Tiếng Và Miếng 

    Thời tiểu học, thỉnh thoảng nghe người lớn nói chuyện có nhắc đến câu “đúng là có tiếng mà chẳng có miếng" tôi thấy hay hay và nhớ vì chữ ‘tiếng' và chữ ‘miếng' nghe vần với nhau. Nhớ cho đến khi lên trung học, học đến tục ngữ, thành ngữ, ca dao mới cảm thấy thích thú. 

Trời ơi, cái kho tàng văn học dân gian của nước mình sao mà phong phú và … đồ sộ thế! Rồi đến khi giáo sư Quốc Văn (Việt Văn) ra đề Luận (Tập Làm Văn) bình giải “ Hãy giải thích ý nghĩa của tục ngữ: ‘Có tiếng mà không có Miếng’ “ tôi mới có dịp mày mò tìm hiểu, hào hứng tìm hiểu. Từ dạo đó tôi đã yêu tiếng Việt, yêu những dấu thanh khiến cho tiếng Việt khi đọc lên bổng xuống trầm, nghe du dương ngân nga biết bao!

Bây giờ đầu hai màu tóc tôi vẫn nhớ câu tục ngữ ấy. Nhớ là vì tôi có “miếng" nhưng chẳng có “tiếng". “Tiếng" của tôi đã được người khác dùng rồi!

Trong một xã hội mà lúc nào cũng ca tụng, quảng bá thành công và danh vọng; xem đó như một công thức mẫu mực, được đặt lên trên tất cả mọi giá trị đạo đức và tình người chúng ta bị “đầu độc” bởi những ý tưởng phải vươn lên để vượt trội hơn người bằng bất cứ giá nào. 

Ai cũng thích mình có tiếng tăm danh vọng vì càng có danh vọng thì sẽ càng có nhiều cơ hội để làm giàu, thoải mái tiêu xài, sống một đời sung sướng. Chúng ta cật lực làm việc chỉ để mong mỏi đến một ngày bước lên đài danh vọng, lúc đó mình sẽ thật hạnh phúc vì thỏa lòng. Tất nhiên không có gì sai trái nếu mình biết đem tiếng tăm của mình để cứu giúp và phụng sự nhân sinh. 

Thực tế số người thành công và nổi tiếng thì ít ỏi, ngược lại số người không thành công và ít tiếng tăm thì rất nhiều. Là bởi thành công trong sự nghiệp và có tiếng tăm đòi hỏi nhiều công phu và sự giúp đỡ của biết bao người, bao nhiêu hoàn cảnh, tình thế thuận lợi,...

Nhưng đôi khi chúng ta quên rằng người có tiếng tăm không tự mình họ có thể làm được mà phải cần đến những người khác giúp đỡ, những người đàng sau ‘hậu trường.’  Như chúng ta xem một màn cải lương, nhạc, kịch sân khấu… 

 Chúng ta chỉ thấy người đào và kép hát, hay những ca sĩ xuất hiện trước công chúng mà quên rằng để cho buổi diễn được thành công vượt bực, còn biết bao nhiêu người, như là đạo diễn, người viết kịch bản, nhạc công, nguời dàn dựng sân khấu, âm thanh và ánh sáng, và người trang điểm cho các nghệ sĩ, v.v.., và v.v…, cũng đã đóng góp không biết bao nhiêu là công sức của họ.  

Những người gặt hái những thành công này là những người xuất hiện trước quần chúng.  Riêng những người đàng sau hậu trường thì ít ai biết đến.

2

Chúng ta không có tiếng, nhưng có miếng vì sự thành công của một ai đó, hoặc một chương trình, hoặc một công ty, xã hội, hoặc một quốc gia đều có phần đóng góp của chúng ta, và của những người khác, cũng không có tiếng tăm như chúng ta. 

Như một chương trình trình diễn trên sân khấu thành công, dù muốn hay không nêu ra, chúng ta ai cũng hiểu là có sự đóng góp, không thể chối cãi, của các thành viên sau cánh gà.  Không ai biết họ là ai cả. Nhưng thiếu họ, sự thành công của chương trình sẽ có vấn đề! 

Trong đời sống thực cũng vậy, mình chỉ nhìn thấy người này thành công, người nọ nổi tiếng.  Nhưng mấy ai hiểu cho rằng thành công hay nổi tiếng của người kia là có một phần đóng góp, giúp đỡ của những người đứng đằng sau phụ tá. 

 Đương nhiên, nếu chúng ta hài lòng với cái vai phụ mà mình đang làm, và sẵn sàng nhường những tiếng tăm cho người vai chính, thì không có chuyện gì để nói nữa! Đằng này, đa số chúng ta không tự lượng sức mình.  Lúc nào cũng muốn mình lên vai chính để được mọi người biết đến nên đã không quản ngại, bỏ công xây đắp, để một ngày nào đó, mình sẽ được chọn vào vai chính.  

Câu hỏi đặt ra là:  Liệu mình có diễn thành công vai chính của mình, hay lại chật vật, loay hoay, phạm hết sai lầm này đến sai lầm khác?!  Rồi suốt đời mình vật vã, đau khổ, phiền não vì những thất bại đó?  Hay chúng ta lại muốn ‘thà một phút huy hoàng rồi chợt tắt, còn hơn buồn le lói suốt trăm năm?’ ( Xuân Diệu).

Có thể chúng ta sẽ không nhận được những lời khen thưởng, ca tụng, hay cảm ơn về những thành công của một việc gì đó mà ta đóng góp rất nhiều công sức. Nhưng đổi lại, chúng ta có sự an lạc và mãn nguyện về công việc mình làm.  Và chúng ta biết chắc rằng, nếu không có chúng ta thì công việc đó sẽ không bao giờ thành công được như vậy! 

Như những chú kiến thợ trong một tổ kiến, chúng âm thầm khuân vác, gầy dựng, nuôi dưỡng, và bồi bổ cho tổ kiến càng ngày càng được bền chắc và ổn định nhưng không bao giờ phàn nàn đấu đá nhau vì chúng biết rõ là nếu không có sự đóng góp của mỗi thành viên cho một mục đích chung thì làm gì có tổ kiến này!

Trong đời thường, mỗi người chúng ta đều có đóng góp vào việc thịnh hay suy của xã hội.  Như việc ô nhiễm môi trường là một ví dụ điển hình.  Nếu chúng ta học lối sống biết tái chế (recycle) thì mình đang góp phần vào việc bảo vệ môi trường.  

Cũng vậy, nếu chúng ta hiểu được vai trò của mình có một giá trị nào đó đối với bản thân, gia đình, xã hội, và đất nước chúng ta sẽ cảm thấy rất hài lòng với công việc mình đang làm; dù cho việc làm đó không đưa chúng ta đến tiếng tăm, hay danh vọng.

SEPT 2023

Nguyễn Văn Thành