Những nước còn nghèo, cơ chế xã hội còn kém sợ nhất là:
Những nước mà có nền kinh tế thị trường kém, lợi ích nhóm, cơ chế chưa tiến bộ… thì sẽ tác hại như thế nào? Trả lời:
Khi đó ‘lợi nhuận’ trong kinh doanh sẽ dễ dồn vào ‘một nơi nào đó’ (chẳng hạn doanh nghiệp D, hoặc công ty cá nhân N…) do có được sự ‘mầu mỡ’ (được ưu ái sai, được ‘chống lưng’, được ‘khai thác’, ‘được cạnh tranh không công bằng’… hoặc do nhà nước tạo chính sách ưu ái sai lĩnh vực, thiếu cân đối, bị rối – cái này quan trọng).
Dẫn tới ‘lợi nhuận’ (ký hiệu: L) của một đất nước chủ yếu chảy vào kiểu D và N. Khi ‘lợi nhuận L’ mà chảy vào các cá nhân N hoặc danh nghiệp D núp bóng của cá nhân thì L đó sẽ gây cản trở chính mọi sản xuất khác của đất nước đó, hoặc thất thoát.
Chẳng hạn: một đất nước có lợi thế du lịch mà cá nhân N được ‘chống lưng’ có được tích tụ ‘những vị trí đất vàng’ mà thu lợi nhuận lớn thì dễ xẩy ra trường hợp ‘L1’ sẽ được cá nhân đó (có thể) mang ra nước ngoài (thiệt lớn) hoặc dùng tích tụ đó để mở rộng quy mô lớn hơn mà ‘tích tụ thêm’ ở dạng bất động sản với thời gian dài sau mới đẻ lợi nhuận (hoàn thành). Khi đó nhà nước cũng chỉ thu được phần nhỏ trong đó là thuế, tạo phần việc cho số công nhân làm khách sạn hoặc dịch vụ ăn theo…
Một doanh nghiệp ‘D1’ kinh doanh mặt hàng gì đó mà được chống lưng hoặc lợi dụng được kẽ hở của cơ chế đang kém rồi tích tụ được 1000 tỷ đồng, khi đem một 1000 tỷ đồng đó mà xây một công trình chưa phù hợp với quy trình phát triển thì ‘mọi cơ hội’ kinh doanh khác trong nền kinh tế đã bị ‘D1’ chèn lấy và ‘D1’ có lợi nhuận 1000 tỷ đồng lại không đổ lại đúng vào nền kinh tế để ‘tái đầu tư’ hoặc có tái đầu tư nhưng hiệu quả thấp (kiểu có được do ‘mầu mỡ’ thì tái đầu tư theo kiểu ‘cất của’ che mắt thiên hạ là chính, hoặc đầu tư không hiệu quả do cái vòng ‘cơ chế’ kém – ‘cơ hội của lợi thế’ cái khác kém). Chú ý: ở đây ‘lợi thế’ đất nước có được những cái gì đã bị đẩy méo mó, thất thoát…(chẳng hạn: một thời nhiều nước trên thế giới vốn bị đổ vào ‘bất động sản’ làm những nước đó teo tóp sản xuất hàng tiêu dùng).
Vì sao ‘D1’ có được 1000 tỷ đồng do lợi dụng hưởng ‘mầu mỡ’ lại phá mọi lĩnh vực khác trong kinh tế? trả lời: vì ‘D1’ đã chèn lấy vốn – tư liệu; một vùng nào đó thì chỉ có cơ hội phát triển thế mạnh những sản xuất cái gì đó, khi một lĩnh vực mà quá lớn sẽ chèn đẩy bật những sản xuất khác…
Một đất nước chỉ có lợi thế cho một số lĩnh vực, theo từng lúc…khi mà ‘D1’ nào được hưởng lệch thì sẽ lấy mất hết cơ hội cho lĩnh vực khác phát triển. Quy mô và cơ cấu của từng lĩnh vực đã bị ‘méo mó’ (bất lực ở cả vĩ mô và vi mô)
Nền sản xuất của đất nước đó sẽ không đủ tích tụ ‘tư bản’ (vật chất) để tái đầu tư.
Hiểu nôm na là ‘lợi nhuận’ 1000 tỷ đồng đó của ‘D1’ không làm cho ngành sản xuất hàng hóa H nào đó phát triển (như sản xuất cái nồi cơm điện).
(Lê Thanh Đức – 5/6/2016 – làm UNDP)