cha mình được cái mẹo kiểu thợ hơn nhiều người nhờ có mũi đẹp tinh tế, như ông nội khi làng tát bàu xong đêm ra bắt được nhiều cá tràu dưới bùn ngóc lên, ai chê mới tát lúc chiều cũng ra bắt cá thì bảo bắt con cua. Mẹ mình thời trẻ được cái điệu cười lúc không nhịn những dãy nhà tranh đều rung...Mình chưa được gặp nghe hưởng cái âm thanh cười kỳ lạ như vậy ở người thứ hai. Mình chỉ ước có cái tinh tế mũi của cha và cái cười của mẹ.
Lũ trẻ đồng lứa nhiều. Đêm trăng sáng tụ tập chơi trốn tìm lủi trèo khắp vườn mía, vườn khoai những dãy nhà tập thể và ăn mía các nhà trồng một đống như voi ăn...kho máy bưu điện hỏng tha hồ quậy phá, băng giấy tích tè nơi tổng đài thì ngáng khắp đường ban đêm...
Gần bên có cửa hàng ăn uống nhà nước thường tổ chức đám cưới buổi tối thời bao cấp chỉ với kẹo thuốc lá, mịt mù khói pháo mà rạo rực lời 'một ngọn lửa hồng ha há ha', 'chiếc khăn phiêu thêu chỉ hồng theo gió cuốn bay về đây'...Cả lũ là niềm vui ồn ào và quậy phá cho không biết bao nhiêu đôi.
Buổi sáng mùa hè tụ tập nhau đánh bài đấm lưng hoặc quẹt lọ nghẹ mà chơi xỏ nhau bôi mỡ...Trưa thì rủ nhau đi bứt quả bàng dọc đường và tắm sông Cửa Tiền với nhiều đường đất bột nóng rát ngập mắt cá chân. Tắm sông bắt được trai hến nhưng mình không bao giờ dám đưa về vì sợ cha biết đi tắm sông. Tắm về cả lũ ghé qua chợ Vinh săn lông gà về làm cầu đá. Cả lũ đi qua hàng gà liếc con nào lông đẹp là phứt lông chạy thẳng...Bốn giờ chiều đang nắng gió Lào nhưng nhiều đứa đã về nấu cơm để đi đá bóng mà nhà hơn bảy giờ mới ăn nên cơm cứng đơ. Lúc đấu bóng với dân xung quanh thì có lúc va chạm mà có đứa đội nhà nổi xung sút 'bóng kim cứng đơ' mà thủ môn phải bỏ chạy. Buổi tối tụ tập thành đoàn đi xem phim ở bãi Cửa Tiền, tới nơi mạnh đứa nào đứa ấy chui rào thép gai rồi cả lũ chạy ào vào. Những phim hay ở rạp 12-9 thì người dân chen nhau tắc cả đường Quang Trung. Nếu xem phim ở nhà văn hóa thiếu nhi thì buổi chiều lên thư viện đọc sách đã phải mở chốt cửa sổ sẵn các phòng khác để tối trèo vào. Xem ở Câu lạc bộ lao động thì chung vui kéo nhau với con nít tứ xứ leo trèo. Xem mỗi nơi là cả một kỳ công đột nhập. Đoàn quân đông quá nên đôi đứa đi xem ngủ quên lại luôn làm các cô chú cả khu tập thể đi tìm gọi toáng cả vùng ngã tư chợ Vinh. Xem bóng đá sân Vinh thì dễ vào mà cứ chạy khắp sân và ít sót trận nào. Những trận bóng đá hay thì dân các huyện kéo về từ trưa. Nắng gió Lào làm nhiều người xem xong mà lá chuối đội trên đầu gần khô...Cầu thủ thì cứ khán giả đông là đá hăng say với những pha bóng hay hét dậy cả thành phố.
Nhớ mái tôn nhà văn hóa thiếu nhi thiết kế kiểu tây rộng thênh thang mà mùa hè cả bầy nằm mát rượi... nhớ dọc đường Quang Trung và khu cầu trượt chơi chạm cột chạy trước chạy sau nhộn nhịp cả quãng đèn đường. Những cô chú làm Nhà văn hóa thiếu nhi khổ với cả lũ ở gần phá suốt ngày tới đêm.
Đêm mùa đông tụ tập quây quần chen nhau đốt lửa sưởi gốc cây bão đổ mà nướng khoai non đào ở các vườn khu tập thể.
Là nơi trung tâm của Vinh thời đó nên cùng với lũ con nít tứ xứ tụ tập về mà giúp nhau leo trèo vào xem, chơi các trò và có lúc đấm nhau.
Mùa nào chơi thứ ấy. Mùa hè đá kiện và chơi bi, mùa đông chọi gụ thì tốn cây ven đường, gần tết làm súng diêm đi phá bàn ghế và vào lục ở xí nghiệp gỗ Thống Nhất rộng thênh thang, nhà nhà đua nhau quấn pháo nổ đì đoàng tháng chạp, đánh đáo sau tết...
Dịp tết hội chợ bao cấp nơi sân Nhà thiếu nhi mà nhiều đứa quên ăn quên ngủ với bao thú chơi. Phiên chợ Vinh dịp tết thà hồ chen xem pháo, thử pháo bán...Thử pháo ném 'đùng' dưới chân giữa đám đông dãy nảy mà cười. Gần chợ, nhà thiếu nhi, vườn hoa cây lớn, các rạp, sân bóng, cơ quan máy móc ngổn ngang, dãy nhà tập thể làm dang dở nhiều tháng mới xong với nhiều núi cát vật liệu...mà hợp với lũ trẻ đông bày vẽ đủ thứ. Thỉnh thoảng mùa hè hứng lên mình cùng thằng bạn cấp 2 đi bộ xuống Bến Thủy leo núi Quyết, chơi thuyền.
Mùa hè về quê cha Hưng Nguyên thì chăn trâu, bắt cá, chơi trốn tìm kho hợp tác xã đầy rơm...Đêm theo thanh niên cả làng đi soi cá đèn sáng đầy đồng...Chim sẻ thời đó bay từng đàn như mây, chui khắp mái nhà làm tổ.
Nhà ông bà nội thời cha mình nhỏ có cái vui dân miền núi như Hương sơn, Chín Nam...đi bộ xuống chợ Vinh hay ghé nghỉ nhờ và các ông bà cùng lứa hay ghé chơi. Nhà tranh nơi gò cao đầu làng, xung quanh vườn tre mọc vây thành bờ cao, cò diệc về nhiều làm tổ. Mùa lụt nước dâng chỉ cần đắp đất nơi cổng ngăn nước...
Mình đi học lên lớp 3 vẫn bình thường, lên lớp 4 và 5 bắt đầu mới giỏi nhờ môn số học, hầu hết các bài toán khó số học thời đó đều làm nhanh được. Lên cấp cao hơn thì giỏi môn hình học với hầu hết các bài giải được. Lên nữa thì chỉ thích tự mày mò học...
Lớp sáu có lần bạn học đi tắm sông Cửa Tiền khi bơi về thì một đứa giữa sông kiệt sức. Mình và thằng bạn dìu mà bị níu cứng. Thằng bạn bảo lặn xuống, thế là đứa đó thả ra ngoi lên mà đẩy dìu được vào bờ. Sao mới lớp sáu mà thằng bạn khôn thế, nhưng thương nó sau này đi bụi...Lên cấp 3 đi tắm thì mấy bạn lớp có lần dìu được nhau vì lớn không hoảng nữa...
Tuổi thanh niên sau này, ngao du nhiều non nước Hồng Lam, đã leo nhiều đỉnh núi...
Xem thêm: Chuyện với thiên hạ 2 Phong thủy non nước
Bài thơ chơi chữ hay nhất mọi thời đại
ĐOÀN KẾT
Vì nghĩa gọi đời ơi đi chứ
Đừng khờ khoan để phụ thay ơi
Từ kém vần đầu hợp trí nghĩ
Đưa biết gỡ bí khởi sắc lên
Bình chú: chữ 'đời' 'ơi' đi còn 'đf'; chữ 'khoan' đừng 'kh' còn 'oan' phụ thay 'ơi' thành chữ 'đoàn'; từ 'kém' vần đầu 'k' đưa 'biết' gỡ 'bí' còn 'êt' vào khởi sắc lên thành chữ 'kết'. Bài thơ chơi chữ 'ĐOÀN KẾT'. (học sinh PTTH thì 'đưa Việt tước vị khởi sắc lên nhé')
(Lê Thanh Đức - bài thơ làm thời đi học năm 1993 lúc đó chỉ với cái thú chơi chữ mà chưa tìm hiểu và chưa biết gì về sách vở thời cuộc)
Lê Thanh Đức tel 01234321000