Vấn đề chủ nghĩa tư bản muốn phát triển lên trình độ cao hơn...lên xã hội tương lai:
Ông William Henry "Bill" Gates III chủ tịch tập đoàn Microsoft, hãng phần mềm khổng lồ, luôn có mặt trong danh sách những người giàu nhất trên thế giới. Gần đây, ông cũng là người giàu nhất thế giới với tài sản 77,8 tỷ đô la Mỹ. T Bill Gate làm CEO và kiến trúc sư trưởng phần mềm định hướng cho sự phát triển của tập đoàn. Hiện tại, ông là cổ đông với tư cách cá nhân lớn nhất trong tập đoàn, nắm giữ trên 8 phần trăm cổ phiếu.
Chúng ta ai cũng thấy và hưởng các công dụng mà giá trị của các phần mềm đó phục vụ cuộc sống. Các phần mềm đó giúp các công việc đạt khoa học và đỡ tốn công sức lao động.
Vậy nếu tính về mặt giá trị cuộc sống khi một người được thụ hưởng những giá trị ích lợi đó đưa lại (giả sử) sẵn sàng trả 10 USD thì thống kê số lượng người trên thế giới mà tiện ích đó đưa lại (giả sử khoảng 1 tỷ người) thì sẽ có 10 tỷ USD. Chúng ta thấy ông Bill Gates xứng đáng được mỗi người dân góp 10 USD để trả cho công sáng tạo ra các phần mềm (nếu không có các phần mềm đó thì năng suất lao động, tiêu chuẩn cuộc sống của chúng ta sẽ kém hơn). Sự làm giàu và giàu có của ông Bill Gates là hiển nhiên đáng được hưởng như thế.
Chúng ta thấy tích lũy của Chủ nghĩa tư bản trong trường hợp ông Bill Gates là đúng.
Vậy phải chăng 'xã hội tương lai' ('xã hội tương lai' là bước phát triển hơn nữa, đỉnh cao...khác với chúng ta đang ở xã hội mức thấp CNTB, CNXH...) mà khi kế thừa những xã hội đang ở mức thấp (như Chủ nghĩa tư bản - CNTB) cũng phải chấp nhận xã hội loài người có mức chênh lệch giàu nghèo khủng đến mức vậy? Chúng ta phân tích:
1/ Ở đây là có tính nhân bản dễ. Cứ sáng tạo ra một phần mềm sẽ dễ dàng 'nhân ra' phổ biến cả thế giới mà chi phí cái sau rất ít, khác với một cái ô tô có phát minh ra khi nhân bản vẫn rất tốn kém.
Vậy, lĩnh vực này (phần mềm) được chấp nhận sự tích tụ rộng lớn (nhu cầu giống nhau, và chỉ cần một cái có thể phổ cập cả tỷ cái...). Tức chấp nhận tích tụ sự giàu có của cả thế giới gom về.
2/ ông Bill Gates nếu bán tất cả cổ phiếu mới có 77,8 tỷ USD tức là nếu không bán thì chỉ hưởng tiền ở 'cổ tức' của số cổ phiếu mà hãng trả.
Giá trị của số lượng cố phiếu ông Bill Gates giữ có làm ra từng đó tiền (77,8 tỷ USD) không? trả lời, không; mà nó chứa trong đó mọi tích lũy của của 'hãng phần mềm' đem lại. Đó là: thương hiệu, bí quyết, nhân lực - máy móc, thị phần chiếm được, bản quyền lĩnh vực kiểu 'tiên phong', tích lũy kế thừa kiểu sáng chế...Vậy, một người nếu mua tất cả cổ phiếu của ông Bill Gates là mua 'tất cả những giá trị đó' của hãng tạo ra. Hãy hình dung kiểu 'bạn mua một ngôi nhà 1 triệu USD' phục vụ nhu cầu ở', nếu bạn chỉ tính giá trị cuộc sống được phục vụ thì có nhiều cách sống khác sẽ vẫn tốt hơn mà đỡ tốn tiền hơn, nhưng vấn đề ở đây là 'bạn vẫn có thế bán lại' cái đó.
Chúng ta xét vấn đề giàu có của ông Bill Gates (để phân tích: tích lũy của cải thế giới vào một số người- tức: chênh lệch giàu nghèo), ở đây do:
a/ cổ phiếu của Microsoft có giá trị cao.
b/ ông Bill Gates nắm cổ phiếu nhiều.
Mục (a) cổ phiếu có giá trị cao: do tính phổ cập nhiều (khắp thế giới), do tích lũy bí quyết nhiều, do tiên phong mở ra lĩnh vực đó và giữ bản quyền, do tích lũy 'nguồn lực' (vốn, trí tuệ lĩnh vực...), do thị phần, do hiệu quả phục vụ xã hội (phần mềm hữu ích...)...
Cổ phiếu giảm giá trị đi chỉ khi 'mức xã hội cần' các phần mềm của hãng Microsoft giảm xuống....Điều đó phụ thuộc vào các hãng khác cũng sản xuất được ra phần mềm 'giá trị', phụ thuộc mức 'tích lũy theo năm tháng' (kế thừa đi lên của một sản phẩm), phụ thuộc mức luật cạnh tranh - bản quyền, phụ thuộc vào sự nở rộ cùng thời đại (mức cùng tiên phong sáng tạo ra; kiểu phát minh máy tính mà đổ xô phát minh phần mềm thời kỳ đầu...)...
Vấn đề bản quyền có rất nhiều cái hay để tích lũy, thúc đẩy sự đi lên....nhưng nó cũng có một nhược điểm 'gò bó', đó là: bạn hãy hình dung, hãng Piaggio xe máy Vespa có phần thân vỏ đẹp, là bản quyền hãng Italy từ lâu...nhưng nếu hãng Piaggio không phát minh ra vỏ thân kiểu đó thì theo thời đại (trình độ thẩm mỹ, đòi hỏi hướng thẩm mỹ...) cũng xe có nhiều nơi khác trên thế giới sẽ phát minh ra kiểu 'tương tự'...
Mục (b) ông Bill Gates nắm cổ phiếu nhiều: do tính tiên phong mở ra (thành lập hãng, phát minh kiểu phần mềm...), do theo 'độ lớn của hãng', do giá trị của hãng ngày càng lớn (hãng ngày càng tích lũy được bí quyết, sự sáng tạo các phần mềm hữu ích...)....
Cả mục (a và b) có phần quan trọng là 'do mức quan trọng lĩnh vực đó'(hãng Microsoft tạo phần mềm mà mọi lĩnh vực xã hội đều rất cần).
Với trình độ xã hội thời nay (khoa học kỹ thuật, thị trường, cách tổ chức...) thì ông Bill Gates xứng đáng tỷ phú như thế.
Vậy những cổ phiếu còn lại thì sao? những ai nắm giữ? những nhân viên bình thường trong hãng có nắm được nhiều không? những người sử dụng phần mềm khắp thế giới có thấy hiệu quả để ưu tiên đầu tư lúc thấy 'lợi thế' không? Hay lại bị những nhà chuyên đầu tư vơ vét hết bằng kiểu 'đẩy lên' xuống tạo chiến trường cổ phiếu mà gạt mọi người khác ra (tạo những tỷ phú, triệu phú khác kiểu ăn theo chuyên 'đầu tư' cổ phiếu; khác với 'khám phá ra đầu tư chính đáng - lĩnh vực dự báo được mở ra, cần vốn)? Những vấn đề đó do trình độ cơ cấu tổ chức xã hội tư bản, do trình độ dân trí - phát triển con người...
Chia được phần cổ phiếu còn lại không bị tích tụ sai là cũng tối ưu cho xã hội...
Những nhà nước chủ nghĩa tư bản lại có nhược điểm là 'bị - thích' cơ cấu tạo thuận lợi cho hình thành các nhà đầu tư kiểu 'đầu cơ' mà gạt người lao động ra sự 'thông thái' sở hữu được 'cổ phiếu'. Nguyên do: do quyền lợi các cá nhân làm giàu, chi phối chính trị, cạnh tranh kiểu 'nhà nước tư bản' giữa các nước, do thâu tóm quyền lực của thế chế phục vụ lợi ích gì...do cạnh tranh của 'tư bản' các hãng lớn tự tạo ra để tạo thị phần mầu mỡ...do nước đi trước cạnh tranh nước đi sau...
Vậy chúng ta thấy những tích tụ giàu có do:
(1) tiên phong mở ra, phát triển lên.
(2) Quy mô, cách tổ chức hãng.
(3) Mức quan trọng sản phẩm phục vụ cuộc sống.
Để phân bổ nguồn của cải đúng của xã hội thì chủ nghĩa tư bản muốn lên mức cao hơn nữa phải:
1/ Thúc đẩy khoa học kỹ thuật phát triển, trình độ dân trí (trí tuệ, khoa học giáo dục...) ....để cùng thời đại có nhiều nơi, nhiều lĩnh vực cùng nở rộ...
2/ Cách tổ chức, cơ cấu xã hội....Thị trường thông suốt, cạnh tranh tốt, tham gia và luân chuyển tốt, mỗi người được tích lũy 'giáo dục kinh tế - khoa học' để đầu tư tốt...
3/ Phát triển con người - phát triển cuộc sống...
Chúng ta thấy dễ nhìn ở lĩnh vực phần mềm, còn những tỷ phú ngành 'thời trang' (áo quần, dày dép,...hàng hiệu đắt tiền...) ....phụ thuộc vào trình độ tổ chức xã hội, cách phát triển con người sẽ tạo ra thu nhập đúng của người dân, sẽ tạo ra lối sống đúng...mà giảm hoang phí, giảm tích tụ 'thừa'....
Những tỷ phú ngành ô tô con? những xe ô tô có vẻ phù hợp ở những nước đã giàu (người dân đáng được hưởng), còn những nước nghèo thì có vẻ chỉ nên đang phát triển phương tiện công cộng nhiều hơn (dù sao xe ô tô con cũng đang phải tích góp nhiều mới mua được, 'giá trị' thực chưa sử dụng hết với số tiền bỏ ra mà chỉ đang có phần 'khoe')....Nhật Bản thời nay vẫn chen chúc nhau tàu điện ngầm đi làm....Xã hội văn minh xu hướng tổ chức đi lại kiểu 'mô đun'.
Kiểu tối ưu giá trị của nhà nước, ví dụ: tạo 'tích tụ' sai ở bất động sản (gây phá nền kinh tế, phá 'luân chuyển - vận động' xã hội...)....
Kiểu tỷ phú báo chí do lối sống con người hiện nay, do trình độ tổ chức CNTB, do cách cạnh tranh - quảng cáo hàng hóa, do kiểu 'hoạt động' những tổ chức (nhà nước....), trình độ dân trí, do chính sách phục vụ con người....
Những tỷ phú tạo tối ưu cho xã hội sẽ sử dụng số tiền mình có hiệu quả hơn (thúc đẩy phát triển con người).
Tổng thống Mỹ Donald Trump có thể sẽ làm nước Mỹ giàu lên, có tỷ phú giàu thêm... nhưng sẽ làm Chủ nghĩa tư bản thụt lùi. Có thể ông ấy làm cho phần dân Mỹ giàu lên nhưng sẽ làm méo mó tổng thể chung (qua cách cạnh tranh, cách tỏ chức của các 'liên quan - vận động' thế giới....như thương mại, thỏa thuận, cạnh tranh tích lũy đi trước...).
Còn nhiều vấn đề nữa của chủ nghĩa tư bản cần phải 'đổi mới' để đi lên xã hội tương lai (mình sẽ trình bày sau).
Mời tham khảo bài viết: Con đường xã hội tương lai https://sites.google.com/site/weblethanhduc/xa-hoi-tuong-lai/con-duong-xa-hoi-tuong-lai
(Lê Thanh Đức; 0912389983- ngày 11/03/2017 làm cho Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc UNDP)