Chương 20 - Thuốc Diệt Rầy Lúa......1 ...2....3.      Chương 21 - Một Ngày Đi Buôn.....1...2       Chương 22 - Sáng Kiến Tiết Kiệm ....4...      Chương 23 -  Đặt Vòng Xoắn

CHƯƠNG 22: SÁNG KIẾN TIẾT KIỆM PHÂN BẮC Ở THÔN 3   

1

Thời gian vừa qua tôi hay đi sớm về tối, không có thì giờ rảnh, nên ít khi để ý đến chuyện nhà cửa. Nay ở nhà mấy hôm tôi mới phát giác có nhiều điều bất thường đã xảy ra quanh mình. Sáng hôm ấy bà nội vừa dọn cơm ra vừa kêu:

- Mấy đứa lại ăn cho rồi nè! Ăn sớm chừng mô đỡ ruồi chừng nấy. Không ai dư hơi để ngồi đuổi ruồi cho bây mãi! Không hiểu răng mấy hôm ni ruồi nhiều quá trời!

Tôi cũng lấy làm lạ, mới sáng ra đã thấy ruồi. Tôi hỏi:

- Con còn nghe thoang thoảng mùi phân người đâu đây nữa mẹ!

- Mẹ chỉ thấy ruồi chứ có ngửi thấy chi mô? Chốc nữa con ra coi cầu tiêu thử có chi không? Có thể cầu hở hay đứa mô đi bậy không chừng!

Cơm nước xong tôi liền ra vườn. Tôi ngạc nhiên hết sức khi thấy từ những tàu lá chuối, những đọt chanh đọt ổi, đến cả những trái ớt trái cà còn trên cây đều bị ruồi bu. Ruồi bu đến nỗi những nhánh cây mềm yếu oằn xuống trông như những chùm trái chín màu đen. Thật kinh tởm hết sức! Tôi vội gọi bà nội:

- Mẹ ra coi đây nè!

Bà nội bước ra nhìn những chỗ tôi chỉ:

- Ruồi mô mà nhiều rứa hè? Lạ thật!

- Mẹ nhớ ruồi nó có nhiều từ khi nào không?

- Mô từ mấy ngày trước, nhưng còn ít chứ mô lại nhiều đến mức ni!

Tôi bước đến cầu tiêu để xem xét. Chẳng thấy chỗ nào hư hỏng nhưng ruồi quá nhiều. Tôi lại đi quanh vườn một vòng. Cũng chẳng thấy gì khác lạ ngoài ruồi và ruồi. Ban đầu tôi còn nghi ngại có thể quanh nhà mình có một vấn đề gì. Tới khi nhìn sang hàng xóm tôi mới biết vườn tược nhà ai cũng ngập ruồi như thế cả.

Hiện tượng đó đã kéo dài nhiều ngày. Ruồi vẫn tiếp tục ngự trị tất cả. Giết chúng cũng chỉ mỏi tay chứ chẳng thuyên giảm bao nhiêu. Ban ngày cứ cơm dọn ra là phải ăn liền, vừa đuổi ruồi vừa ăn. Chén cơm quên đậy chừng một phút nhìn lại đã tưởng như đó là một chén đậu đen. Không khí thì lúc nào cũng thoang thoảng mùi phân người. Tôi cứ thấy buồn nôn miết. Khó chịu nhất là khoảng gần trưa đến tối. Cố giả lơ đi thì thôi, để ý đến thì mọi thức đều lợm hết muốn ăn uống gì.

Tôi nghiệp bà nội gần như suốt ngày cứ loay hoay giết ruồi. Thật chán hết sức!

Tiền của mất, đầu óc bối rối, thân xác uể oải, tôi định tĩnh dưỡng vài ngày không ngờ lại gặp tình trạng này! Đành ráng sớm ra đồng may ra đỡ hơn chút nào. Thế là tôi trở lại làm việc với tập đoàn.

*

Từ sau lần tôi trổ tài nhổ mạ rồi cấy thi, những người không ưa tôi tuy không còn ra mặt châm chích xoi bói tôi như trước nhưng họ vẫn giữ thái độ lạnh nhạt với tôi. Chính tôi cũng chẳng vui khi phải chung đụng với những người ấy. Vì thế, tôi chỉ thích làm việc cạnh những người quen biết cũ. Vừa thấy tôi ra đồng chị Hiền liền nhắc:

- Chị Ngọc đi làm lại rồi hả? Đã thế thì nên lo cái vụ phân tro cho xong đi nghe. Tập đoàn thúc hối nhiều rồi đó. Cũng mệt lắm chứ không phải chơi!

Nghe nhắc chuyện phân tro, chị Vàng tỏ vẻ bực mình:

- Phân với tro nữa! Mấy hôm nay ở trong nhà tôi đâu dám thở! Khổ hết sức! Cái sáng kiến làm cầu nổi của lão Tẩn thật ác ôn! Mất vệ sinh quá chừng! Bây giờ ruồi sinh ra hằng hà sa số cũng bởi nó! Khổ nhất là vụ lũ gà cứ vào cầu bươi phân ăn dòi. Người bước vào là chúng bay nhảy loạn xạ làm phân văng tung tóe. Nhiều khi phân dính cả vào người mình. Con nào con nấy cứ mang đôi chân đầy cứt chạy khắp. Chúng nhảy lên bàn lên ghế, nhảy cả lên bàn thờ, chỗ nào cũng thấy dấu vết. Ớn thật! Tội nghiệp cái mũi mình cứ như dính cứt! Đói bụng ăn miếng cơm cũng hết ngon!

Khi ở nhà tôi đã thấy khó chịu như thế nhưng thấy bà nội và lũ nhỏ vẫn tỉnh bơ như không khiến tôi đâm nghi ngờ lỗ mũi mình. Giờ nghe chị Vàng nói tôi mới biết cái mũi mình đã không lầm. Chuyện đào cầu nổi thì tôi hoàn toàn chưa biết gì nên hỏi:

- Vụ làm cầu tiêu nổi thế nào hở chị?

Chị Vàng nhìn tôi nói như chế nhạo:

- Cái cô này làm như trên trời mới rớt xuống! Mấy ngày nay cô không thấy ruồi đầy ngập và lúc nào, ở đâu cũng nghe mùi phân à? Mà phải rồi, hôm họp phổ biến chuyện phân tro cô dựa lưng tôi ngủ như chết đâu nghe gì? Lần họp kế tiếp cô lại lo buôn bán có dự đâu mà biết!

- Đúng như chị nói rồi. Em đâu biết gì!

Chị Vàng lại tiếp:

- Ối dào, cái lão Tẩn bày đặt ra nhiều việc lôi thôi lắm! Lão bảo cầu chỉ cần đào một cái lỗ cạn cạn vừa tầm để có thể dễ dàng đặt xuống các vật đựng phân nhỏ như cái thau, cái sô chẳng hạn. Tiện nhất là dùng cái thùng phuy cắt đôi làm hai nửa. Tuy phải đào sâu hơn một tí nhưng lại chứa được nhiều phân hơn. Cứ ước chừng một gánh thì rủ nhau gánh đi cân nộp. Khổ nỗi phải hẹn nhau chín mười nhà cùng nộp một lần vì đi nộp lẻ tẻ không ai nhận. Cầu chỉ cần lấy vài thanh gỗ kê cách sao để tiện đi vào vật chứa là được. Cứ đi tiêu xong đổ tro phủ lên. Lão Tẩn bảo làm vậy sẽ chẳng hao mất một tí phân! Khốn nhất là tro bếp không cách nào đủ để phủ phân. Trước đây còn kiếm thêm trấu được. Lúc này nhà máy xay cũng biết giữ trấu lại chứa từng bao để bán. Cầu quá cạn nên gà lớn gà nhỏ đều nhảy lên nhảy xuống được mang đôi chân cứt đi rải kh(a)́p nơi. Thế là cái sáng kiến của lão Tẩn đã tạo ra món nợ lớn làm khổ bọn mình!

AUG 7 - 2025

2

- Hèn gì! Mấy hôm nay em cũng khổ sở không khác gì chị. Bây giờ ở giữa đồng em mới dám thở mạnh! Lúng túng trong nhà em khó chịu hết sức. Nhưng sao chị biết đó là sáng kiến của lão Tẩn?

- Thì chính lão nhiều lần khoe với mọi người lão đã đưa ra sáng kiến ấy! Lão cũng khoe đã được xã khen đó là một sáng kiến rất mới mẻ mà! Nhưng lão ta chỉ biết làm cầu nổi tiết kiệm được phân bắc mà không hề nghĩ đến hậu quả của việc tiết kiệm này sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân như thế nào mới khổ chứ!

- Như vậy là cả xã phải chịu tình trạng này chứ không phải chỉ một thôn mình?

- Tôi cũng chẳng rõ. Nhưng cuộc họp tới đây tôi nhất định phải lên tiếng mới được! Cứ tình trạng này mọi người sẽ lần lượt sinh bệnh mà chết hết!

Chị Lâm tán thành ngay:

- Ừ, bày đặt cái lối làm cầu nổi này mất vệ sinh hết sức! Gà nó quen rồi, đổ bao nhiêu lớp tro, dằn cả củi lên trên nữa, thế mà nó cũng tìm cách bới lên cho được! Không lẽ bây giờ phải nhốt gà hay đừng nuôi? Cầu đào sâu sâu gà nó không xuống được còn đỡ! Ruồi thế này mà gặp dịch tả kiết lỵ coi như chết hết cả làng! Nhất định phải lên tiếng mới xong! Mấy người phải chuẩn bị ý kiến để ủng hộ chị Vàng trong buổi họp tới nhé!

Chị Hiền cũng tán thành:

- Phải đó, nhất định buổi họp tới chị em mình phải lên tiếng!

Thấy nhiều người ủng hộ ý kiến của mình, chị Vàng lộ vẻ mừng:

- Phải chứ, ai nấy một lòng như thế may ra người ta mới nghe. Mình cần phải vận động thêm nhiều người nêu ý kiến nữa. Nếu không, lão Tẩn đã dày tai lại ham lập công, chắc chắn lão sẽ bảo vệ cái sáng kiến đào cầu tiêu nổi để tiết kiệm phân bắc của lão đến cùng cho coi!

Thấy đòi hỏi này quá cần thiết, tôi cũng hăng hái cổ động:

- Em cũng ủng hộ chị hết mình! Đào cầu cạn như vậy làm sao giữ gà cho ngạ? Các nơi khác người ta có làm vậy không? Em đào cầu tiêu từ khi mới trở lại Thiện Trường, khá sâu, lại lót ván kín lắm nên gà không xuống được. Thế mà lại hay...

Chị Vàng có vẻ vững tâm:

- Mấy bà đã đồng ý như vậy thì tối nay nhớ đi họp đầy đủ đó nghe! Nếu không thì ráng ngửi cứt ngày này qua tháng khác với nhau đó!

Mọi người đều ưng thuận nhưng chị Lâm cản lại:

- Từ từ đã chị Vàng ơi, năm ba ngày nữa hãy hay! Bây giờ chưa vận động được ai ủng hộ cả chỉ lèo tèo mấy chị em mình nói liệu người ta nghe không?

Chị Vàng phân vân một lát rồi nói:

- Cũng có lý. Nhớ là phải vận động thêm nhiều người ủng hộ ý kiến của mình. Tôi nghĩ chuyện này chắc ai cũng sẽ nghe thôi!

Chị Lâm lại hỏi chị Hiền:

- Cô Hiền có cái cầu tiêu trong nhà sao nghe nói cô lại mua phân để nộp?

- Có cũng như không thôi. Tôi làm sao lấy phân nổi? Hơn nữa, cách đây mấy tháng tôi đã cho người ta lấy rồi! Ai mà biết có lúc cứt người cũng có giá như thế này!

Sực nhớ bữa trước Ánh có ý định đi hốt phân bắc, tôi quay sang hỏi Ánh:

- Thế bữa trước nghe Ánh theo bà Huy bà Dục đi hốt phân bắc ở cồn mồ có được ít nhiều chi không?

Ánh cười lắc đầu:

- Có được gì đâu chị! Mấy ngày trước đó em thấy trên cồn mồ phân bắc đầy đặc, bước chân không lọt. Từ sau cuộc đổi đời mấy con chó đã bị người ta ăn thịt hết nên phân nó cứ nằm đó chứ đi đâu! Hôm tập đoàn họp thông báo việc nộp phân xong nghe đám bà Dục bà Huy bàn chuyện đi hốt, em nghĩ ngay đến nơi đó. Thế nhưng vì em đi trưa một tí đến nơi thì chỗ nào cũng sạch nhẵn cả. Không những phân bắc sạch mà cả lá cây lá cỏ họ cũng bứt hết. Họ xúc luôn cả lớp đất trên mặt, đổ lẫn lộn với nhau.

Chị Lâm giải thích:

- Có vậy mới cân tạ này tạ nọ chứ rặt phân thì bao giờ được 3 tạ? Hơn nữa có đất cát, lá cây trộn lẫn che phủ như thế mới giảm được mùi hôi. Đi hốt phân bắc cũng oai lắm chứ! Gánh phân đi tới đâu là thiên hạ lo tránh xa ra tới đấy còn hơn cả ông vua!

Nghe chị Lâm nói, tôi sực nhớ tới hai câu đối nói về việc đi hốt phân người. Tôi cao hứng đọc:

"Thân ý nhất nhung y, năng đảm thế gian nan sự!

Thủ trì tam xích kiếm, tận thu thiên hạ nhân tâm!"

Chị Lâm cười:

- Lại thơ với thẩn! Mấy câu đó nghĩa là gì nói rõ cho chị em nghe với được không?

- Không phải thơ thường mà là câu đối đó chị. Ngày xưa, những dịp Tết nhất, dù nghèo tới đâu người ta cũng gắng nhờ các thầy đồ viết cho một hai câu đối để treo trong nhà. Vua Lê Thánh Tông vốn thích chơi câu đối nên ngài giả dạng một người học trò vi hành qua các xóm làng để viết giúp câu đối đồng thời xem xét sinh hoạt của dân chúng luôn thể. Một hôm, khi đến một nhà kia không thấy đối liễn chi cả, ngài hỏi chủ nhà:

"Sao Tết nhà ông không thấy treo câu đối?"

AUG 14 - 2025

3

Chủ nhà đáp:

"Thưa tiên sinh, nhà chúng tôi làm nghề đê tiện nên không có thầy đồ nào chịu viết giúp. Vả lại, muốn viết cũng rất khó, vinh vang gì mà đối với đáp?"

Nhà vua với ngoại dạng là người học trò nghe chủ nhà nói thế liền hỏi:

"Tôi nghe nói "người đời trăm nghề, nghề nào cũng quí", nhà ông làm nghề gì mà lại gọi là nghề đê tiện?"

"Thưa, tiên sinh đã hỏi tôi cũng xin nói thật, chúng tôi làm nghề hốt phân người!"

"Nghề này cũng nuôi sống con người sao lại gọi là nghề đê tiện được? Ông có muốn tôi viết giúp cho hai câu đối không?"

"Dạ thưa, chỉ sợ tiên sinh không chịu viết chứ nếu được vậy thì còn gì hơn?"

Người học trò bảo người hầu lấy hai đoạn vải đỏ ra rồi ông viết hai câu đối trên tặng chủ nhà. Chủ nhà vui mừng quá kêu lên:

"Nhà tôi đã nhiều đời làm nghề hốt phân người nên chẳng bao giờ có câu đối Tết. Nay tiên sinh đã cho hai câu đối này thật là vạn hạnh! Nhân tiện, xin tiên sinh cho biết ý nghĩa của hai câu đối."

Người học trò giải thích:

"Câu thứ nhất: Thân khoác một chiếc áo nhung (áo của ông tướng mặc khi ra trận), có khả năng gánh vác chuyện khó khăn trên đời. Câu thứ hai: Tay cầm thanh kiếm ba thước, thu hết sạch lòng người trong thiên hạ. Ông nghe vậy có được không?"

Chủ nhà mừng quá liền treo ngay lên cột nhà. Tin đồn nhà anh hốt phân người cũng có treo câu đối Tết làm nhiều người ngạc nhiên kéo nhau đến xem. Không ngờ trong số đó cũng có người là lính do thám (quân tế tác) của triều đình. Thấy được hai đoạn "năng đảm thế gian nan sự" và "tận thu thiên hạ nhân tâm", người lính do thám mừng rỡ cho rằng chủ nhà này hẳn có ý đồ làm phản, vội trở về trình lên quan trên để lập công. Cuối cùng nội vụ đã được trình lên vua Lê Thánh Tông. Ngài cười:

"Câu đối đó chính trẫm đã viết cho nhà kia đấy!"

Khi ấy mọi người mới vỡ lẽ. Riêng anh làm nghề hốt phân nghe được chuyện này vừa sợ vừa mừng, nói:

"Không ngờ nhà ta vậy mà cũng có phúc được hoàng thượng viếng đến một lần!".

Nghe tôi kể xong ai cũng khen câu chuyện hay. Chị Lâm lại đùa:

- Cái nghề vinh dự như vậy sao cô Ánh bỏ ngang nửa chừng? Hôm ấy cô phải về tay không à?

- Về tay không chứ sao! Cháu chỉ được chứng kiến hai đám người đi hốt phân chửi lộn nhau!

Tôi tò mò hỏi Ánh:

- Có hai đám đi hốt phân lận à? Đám nào nữa?

- Đám bà Dục, bà Huy với một đám bốn năm người của tập đoàn nào đó cũng là người đàng ngoài. Họ chửi nhau như tát nước bè. Chị Ngọc biết không? Khi đó cũng có mặt mụ Hồng, tội nghiệp mụ đã ngoài tám mươi, lụm khụm như thế mà cũng đi mót củi. Mụ đứng chứng kiến vụ chửi lộn một lúc rồi lằm bằm: "Mụ cô cha tam đợi tứ đợi tụi hắn dộ ngon dộ ngọt người ta cho bưa, chừ vô đây được rồi cấy chi tụi hắn cũng giành hết. Tới cục cứt tụi hắn cũng giành. Giư rứa đó dân mền mần răng mà thốn nổi đây?". Cái giọng rặt Huế cổ đâu từ thời Hàm Nghi Đồng Khánh sót lại đã khiến em không sao nhịn cười được. Tranh giành hổ lốn mức đó mình phải chịu thua thôi! Đành mất không một buổi sáng!

Chị Vàng cười chế nhạo:

- Chứng kiến người ta chửi lộn cũng như được xem xi nê rồi! Trong khi người khác lo đi cấy mày được đi xem xi nê là nhất còn đòi gì nữa? Mấy bà hàm hồ đó chửi nhau chắc nghe đã lắm hả? Chửi nhau, giành nhau từng cục cứt người, chuyện lạ đời từ cha sinh mẹ đẻ tới giờ tôi mới nghe nói tới!

Chị Hiền cũng cười:

- Đời thuở nào lại hiện ngụy như vậy chứ? Cứt người cũng giành nhau từng chút! Thế họ chửi nhau ra sao kể lại nghe thử cô Ánh?

Ánh nhìn chị Hiền trêu chọc:

- Chị Hiền vô duyên chưa, hết chuyện rồi sao lại thích nghe người ta chửi lộn?

Rồi đột nhiên Ánh giả giọng: "Mả bố chúng mày, người ta ỉa bên đất chúng mày thì chúng mày cứ hốt, còn cứt người ta ỉa bên phần đất chúng tao phải để chúng tao hốt chứ! Sao chúng mày tham nam hốt cả cứt trên vùng đất của chúng tao?". Thế rồi Ánh cười sặc sụa đến chảy cả nước mắt nước mũi làm chúng tôi cũng cười theo.

Cười cho đã xong chị Hiền thở dài:

- Ước chi mình được sống dưới thời vua Lê Thánh Tông hỉ?

Chị Lâm cười:

- Chớ nghe! Ước tào lao như vậy có khi ở tù đó!

Chị Hiền cãi:

- Trời đất! Người ta ước mơ mà cũng đòi ở tù?

- Chứ sao! Nói thật đó! Ước mơ mà không đụng chạm tới ai thì thôi chứ ước mơ mà đụng chạm tới người khác có khi cũng lãnh đủ chứ không phải chơi đâu!

- Tôi ước như vậy thì đụng chạm tới ai?

- Đôi khi đụng chạm mà mình không biết cô ơi! Ước muốn đó mà bảo không đụng chạm tới ai à? Thôi được rồi, để tôi kể cái chuyện bà Hoành kể trước đây cho mà nghe. Nhưng nhớ nghe rồi bỏ, kể lại đôi khi mang họa ráng chịu! Lần đó có bốn anh công an ở ngoại ô Hà Nội đang đào hầm tránh bom. Một cậu nói: "Ước gì đào thế này tình cờ gặp được chỗ chôn tài liệu của bọn biệt kích Mỹ, mình tha hồ lãnh thưởng!". Cậu thứ hai: "Tớ chỉ ước gặp một hộp tiền, chúng mình sẽ chia nhau tha hồ xài!". Cậu thứ ba: "Tớ thì ước giữa lúc này bác Hồ và phái đoàn trung ương đảng thình lình đi qua đây. Thấy bọn mình đang tích cực đào hầm Bác đứng lại coi rồi khen ngợi. Ngày Quốc Khánh tới bọn mình sẽ được biểu dương tại quảng trường Ba Đình vinh dự biết bao nhiêu?". Thấy cậu thứ tư không nói gì, một cậu hích tay cậu ta hỏi: "Thế cậu không ước mơ gì sao?". Cậu thứ tư cười tủm tỉm trả lời: "Tớ à? Tớ chỉ ước mơ thấy được của quí của con Xuân một lần thôi!". Thế mà sau đó hắn bị đi tù ba năm vì phát ngôn bừa bãi, xúc phạm tới Bác đấy! Đùa cợt cũng phải lựa lời chớ không phải nói ẩu được đâu!

AUG 21 - 2025

4

Cả bọn cùng cười vang. Liền đó chị Lâm quay sang tôi, hình như để xóa nhòa câu chuyện vừa kể, chị nói:

- Cô Ngọc cũng nên về vét cầu được bao nhiêu đem nộp cho rồi! Định đi buôn kiếm tiền mua phân bây giờ buôn bán thất bại luôn thì phải dùng đến nó chứ!

- Ngán phân bắc lắm rồi chị ơi. Giờ muốn lấy nó phải dở ván lên cũng mệt lắm, lại tành banh ra hết. Hơn nữa việc xúc hốt phân tro em làm không quen. Cứ để dành đó đã bao giờ cầu đầy không dùng được sẽ hay. Em chờ ai bán liều mua rồi nhờ người ta nộp cho luôn!

Chị Hiền tán thành:

- Chị Ngọc nói phải đấy. Làm cái việc đó tởm lắm. Hiện nay có mấy toán ở xã mình chuyên lên An Tân xin mở các hầm cầu để xúc phân đem về bán đó. Chị trả tiền cho họ rồi nhờ họ đem cân cho luôn. Họ lấy hạ hơn cái giá mà hợp tác xã trừ lúa của mình nhiều. Tôi cũng tức cười thật, phân trong hầm cầu nhà mình thì cho người ta lấy không, giờ lại phải mua phân chỗ khác để nộp!

Chị Lâm nói với giọng dè dặt:

- Muốn mua cứ mua mà nộp chứ đừng nói tởm với không tởm! Sở dĩ người ta ấn định phạt ai không nộp phân sẽ phải bị trừ một số lúa hơi lớn mục đích là để bắt mọi người phải gắng làm cho ra phân. Mình phát biểu lôi thôi không chừng bị phê bình đó!

Chị Vàng lại than:

- Mấy ông đi khui phân bắc các hầm cầu ở An Tân nghe vất vả lắm. Tôi nghe kể có khi họ phải lội xuống tận đáy hầm để múc vét. Mỗi lần như thế áo quần làm sao khỏi lấm lê lấm lết phân dơ? Chỉ vì miếng cơm manh áo mà ra cả! Tôi sợ họ làm việc đó lâu ngày sẽ sinh bệnh mất. Mấy cô mua phân cũng đừng ép người ta lắm mà tội!

Tôi quay lại chị Hiền:

- Thế chị Hiền đã mua phân bắc của ai rồi? Chị hỏi mua luôn cho tôi được không?

Chị Hiền vui vẻ nói:

- Phải đó chị Ngọc, rẻ mắc chi mua nộp phứt đi cho nó khỏe người bớt! Tôi đã mua nộp từ lâu. Ngày mai tôi sẽ hỏi cho chị!

*

Càng ngày người ta kêu ca về bầu không khí hôi hám và sự phát triển của ruồi càng nhiều. Bấy giờ chúng tôi mới vỡ lẽ ra trong xã chỉ có độc một thôn 3 chúng tôi áp dụng lối đào cầu tiêu nổi ấy. Người ta càng bực tức hơn khi biết được chính thôn 3 tình nguyện làm thí điểm mà chỉ ra lệnh áp dụng chứ không hề hỏi ý kiến dân thôn. Thấy cơ hội đã hết sức thuận tiện, chị Vàng quyết định ra quân...

Buổi họp hôm ấy số đoàn viên đến dự quá đông so với những buổi họp nội bộ đúc kết công tác và bình điểm hằng ngày khác. Chắc hẳn ban tự quản ngạc nhiên lắm! Tuy đã biết nguyên do nhưng tôi cũng bất ngờ trước con số người dự buổi họp. Chị Vàng vận động giỏi thật! Mà có lẽ cũng do quá nhiều người chịu đựng không nổi cái bầu không khí bợn nhơ do kế hoạch tiết kiệm phân bắc của ông Nhiêu gây ra nữa!

Như thường lệ, khi tới mục đoàn viên góp ý kiến xây dựng, ông Phước hỏi:

- Hôm nay có ai góp ý kiến xây dựng gì không?

Đã chuẩn bị sẵn, chị Vàng đưa tay xin phát biểu:

- Kính thưa tập đoàn, thời gian gần đây khu vực tập đoàn 9 ta đã tự nhiên bị ruồi tràn ngập rất đáng sợ. Chỗ nào cũng nhiều ruồi quá, không cách nào trừ diệt nổi! Bầu không khí nơi chúng ta đang sống luôn hôi hám khó chịu đến nỗi không ai dám thở mạnh. Nguyên do chỉ vì tập đoàn chúng ta cho đào cầu tiêu cạn quá lại không đủ phương tiện che ủ để ngăn gà quậy phá, để giới hạn ruồi sinh sản. Nếu để tình trạng này kéo dài, chắc chắn bệnh tật sẽ nẩy sinh và lan tràn, hậu quả sẽ không biết đâu mà lường! Vậy, xin tập đoàn phải có biện pháp giải quyết vấn đề này càng sớm càng tốt!

Nhiều người vỗ tay đồng ý. Tiếp đó đến lượt anh Hiếu phát biểu:

- Thưa tập đoàn, tôi nhận thấy những lời trình bày và yêu cầu của chị Vàng vừa rồi rất xác đáng, xin tập đoàn lưu tâm trình với xã xin giải quyết ngay. Nếu không, lỡ có một trận dịch tả hay kiết lỵ xảy ra là chúng ta chết hết. Đó là chưa nói tới bầu không khí dơ bẩn hiện tại cũng sẽ làm chúng ta hư buồng phổi mất!

Mọi người lại vỗ tay vang lên. Ông Nhiêu toan chận lại để giải thích nhưng ông Phước khoát tay:

- Cứ để cho bà con phát biểu đã!

Lại thêm mấy người nữa cũng phát biểu nội dung tương tự và cũng được mọi người vỗ tay tán đồng. Những lời phê phán quyết liệt về kết quả của việc làm cầu tiêu nổi và những đề nghị giải quyết tình trạng mất vệ sinh đã khiến "vị cha đẻ" của sáng kiến nói trên có cảm tưởng như người ta đang tấn công ông. Tôi vừa nghe vừa để mắt theo dõi thái độ của ông Nhiêu. Ông Nhiêu có vẻ lúng túng lắm. Trong lúc cao hứng tôi cũng đưa tay xin phát biểu:

- Kính thưa tập đoàn, tình trạng dơ uế hiện tại ở khu vực chúng ta đang sống ai cũng đã biết, nhiều vị đã nói rồi. Tôi chỉ xin bổ túc thêm một chút về mặt khác. Tôi nghĩ tình trạng ấy không những đe dọa sức khỏe mọi người mà còn ảnh hưởng đến tinh thần, đến danh dự của chúng ta không ít. Người ở nơi khác khi qua thôn xóm ta họ đâu biết ất giáp gì về công việc làm ăn của chúng ta! Mắt họ chỉ thấy ruồi và ruồi, mũi họ chỉ ngửi được mùi hôi lợm tởm, liệu họ sẽ đánh giá cách ăn ở của chúng ta ra sao? Chuyện sẽ bị đồn lan tới huyện tới tỉnh không chừng! Xin đề nghị tập đoàn tìm mọi cách chấm dứt tình trạng này càng sớm càng tốt. Nếu không, tôi e tập đoàn sẽ phải mang tai tiếng không hay!

Có lẽ nãy giờ ông Nhiêu đã cố đè nén nỗi bực tức trong lòng. Tôi vừa phát biểu xong ông liền đứng lên nhìn thẳng vào mặt tôi phản công mãnh liệt:

- Việc đào cầu nổi này đâu phải chỉ có một tập đoàn 9 áp dụng? Hai tập đoàn kia cũng áp dụng mà thấy ai phàn nàn gì đâu? Đây là một việc làm vì lợi ích chung! Việc làm ăn khi nên khi mất đâu có gì lạ? Muốn đạt điều này đôi khi phải hi sinh điều kia một chút cũng được chứ! Tại sao cô phải dùng những tiếng đao to búa lớn để chỉ trích một việc làm vì lợi ích của tập thể? Cô nói ảnh hưởng đến tinh thần, đến danh dự ai, ở chỗ nào? Làm tay sai cho đế quốc giết hại đồng bào mình như chồng cô mới đáng xấu hổ chứ lo kế hoạch tiết kiệm phân tro để bón hoa màu phục vụ đời sống nhân dân thì xấu hổ nỗi gì?

Lối phản ứng sống sượng, đầy thù hằn của ông Nhiêu nhắm vào tôi đã làm tôi sững sờ. Chính ông ta đã dùng những tiếng đao to búa lớn chứ đâu phải tôi? Tôi thấy còn nhiều người đưa tay xin phát biểu nữa nhưng ông Phước đã khoát tay dung hòa:

- Thôi, vấn đề này chấm dứt ở đây là vừa. Ý kiến như vậy là phong phú lắm rồi. Nhưng tập đoàn không có thẩm quyền giải quyết việc này đâu. Chúng tôi sẽ trình biên bản ghi chép những lời phát biểu của bà con lên để xã quyết định! Bây giờ chúng ta trở lại giải quyết những vấn đề nội bộ rồi nghỉ.

Ông Phước đã cắt ngang vụ bàn cãi về hậu quả của việc đào cầu nổi một cách bất ngờ. Trong suốt buổi họp ông không hề có ý kiến về vụ ấy nên nhiều người không hiểu ý ông ra sao. Đành chờ xem vậy!

Nhưng mọi người khỏi cần chờ lâu! Mấy hôm sau chúng tôi đã biết những ý kiến đóng góp của chúng tôi không đến nỗi vô ích. Noi gương tập đoàn 9, hai tập đoàn 7 và tập đoàn 8 cũng đưa vấn đề ruồi và tình trạng mất vệ sinh trong môi trường sống ra thảo luận giữa buổi họp cuối ngày. Chẳng có ai muốn tình trạng đó kéo dài nữa.

Cuối cùng ủy ban xã đã ra lệnh cho tất cả những ai đã làm cầu tiêu không bảo đảm được vấn đề vệ sinh đều phải sửa chữa lại hết. Các chủ hộ phải chịu trách nhiệm nếu bị người khác khiếu nại. Tuy vậy, phải đợi một thời gian khá lâu tình trạng vệ sinh trong thôn mới thật sự được vãn hồi.

AUG 27 - 2025

Ngô Viết Trọng

****

CHƯƠNG 21: MỘT NGÀY ĐI BUÔN XUI XẺO      1

Sau vụ bơm thuốc rày, xã Thiện Trường bỗng rộ lên cái tin xã đang chuẩn bị đào một cái hồ thủy lợi lớn. Nếu cái tin ấy đúng thì sắp tới đây công việc của hợp tác xã sẽ tăng lên gấp bội. Nghe được tin này tôi càng hối hận về sự nhát gan của mình. Sau nhiều đêm suy nghĩ, tôi quyết định đi buôn trở lại!

Tôi thường nghe nói "Đi buôn phải có gan, có vốn, gặp cơ hội là bung ra ngay mới khá được!". Quả thật tôi cũng thấy những người buôn bán thành công hầu hết là những người có gan. Không lẽ mình cứ cúi đầu rúc mãi trong cảnh sống tối tăm hiện tại? Lòng ham muốn vượt thoát ra khỏi tập đoàn để tự do vùng vẫy đã khiến tôi quyết định tiến tới. Thế rồi tôi gom hết vốn liếng trong nhà xông pha ra chiến trường mới.

Tuy lòng đã quyết nhưng chưa có bạn đồng hành giúp đỡ nhau được tôi chưa dám đi buôn xa một mình. Nghe người ta nói các chợ ở vùng ngoài cũng có nhiều món hàng buôn được, tôi bèn tìm ra các chợ ấy. Thời gian này công việc tập đoàn cũng ít, ai làm thì hưởng điểm, ai không làm thì thôi, không ai thắc mắc gì. Chỉ với một chiếc xe đạp, tôi đã rảo qua nhiều chợ như chợ An Lỗ, chợ "Cây số 17", chợ Hương Cần, chợ La Chữ... Quả thật chợ nào cũng có loại hàng mình buôn được. Kết quả tuy không bằng những lần đi buôn xa nhưng vẫn khá hơn nhiều so với khi làm việc ở tập đoàn. Đi buôn bằng xe đạp có cái tiện là dễ linh động tùy lúc, dễ tránh được các trạm kiểm soát nên đỡ tốn tiền mãi lộ.

Tuy bận rộn với công việc nhưng nhờ làm ăn được, tinh thần thoải mái, nên tôi vẫn thấy khỏe người. Ngày nào tôi cũng gắng lo cho bà nội và lũ trẻ ăn uống đầy đủ hơn. Đi buôn chưa đầy một tháng cả nhà tôi từ già tới trẻ trông ai cũng có vẻ đổi sắc.

Hôm ấy tôi cũng đạp xe định đi chợ Hương Cần. Khi đi ngang qua chợ An Tân, tôi thấy nhiều người đang xúm nhau quanh một gánh tôm. Tôi ngạc nhiên thấy cô Ánh cũng có mặt ở đó. Nhìn cả hai thúng rặt tôm sống nhảy loi choi đã khiến tôi phát thèm. Dựng xe vào một góc chợ, tôi định mua một mớ gởi Ánh mang về luôn thể. Nhưng vì chậm chạp quá tôi chỉ mua được một ít. Khi vừa móc tiền trả xong tôi lại thấy một người khác đang gánh tôm tới. Mừng quá, tôi lật đật nhào qua. Nhiều người khác cũng đổ xô tới mua. Tôm tươi quá làm tôi phát ham, mua khá nhiều. Nào ngờ khi thò tay móc tiền ra trả thì hỡi ôi, cái "đãy" đựng tiền của tôi đã biến mất. Tôi hốt hoảng vừa tri hô vừa xô vẹt mọi người để tìm kiếm. Nhưng vô ích. Cuối cùng tôi chỉ còn biết nằm lăn ra chợ để kêu la:

- Trời ơi, bây giờ lấy gì để nuôi mẹ nuôi con đây anh Thành ơi!

Tôi gào khóc như mưa như gió. Ánh thấy vậy tới ôm xốc tôi ngồi dậy. Khách qua lại cũng xúm quanh an ủi tôi mỗi người một lời. Nhưng nghĩa lý gì những lời khuyên giải ấy? Vốn liếng của tôi tiêu tan cả rồi! Biết làm sao bây giờ? Chỉ còn nước chết thôi! Ánh khuyên tôi về nhà rồi tính sau nhưng tôi xô Ánh ra. Lát sau có một anh công an khu vực đến làm việc. Anh ta vừa hỏi tôi về sự việc xảy ra vừa ghi chép. Sau khi ghi những lời khai báo của tôi, anh công an lại quay sang hỏi chuyện một vài người chung quanh đó. Cuối cùng anh ta nói với tôi:

- Bây giờ chị nên về nhà nghỉ. Chúng tôi sẽ điều tra vụ này, có kết quả chúng tôi sẽ thông báo cho chị ngay!

Nói bấy nhiêu rồi anh ta bỏ đi. Tôi biết anh ta nói vậy cho xong chuyện chứ hi vọng nỗi gì! Tự nhiên tôi đâm ra trách giận luôn cả Ánh. Nếu không thấy Ánh trong đám người mua tôm, chưa chắc tôi đã ghé lại đó để rước lấy tai họa. Nhìn quanh không còn thấy bóng dáng Ánh đâu nữa, một nỗi bất bình trỗi dậy trong đầu tôi: Tại sao trong hoàn cảnh này nó lại bỏ tôi mà đi? Tại sao? Tại sao?

Nhưng một lát sau Ánh đã trở lại với một người khác: dì Điệp. Thì ra thấy khuyên giải tôi không xong, Ánh đã đi báo tin cho dì ấy. Dì Điệp là em con cô con cậu của mẹ tôi, đang cư ngụ ở An Tân. Dì hỏi han sự tình và an ủi tôi một hồi rồi khuyên tôi về nhà dì tạm nghỉ. Sự an ủi ân cần của dì Điệp đã khiến nỗi đau khổ của tôi có phần dịu bớt. Biết ngồi đây cũng vô ích, tôi thất thểu theo dì về nhà. Khi thấy Ánh tới dắt giùm chiếc xe đạp tôi mới sực nhớ mình đã bỏ nó ở đấy đã khá lâu. Cũng may bọn ăn cắp cũng quên không chú ý tới.

-       Chuyện đâu còn đó, con rửa ráy vào giường nằm nghỉ một lát cho khỏe!

2

Bấy giờ tôi mới để ý thấy toàn mình mẩy tôi lấm lem hết cả. Nhưng tôi cũng chỉ rửa sơ sài rồi vào giường của dì Điệp đổ xuống như cây chuối gẫy. Dì Điệp lại cùng Ánh ngồi xuống bên cạnh an ủi tôi một hồi nữa. Lát sau dì hỏi nhỏ:

- Thế con bị mất hết bao nhiêu?

- Con chết mất dì ơi, trước con có khoảng ba chỉ, gần nửa tháng nay đi buôn lời thêm một ít nữa, giờ mất hết trơn con đâu còn biết lấy gì để nuôi con!

Dì Điệp an ủi:

- Thôi con, biết đâu kẻ nào đó người ta đã rước cái hoạn nạn cho con! Của đi thay người là chuyện thường. Biết đâu chồng con lại chẳng sắp được về! Con đừng nghĩ bậy bạ, phải phấn đấu mà sống, gắng làm việc để nuôi các cháu. Dì cũng nghèo, có chút đỉnh giúp con để bù vào chỗ mất mát, tình dì cháu có bấy nhiêu con chớ ngại!

Nói xong, dì dúi vào tay tôi một chiếc khâu nhỏ:

- Ba phân đó, con cứ lấy tạm để phòng khi cần!

Dì Điệp đâu giàu có gì, tôi áy náy không muốn nhận. Ánh thấy vậy nói vào:

- Dì đã cho chị cứ cầm lấy. Đây là chút lòng thương yêu của dì giúp chị lúc hoạn nạn chứ phải ngày thường đâu!

Tôi hết sức xúc động khi cầm chiếc khâu, miệng cám ơn dì rối rít. Dì Điệp bảo Ánh ngồi nói chuyện với tôi rồi đi nấu cháo. Khi đó Ánh mới nói:

- Sáng nay em lên An Tân có một chút việc thôi, không ngờ gặp lúc chị mắc nạn nên ở mãi tới bây giờ, chắc mẹ em trông lắm. Thôi thì đợi dì nấu cháo xong ăn một miếng rồi chị em mình cùng về!

- Cám ơn Ánh lắm, nếu không có Ánh, tôi còn mất luôn cả chiếc xe đạp nữa.

Một lát sau dì Điệp bưng cháo ra. Ba chúng tôi cùng ăn. Sau khi tôi gắng húp xong một tô nhỏ cháo đậu xanh, Ánh nói:

- Thôi, chào dì mà về nhà rồi hãy nghỉ. Bây giờ em đạp xe đèo chị nhé!

Lúc này tôi lại thấy người mình muốn rũ liệt ra. Tôi chẳng muốn về nhà chút nào. Nhưng ở lại đây cũng chỉ báo hại dì Điệp chứ được gì? Bao nhiêu hi vọng thoát ra khỏi tập đoàn giờ đã tan biến hết. Ý nghĩ tự tử trở lại gợn lên trong đầu tôi.

- Ừ, con về đi kẻo mấy đứa nhỏ nó trông!

Dì Điệp nhắc tới mấy đứa nhỏ làm lòng tôi quặn thắt. Tôi thở dài:

- Bây giờ về biết ăn nói sao đây?

Dì Điệp lại an ủi:

- Ông trời có mắt, con đừng lo! Rồi sẽ có người giúp con. Nhưng nhớ từ nay phải cẩn thận hơn! Cháu Ánh gắng lưu ý chị Ngọc giùm dì nhé!

*

Từ ngày đi buôn, hôm nay là lần duy nhất tôi không mua trầu cho bà nội, cũng không có bánh cho các con. Có lẽ bà nội đã nhận ra vẻ thất thường của tôi ngay khi tôi vừa bước vào nhà. Nhưng bà nội không hỏi han gì cả mà chỉ lặng lẽ lo sửa soạn cơm nước. Khi mấy đứa con tôi hỏi tới quà thì bà nội bảo: "Đừng ồn, để cho mẹ nghỉ". Quá chán nản, tôi than mệt, thay áo quần rồi đi nằm sớm. Tới gần tối bà nội mới đến ngồi bên cạnh tôi, đưa tay sờ trán tôi rồi hỏi:

- Mẹ nấu cơm rồi, con dậy ăn vài miếng chứ.

Tôi lắc đầu:

- Con hơi mệt, khi nào khỏe con sẽ tự dậy ăn!

Bà nội ngồi một lát rồi đứng dậy đi nghỉ.

Hôm sau tôi vẫn giữ trạng thái ươn ế ấy, nằm thêm một ngày nữa. Lạ lùng nhất là thời gian ấy cái bao tử của tôi chẳng đòi hỏi chút nào. Bà nội hai lần bưng cháo vào thúc giục tôi ăn làm tôi càng áy náy. Hình như trong ngày mấy lần có người đến thăm tôi. Tôi chỉ mơ hồ nghe bà nội thầm thì với họ gì đó một lát rồi im luôn. Chắc bà nội muốn cho tôi được yên tĩnh. Tới gần tối, bà nội mới nhỏ nhẹ hỏi:

- Con đi buôn bị công an bắt phải không? Thời buổi ni mần chi cũng khổ. Thôi con gắng đi mần ruộng lại với tập đoàn cho yên thân!

Tôi rưng rưng nước mắt, không biết nói gì. Có lẽ bà nội tưởng tôi bị công an tịch thu của thật nên an ủi:

- Đã nhiều người vì đi buôn mà sạt nghiệp rồi, con đã gặp rủi ro thì thôi, đừng buồn tiếc chi nữa! Cái hoạn nạn ấy khôn trời cũng không tránh được! Có thì ăn, không có thì rau muối cũng xong con ơi!

Thái độ hiểu biết, thông cảm của bà mẹ chồng như cắt được một cục bứu nặng trong đầu óc tôi. Thật tình tôi chỉ lo ngại bà nội buồn trách thôi chứ các con tôi còn nhỏ quá đâu đã biết gì. Tôi bỗng dưng thấy thương xót bà nội và lũ con quá. Nếu tôi có mệnh hệ nào thì thật khốn nạn cho cả đám. Thế rồi tôi gắng gượng dậy tự lo việc ăn uống.

Tôi vừa ăn xong thì chị Vàng, chị Lâm, chị Hiền và cô Ánh tới thăm. Bà nội nói:

- Hồi trưa mấy chị ấy đến thăm rồi nhưng mẹ bảo để cho con nghỉ nên họ không vô!

- Bây giờ con đã khỏe, mẹ để con nói chuyện với họ một lát.

Bà nội khẽ ừ rồi trở vào lo đun nồi nước uống. Thấy tôi đã có vẻ bình thường, Ánh mừng rỡ nói:

- Hoàn hồn lại rồi đó. Hôm ấy trông chị dễ sợ quá. Em làm bạo đèo chị về nhà mà trong lòng cứ nơm nớp không yên, sợ chị làm ẩu dọc đường thì khổ!

Chị Lâm nhìn tôi mà cười:

- Đâu đến nỗi vậy cô Ánh? Người làm ra của, sợ gì! Người còn thì của hãy còn mà, phải không cô Ngọc?

Chị Vàng cũng xen vào:

- Người ta rước tai họa cho mình đó cô Ngọc ơi, đừng buồn nữa!

Tôi chỉ biết cười chua chát:

- Buồn cũng mất rồi, tôi định vài ba ngày nữa trở lại tập đoàn để gỡ đây!

Ngô Viết Trọng

July 29 - 2025

***

CHƯƠNG 20: THUỐC DIỆT RẦY LÚA CŨNG SỢ ĐẢNG   1

Từ khi được chị Lâm hứa sẽ hướng dẫn đi buôn, tôi cứ khấp khởi đợi ngày thử thời vận đó. Khi đã cấy xong vụ hè thu mà vẫn chưa nghe chị Lâm nói gì tôi rất sốt ruột. Tuy thế, tôi cũng không dám nhắc nhở. Nếu mình thúc giục lỡ buôn bán thất bại biết đâu lại chẳng bị chị ấy oán trách! Mãi đến khi lúa đã lác đác trổ đòng chị Lâm mới nói:

- Sao? Cô Ngọc trước đòi đi buôn, nay việc đồng áng đã nhẹ, có đi không?

Tôi mừng rỡ trả lời:

- Dạ đi chứ! Em đã chuẩn bị từ lâu, sẵn sàng theo chân chị bất cứ lúc nào. Chị có kinh nghiệm gì về việc buôn bán chỉ dẫn dần cho em đi!

- Chuyện đó đâu khó gì. Yên chí!

Thế là chị Lâm chỉ vẽ cho tôi biết nên mua những thứ hàng nào, cách phân tán hàng để nhờ người khác cất giấu bớt như thế nào, đối đáp ra sao khi hữu sự v.v...

Mấy hôm sau chị em tôi bắt tay vào việc. Chúng tôi gặp đường buôn đường, gặp bột ngọt buôn bột ngọt, gặp mắm ruốt buôn mắm ruốt, gặp đậu xanh buôn đậu xanh... Nói chung là gặp gì buôn nấy. Qua vài ngày trực tiếp với công việc, tôi nhận ra mình có được một ưu điểm đáng kể: gương mặt tôi dễ gây thiện cảm với nhiều người. Tại tập đoàn, vấn đề lý lịch cá nhân và lòng hận thù giai cấp đã gây cho tôi nhiều trở ngại nhưng ở chốn chợ búa thì trái lại. Bất cứ đâu tôi cũng thấy mình dễ dàng chiếm được cảm tình của mọi giới. Tôi mua hàng dễ dàng và tiêu thụ hàng cũng dễ dàng hơn người khác. Các ông tài, ông ét cũng đều ưu tiên đặc biệt thu giấu hàng cho tôi. Cả những gã công an ở các trạm kiểm soát cũng có phần dễ dãi với tôi. Thậm chí có gã đòi xét hàng của tôi nhưng lại chẳng thèm ngó tới hàng, chỉ hỏi han loanh quanh một hồi rồi cho đi. Suốt mấy ngày ra quân đầu tiên, tôi chẳng gặp trắc trở nào. Tôi đã thu được một số lời kha khá. Ngược lại, chị Lâm lại gặp một số thất lợi. Một hôm chị buồn bã nói với tôi:

- Cô Ngọc đi buôn được đó. Mấy hôm nay tôi thấy cô gặp toàn may mắn!

Tôi chỉ biết cười nói đỡ:

- Cũng phải may mắn một chút để lên tinh thần chị ơi.

Quả thật trong mấy ngày ấy chị Lâm mua bán hàng ít ỏi hơn tôi nhiều. Lời than thở của chị đã làm tôi xốn xang trong lòng. So lại số lời tôi kiếm được trong ba bốn ngày đi buôn còn cao hơn trị giá số lúa tôi được lãnh nửa tháng khi làm việc ở tập đoàn. Đó là tôi chỉ mới dám buôn những loại hàng xoàng. Tôi đã bắt đầu tin là mình có thể vươn lên nhờ nghề buôn. Tôi cũng bắt chước mấy người đi buôn chuyên nghiệp, may một cái "đãy" đựng tiền đeo bên lưng quần, chuẩn bị cho một bước đường dài. Nhưng sự thiếu suôn sẻ của chị Lâm cũng làm tôi hơi lo. Nếu chị Lâm bỏ cuộc nửa chừng chắc hẳn tôi sẽ bị ảnh hưởng không ít.

Rồi những điều lo lắng của tôi cũng trở thành sự thật. Mấy hôm sau chị Lâm nói:

- Thời cô đang lên đó. Cứ tiếp tục buôn bán mà nuôi con! Còn tôi, phải trở lại làm việc với tập đoàn thôi!

Trong lúc việc buôn bán của tôi đang phấn phát chị Lâm lại đòi nghỉ. Nếu mình bỏ ngang nửa chừng thế này cũng đáng tiếc lắm! Tôi cố thuyết phục chị hoãn hoãn một thời gian nhưng chị cười mà nói:

- Buôn bán cũng có cái thời của mình nữa cô Ngọc ơi. Như cô thấy đó, hôm đầu gặp mối mắm ruốt, tôi trả giá trước cô người ta không bán, tới khi cô trả cũng chỉ giá đó thôi người ta lại bán. Hôm sau qua trạm gặp thằng công an định tịch thu gói đậu xanh gần hai ký của cô, cô xin lại nó ngẫm nghĩ một lát rồi trả, trong khi đó tôi chỉ cầm một gói như cô, năn nỉ rã họng nó vẫn tịch thu! Như thế tôi còn buôn bán gì được?

Thật tình trong thời gian đi buôn này tôi vẫn nhờ chị Lâm kềm cặp giúp đỡ. Nay chị đã quyết định nghỉ tôi thấy mình trở nên cô thế, mất cả an tâm. Cuối cùng tôi cũng đành trở về làm việc với tập đoàn.

*

Trở lại sống với cảnh chân lấm tay bùn, đêm thức dậy theo tiếng kẻng, chiều trở về theo hiệu lệnh, tôi lại đâm ra chán nản. Nghe chuyện tôi đi buôn đang khá mà lại bỏ ngang, nhiều người chê tôi không biết nắm bắt thời cơ. Tôi cũng đâm ra hối hận mình nhát gan quá, đã bỏ lỡ dịp may.

Một hôm đi làm về chưa kịp rửa tay chân tôi đã nghe tiếng loa đầu xóm vang lên:

"A lô a lô, mời tất cả các đoàn viên thuộc ba tập đoàn 7, 8 và 9 tập trung tại nhà kho của thôn 3 vào lúc 7 giờ tối nay để họp bàn nhiều việc rất cần thiết. Nếu ai không đi sẽ phải chịu hoàn toàn trách nhiệm!"

Tôi thở dài:

- Thôi rồi, hôm nay tưởng nghỉ sớm được một bữa nhưng rồi cũng không yên!

Tiếng loa đầu xóm lập đi lập lại lời mời nhiều lần. Thông thường việc làm ăn đã có tập đoàn lo, rất ít khi thôn tổ chức họp hành. Thôn đã họp tất có chuyện quan trọng như học tập chính sách đường lối, vận động bầu cử, vận động cứu trợ thiên tai... Tôi đang định hỏi thăm chị Hiền thì nghe tiếng anh Sự kêu:

-       Chị Ngọc và chị Hiền chuẩn bị đi họp nghe! Tối nay có trưởng tổ đảng tới dự đó!

JULY 1 - 2025

2

Nói trưởng tổ đảng tới dự tức đã có hàm ý nói cuộc họp khá quan trọng. Mỗi lần như thế, các tập đoàn đều phải huy động đoàn viên đi dự tối đa. Nếu bà con đi họp ít, các ban tự quản sẽ bị giủa. Mà ông trưởng tổ đảng này đã giủa thì hết chê! Tất nhiên, cui đánh đục đục đánh săng! Những xã viên không đi dự sẽ gặp phải sự phiền phức với ban tự quản tập đoàn. Tôi hỏi lại:

- Có chuyện gì quan trọng hả anh Sự?

- Đánh giặc rầy, người ta phát hiện lúa đã có rầy. Xã đã cho người đi kiểm tra, quả đúng sâu rầy đã xuất hiện nhiều nơi trên đồng. Ủy ban nhân dân xã ra lệnh cho các thôn đồng loạt tổ chức tập họp xã viên để bàn thảo kế hoạch "diệt rầy cứu lúa".

- Hèn gì có ông trưởng tổ đảng thôn tham dự!

- Đúng, chuyện gì liên quan tới vấn đề no đói của nhân dân thì trưởng tổ đảng phải tới tham dự là chắc rồi.

Chị Lâm, chị Hiền và tôi đến nhà kho một lượt. Lúc đó người của ba tập đoàn đã tập trung khá đông. Nhiều người đang bàn tán về sự tàn phá của giặc rầy.

Ông trưởng tổ đảng thôn 3 Đặng Văn Chấn này không lạ gì đối với tôi! Câu nói ông ta dành cho tôi trong một buổi họp "mạn đàm đắc cử" trước kia tôi vẫn nhớ mãi! "Đồ dân vô ý thức, cười cái gì? Đã mấy chục năm rồi chứ mới mẻ gì nữa? Hồi ấy trình độ lớp ba nhưng bây giờ là trình độ đại học! Cô ỷ cô học cao hả? Học cao để làm tay sai cho đế quốc thì chỉ hại nước hại dân chứ được việc gì?". Thật sự tôi không cười mà bị m(a)́ng oan! Để tránh chạm mặt ông ta, lần này tôi lựa một chỗ khá khuất để ngồi.

Mở đầu cuộc họp, ông thôn trưởng Lê Hành cho biết ngay mục đích chính của thôn là để bàn thảo kế hoạch "diệt rầy cứu lúa". Nói là bàn thảo cho xôm vậy chứ thật ra kế hoạch đã được ủy ban nhân dân xã vạch sẵn. Trưởng tổ đảng và thôn trưởng thay mặt ủy ban nhân dân xã, có nhiệm vụ vận động hướng dẫn các tập đoàn trực thuộc thi hành đúng kế hoạch. Cả bốn thôn sẽ đồng loạt mở chiến dịch diệt rầy trên toàn diện cánh đồng của xã để giống rầy không còn chỗ ẩn núp chờ cơ hội tái sinh sôi nảy nở.

Việc bơm thuốc rầy có thể nguy hại đến sức khỏe nên người đi bơm vẫn được chiếu cố ưu tiên. Người bơm thuốc chỉ cần hoàn tất xong một diện tích mà xã đã ấn định sẽ được hưởng 10 công điểm. Thời gian làm việc mất khoảng 4 tiếng. Như vậy họ sẽ còn rảnh được hơn nửa ngày để làm việc riêng. Vì chút quyền lợi đó nên lúc nào cũng có người tình nguyện để cung ứng cho nhu cầu. Người đi bơm thuốc thường được hướng dẫn kỹ càng việc sử dụng bình bơm, cách hòa thuốc, ăn no trước khi đi bơm, mang khẩu trang để ngừa hơi độc, khi đang bơm nếu thấy trong người khó chịu thì phải làm sao.

Hôm ấy thôn mới thay đổi người thủ kho. Người thủ kho cũ bị bệnh đã xin nghỉ. Thủ kho mới là một anh bộ đội mới phục viên. Anh ta chưa rành việc, lại có vẻ nhút nhát. Thuốc rầy trong kho lúc bấy giờ được đựng trong những bịch nhựa lớn. Vì phân chia loại thuốc này không đơn giản gì nên các tập đoàn đều muốn nhà kho chia thẳng cho những người đi bơm. Thiếu đồ đựng, các tập đoàn phải dùng đủ các loại chai, bình lộn xộn khác cỡ nhau. Anh giữ kho loay hoay mãi không tìm được một cái phễu để rót thuốc nên cứ lúng túng. Ông trưởng tổ đảng Đặng Văn Chấn thấy thế lấy làm gai mắt, nạt:

- Thanh niên gì mà ngơ ngơ như con ngổng đực không biết ứng biến chi cả! Không có phễu thì rót tay không cũng được, có sao đâu? Bất quá có chảy ra ngoài một ít ai bắt đền chú mà ngại?

Anh thủ kho bị nạt nộ càng tỏ ra luống cuống hơn. Ông Chấn tiếp:

- Vậy mà cũng từng đi đánh giặc! Như vậy mà đánh được ai? Đưa đây coi nào!

Ông Chấn vừa nói vừa vói tay lấy bịch nhựa đựng thuốc rầy và cái chai một xị làm chuẩn nhanh nhẹn rót thuốc trước sự kinh ngạc của mọi người. Cứ đầy xị ông lại đổ sang đồ đựng của những người tình nguyện bơm thuốc rày đã mở nắp sẵn. Ông Chấn rót xong cái nào anh thủ kho lo vặn nắp đậy cái ấy lại. Mùi thuốc rầy xông lên nồng nặc làm nhiều người phải bịt mũi khó chịu nhưng không ai dám nói gì, cũng không ai dám lảng tránh. Những chai đầu tiên ông Chấn rót còn cẩn thận, ít đổ ra ngoài. Nhưng tới những chai sau thì thuốc rầy chảy tèm lem cả hai mặt bàn tay trái của ông. Thuốc nhỏ xuống nền hiên dần lan ra cả khoảnh. Mọi người chỉ biết ái ngại lắc đầu. Ông Chấn đã tự tay chia thuốc cho đến người cuối cùng. Chia xong, ông đứng dậy hùng hồn giải thích:

- Con rầy nhỏ nhoi sức nó chịu không nổi hơi thuốc nó chết chứ con người làm sao mà chết được? Chẳng qua người ta hù dọa để đề phòng! Phú quí sinh lễ nghĩa là vậy đó! Nếu cứ giữ cái thái độ rụt rè như thế làm sao mà đánh thắng giặc? Làm sao mà đưa Việt Nam từ địa vị một nước bị trị trở thành một cường quốc quân sự đứng hàng thứ tư trên thế giới như ngày nay?

Từ đám đông có nhiều tiếng cười hình như kềm giữ không nổi bật ra. Ông Chấn nghe được lại lộ vẻ tức giận:

- Cười cái gì? Tôi nói không đúng sao? Trên thế giới bây giờ mạnh nhất là Liên Xô, thứ hai là Mỹ, thứ ba Trung Quốc, Việt Nam ta là cường quốc quân sự thứ tư không phải vinh dự lắm sao? Bây giờ tôi đố còn một thằng đế quốc nào nữa dám rớ vào Việt Nam ta?

Ông Nhiêu liền lên tiếng tán đồng:

- Dạ thưa phải, lãnh đạo nói đúng! Kẻ nào cười là kẻ đó vô ý thức!

Thôn trưởng Lê Hành cũng tiếp lời:

- Dạ quả đúng như vậy. Nhưng dù sao thì thuốc rầy cũng dơ, xin lãnh đạo rửa tay kẻo để nó thấm vào người cũng không tốt!

Có nhiều tiếng xôn xao bên dưới:

- Thật không hổ với danh tiếng anh hùng Trường Sơn!

- Có thế mới đánh thắng được giặc Mỹ chứ!

Lúc này anh thủ kho đã bưng thau nước đến. Ông Chấn bước lại rửa tay với một nụ cười thỏa mãn. Thôn trưởng Lê Hành thì quay lại nói với mọi người:

- Ai lãnh công tác xin lại nhận phần thuốc của mình để còn giải tán cho sớm!

Ông lại lắc đầu nói tiếp với giọng nhỏ hơn:

-      Thú thật, tôi chịu mùi thuốc rầy không nổi!

JULY 10 - 2025

3

Có lẽ ông Hành không muốn ông trưởng tổ đảng biết cái nhược điểm của mình. May quá, chính ông thôn trưởng cũng muốn rút ngắn thời gian làm việc! Ông không đưa ra vấn đề gì để bàn thảo thêm như những lần khác. Ông Chấn rửa tay xong trở liền lại chỗ ngồi rồi hỏi ông Hành:

- Còn việc gì cần bàn nữa không?

Ông Hành cười xuề xòa:

- Dạ thưa lãnh đạo, không còn gì nữa cả.

Rồi ông lại quay về phía cử tọa:

- Tôi xin nhắc lại lệnh của xã, kể từ ngày mai, xã ta sẽ bơm thuốc cho lúa liên tiếp mấy ngày. Ngoại trừ công tác bơm thuốc, mọi công việc khác ở đồng ruộng đều tạm đình hết. Cấm đồng bào không được ra đồng để tránh nhiễm hơi độc. Tuyệt đối không được dùng nước sông hói ở gần khu vực bơm thuốc để rửa đồ ăn hoặc cho trâu bò uống. Bơm thuốc xong, chúng tôi sẽ loan báo cho đồng bào hay. Trong thời gian này, đề nghị các tập đoàn nên khai triển các công tác chưa hoàn tất khác như việc cắt phân xanh, làm cỏ sắn...

Việc làm dũng cảm của ông trưởng tổ đảng đã làm cho những người tình nguyện bơm thuốc rầy, nhất là những người chưa từng biết tác dụng của thuốc rầy lại càng an tâm, tự tin hơn.

*

Trước đây tôi đã nghe nhiều người nói về sự độc hại của thuốc rầy. Cứ nghe đâu có thuốc rầy là tôi lo tránh xa. Nay bất đắc dĩ tôi phải tới tham dự cuộc bàn thảo kế hoạch "diệt rầy cứu lúa" và được tận m(a)́t chứng kiến việc phân phối thuốc rầy từ đầu đến cuối. Khi thấy ông trưởng tổ đảng Chấn rót thuốc chảy chèm bèm cả bàn tay mà không việc gì tôi đâm ra suy nghĩ lung lắm. Hóa ra lâu nay mình chỉ sợ hão?

Hôm sau, phần lớn những người không đi bơm thuốc đều được điều đi cắt phân xanh. Trên đường đi người ta đã tự dưng đứng ra hai phe tranh cãi nhau về tác hại của thuốc rầy đối với con người. Một người nói:

- Tôi đã chứng kiến tận mắt một người bị mụn ghẻ ngứa, chỉ chấm một chút thuốc rầy lên mụn ghẻ để sát trùng cho đỡ ngứa, nào ngờ chấm thuốc xong anh ta liền kêu khó chịu, phải chở đi cấp cứu. Nhưng đâu kịp nữa, cuối cùng anh ta đã chết.

Một người khác cãi:

- Rõ là chuyện bịa đặt! Một chút thuốc rầy chấm vào mụn ghẻ mà lại chết người thì thật phi lý hết chỗ nói!

Một người khác cãi lại:

- Không phi lý đâu! Thuốc rầy độc lắm. Tôi cũng gặp một việc tương tự. Lần đó tụi tôi cũng bơm thuốc rầy cho lúa. Chúng tôi đang bơm trên gió, không ngờ dưới gió lại có mấy người đi bắt ốc, hít phải hơi thuốc người bị xoàng kẻ bị xỉu cả. May chúng tôi biết được ngưng lại kịp thời để cấp cứu họ. May mắn là chẳng ai bị lọt vào tay tử thần.

Lại có người nói:

- Chuyện đâu không thấy chứ thực tế trước mắt hồi hôm ông Chấn rót thuốc rầy chảy ra tay ướt chèm bèm mà nào bị gì đâu? Mùi thuốc rầy hồi hôm cũng bốc nồng nặc mà có ai xỉu đâu? Đúng là phú quí sinh lễ nghĩa, nhà giàu đứt tay ăn mày đổ ruột!

Một giọng khác phụ họa:

- Sở dĩ người ta nói thuốc rầy nguy hiểm thế kia thế nọ chẳng qua để dọa mấy tên ăn cắp thôi. Ông Chấn đi cách mạng bao nhiêu năm, mang tới cấp bậc đại úy, nổi danh là anh hùng Trường Sơn, không lý ông ấy không rành điều đó?

Một giọng khác có vẻ dung hòa:

- Biết đâu thuốc rầy lại chẳng có loại mạnh và loại yếu hay loại thật và loại giả? Mình nên cảnh giác đề phòng vẫn hay hơn!

Rốt cuộc chẳng ai chịu thua ai. Tôi không nói gì nhưng cảm thấy bớt sợ về loại thuốc ấy. Tôi thầm nghĩ chắc nó cũng chỉ độc hại ở một giới hạn nào đó thôi.

Chiều hôm ấy, khi đi cắt phân xanh về tới nhà tôi giật mình nghe bà nội hỏi:

- Sáng nay đi bơm thuốc rầy chết hết một mạng con nghe chưa?

- Ai vậy mẹ? Bị chết như thế nào?

- Thằng Hải. Khi thằng Sự đi kiểm soát gặp nó mình đang đeo bình bơm, nằm vắt bên bờ ruộng mà chết.

Trời ơi! Thế thì mức độc hại của thuốc rầy thế nào đâu cần tranh cãi nữa!

Sau khi cơm tối xong, tôi cùng chị Lâm và chị Hiền đến thăm nạn nhân. Ở đây mọi người cũng đang bàn tán chuyện thuốc rầy. Một người tỏ vẻ thành thạo giải thích:

- Đi bơm thuốc mà không cẩn thận là mang họa thôi! Không mang khẩu trang hít phải hơi độc nhiều cũng chết. Làm việc gắng sức quá mệt người ra mồ hôi nhiều, lỗ chân lông nở lớn khiến hơi thuốc nhập vào cơ thể cũng chết. Để thuốc rầy dính vào da thịt, nhất là chỗ bị sây sướt nó ngấm vào máu cũng chết...

- Thế sao ông Chấn rót thuốc rầy chảy ròng ròng trên bàn tay lại chẳng hề hấn chi?

Một người nào đó đùa cợt:

-Thì thuốc rầy nó cũng phải sợ đảng chứ sao!

Nhiều người cố kiềm giữ tiếng cười:

- Đúng là thuốc rầy cũng phải nể mặt đảng!

Trong khi đó bà mẹ anh Hải vừa khóc vừa kể lể:

- Nhiều người nói con tôi chết đây cũng tại vì đói nên say thuốc. Bởi nó thương con quá mới nên nỗi. Buổi sáng vợ nó đã vét cho nó một chén cơm nguội nhưng nó nhất định không chịu ăn. Tội nghiệp, nó sợ thằng con đi học phải nhịn đói thành ra nó chết!

Một người khác nói:

- Người ta đã dặn trước khi đi bơm phải ăn cho no, anh Hải không chịu nghe nên mới rước vạ vô thân!

Bà mẹ đau khổ tiếp lời:

- Nó có chịu nghe ai đâu! Tôi với vợ nó cũng đã nói thuốc rầy rất độc, phải cẩn thận! Đã đơm cơm cho rồi mà không chịu ăn. Nó nói "ông Chấn rót thuốc chảy đầy tay mà có bị gì đâu, cứ sợ tào lao, phú quí sinh lễ nghĩa!". Bây giờ hối hận đâu kịp nữa!

Đám ma anh Hải cũng được tổ chức đơn giản như những đám ma khác trong giai đoạn kiệm ước này. Dù sao anh Hải vẫn có chút may mắn hơn những người bất hạnh khác. Gia đình anh được xã trích cấp cho một số lúa vì nạn nhân đã chết trong khi đang làm việc cho hợp tác xã.

Không biết ông trưởng tổ đảng Đặng Văn Chấn có rút được kinh nghiệm nào sau cái chết này không. Riêng góc nền nhà kho nơi ông Chấn rót thuốc rầy làm đổ xuống đã được anh thủ kho rửa đi rửa lại nhiều lần nhưng nghe nói mãi tới ngày làm lễ thất tuần của anh Hải chỗ đó vẫn chưa hết mùi thuốc rầy.

Ngô Viết Trọng

JULY 16 - 2025