23 مارچ 2014 درباره اختراع خطهای فونتیک
برخلاف تصور اکثر ایرانی ها الفبای امروز ما نه بوسیله ایرانی ها و نه بدست اعراب ابداع شد. حقیقت اینست که نه تنها الفبای
ما بلکه کلیه الفباهای صدائی (Phonetic)موجود از فارسی وعربی گرفته تا یونانی و لاتین و سریلیک همه دارای یک مبدأ ومأخذ هستند و آن الفبای آرامی (Imperial Aramaic) است.
آرامی ها که مخترعین اصلی الفباهای صدائی هستند بتدریج انواع تغییر شکل یافته الفبای خود را به کشورهای دور و نزدیک صادر کردند. به قول دکتر محمود جعفری استاد زبان پهلوی دانشگاه شیراز کاری که بیل گیتز(Bill Gates) و شرکت معروفش مایکروسافت (Microsoft) امروز انجام میدهند و به کلیه کشورهای مختلف برنامه کامپیوتری(Software) صادر میکنند، آنروزها بوسیله آرامی ها صورت میگرفت. بدین ترتیب که کشورهائی که نیازمند الفبا بودند با آنها تماس میگرفتند و آرامی ها الفبای خود را با مختصر تغییری همراه یک کاتب به کشورهای مزبور اعزام میداشتند. وظیفه این کاتب متناسب کردن الفبای آرامی برای صداهای مختص زبان کشور خریدار بود. یکی از نشانه های این امرهزوارش در خط پهلوی بود. بدین ترتیب که پاره ای از واژه‌های پهلوی به فارسی خوانده میشدند ولی حروف به کار رفته در آنها واژه آرامی را میخواندند. مثال بارز آن واژه شاهنشاه است که حروف به کار رفته در آن در بسیاری از متن های پهلوی ملک الملوک را میخواندند.
الفبای آرامی دارای بیست و دو حرف است که به همان ترتیب حروف ابجد نوشته و خوانده میشوند، با این تفاوت که شش حرف انتهائی حروف ابجد بعدها به آن اضافه شده اند.
در زمانهای مختلف تاریخ پیش از اسلام ایران صور مختلف همین رسم الخط آرامی به نامهای مختلف نظیر فارسی قدیم ، فارسی میانه ، پارتی ، پهلوی کتابی و پهلوی سالتر به اشکال مختلف متحول شده از متن اصلی مورد استفاده بودند. رسم الخط عربی و فارسی مدرن که همان خط نسخ باشند نیز یکی از صورمتحول شده همین رسم الخط آرامی اند. حروف ابجد دارای بیست و هشت حرف (ابجد ، هوز ، حطی ، کلمن ، سعفص ، قرشت ، ثخذ و ضظغ) است که در آن شش حرف انتهائی ث - خ - ذ - ض - ظ -غ متعلق به الفبای آرامی نیستند و بعدها به آن اضافه شده اند. اعراب بعدها ترتیب این حروف را هم بهم زدند و بصورتی که امروزه در فارسی به کار برده میشوند در آوردند (ا - ب - ت - ث - ج - ح - خ - د - ذ - ر - ز - س - ش - ص - ض - ط - ظ - ع - غ - ف - ق - ک - ل - م - ن - و - ه - ی).
چهار حرف پ - چ - گ - ژ نیز بعدها بوسیله ایرانی ها به آن اضافه شد و تعداد حروف به ۳۲ رسید. در رسم الخط پهلوی عکس این کار صورت گرفت و در واقع تعداد حروف کاهش یافت. در پهلوی سالترتعداد حروف ۱۸ و در پهلوی کتابی تعداد حروف ۱۴ می باشد. در واقع در پهلوی بعضی حروف برای چند صدای مختلف به کار میروند و خواننده مجبور است که صدای بکار رفته در کلمه را حدس بزند٬ چیزی شبیه ننوشتن صداهای اَ ـ اِ ـ اُ در فارسی امروزی که خواننده را وادار به حدس صدای به کار برده شده در کلمه میکند.
یونانی ها هم به نوبه خود چند حرف را حذف و چند حرف را اضافه کردند و تعداد حروف را به بیست و چهار رساندند و نحوه نوشتن را از چپ به راست کردند. الفباهای سریلیک و لاتین هم که متاثر از الفبای یونانی اند به نوبه خود تغییراتی را ایجاد کردند و الفباهائی متناسب با گروه زبانهای خود ایجاد کردند.
جدول های زیر ترتیب حروف آرامی ، پارتی ، پارسی ، پهلوی کتابی و پهلوی سالتر و نیز الفباهای عبری ، یونانی ، سریلیک و لاتین را نشان میدهند.
از نظر شکل تغییرات داده شده در طی چندین هزار سال چنان وسیع است که شناسائی حروف حاضر از صور اصلی آنها تقریباً غیر ممکن است. با این حال شباهت بین برخی حروف کنونی و حروف پهلوی غیر قابل انکار است.
نامهای حروف درآرامی با نامهای کنونی تفاوت چندانی ندارند. جدول زیر حروف آرامی را در مقابل حروف ابجد و یونانی نشان میدهد.
مقایسه ترتیب حروف لاتین ٬ سریلیک و یونانی با ترتیب حروف آرامی گواه دیگری است بر وابستگی الفباهای فوق به الفبای آرامی .
لازم به یاداوری است که در پهنای هزاران سال در تمامی این الفباها بجز حروف ابجد دستکاریهای فراوان صورت گرفته و حروف جدید اینجا و آنجا ٬ بخصوص در نیمه دوم حروف الفبا به آن اضافه شده اند. شاید علت اصلی دست نخورده ماندن حروف ابجد اینست که این حروف برای محاسبات سیاق به کار میرفتند.
نکته دیگری که لازم به توضیح است اینست که در زبانهای مختلف بعضی از حروف به جای یکدیگر به کار میروند. مثلاً در فارسی حرف "ب" بعضی اوقات در گفتار به صورت "و" تلفظ می شود. باز کردن و برداشتن در گفتار بصورت واز کردن و ورداشتن در می آیند. همین قابل تبدیل بودن این دو صدا در اسپانیائی و روسی هم مشاهده میشود. در روسی حرف سوم الفبا بصورت B نوشته میشود ولی "و" تلفظ می شود. در عربی حروف پ - چ - ژ - گ وجود ندارند و بجای آنها حروف ب (گاهی اوقات ف) - ج - ز - ک بکار میروند.
در مصر حرف ج بصورت گ تلفظ می شود. در یونانی و سریلیک هم جیم به گاما و گ تبدیل میشود.اکثر اروپائی ها قادر به تلفظ حروف غ و ق نیستند و بجای ان ها صدای حرف ک را به کار میبرند. در روسی حرف H وجود ندارد و بجای آن حرف E یا ک را بکار میبرند. در میان گروهی از اقوام هندی تلفظ "ز" مشکل است و بجای آن حرف "ج" را به کار میبرند.
بی اغراق ابداع الفبای فونتیک بوسیله آرامی ها یکی از بزرگترین اختراعات گذشتگان ما است و اهمیت آن کمتر از اختراعات مدرن نیست. الفبای فونتیک دسترسی به نوشتار را برای همگان آسان نمود، نشر عقاید ، افکار، علوم ، و اختراعات را ممکن ساخت. پیش از آن حروف هیروگلیف در مصر و خطوط چینی و ژاپنی ودر کشورهای دیگر آسیای جنوب شرقی تصویری یا پیکتو گرافیک بودند. بدین معنی که علائمی که برای نوشتن واژه های مختلف بکار میرفت نشان دهنده نحوه تلفظ لغات نبودند بلکه نشان دهنده معنی لغات بودند. برای مثال برای واژه آرامش شکل یک مرغابی که نشانه حرکت آرام بر روی آب بوده به کار گرفته میشد. البته بعدها چنان تغییراتی در خطوط چینی و ژاپنی پدید آمد که تشخیص شکل مرغابی دیگر بجز برای متخصصین میسر نبود. تعداد اشکال به کار رفته در این خطوط بسیار زیاد و دانستن همگی آنها محتاج یک عمر کار و کوشش بوده. البته امروزه گویا تعداد علائم در این خطوط کاهش یافته و از حدود ۴۰۰ به چیزی شبیه ۱۰۰ علامت نقصان یافته است. این علائم به هیچوجه نشانه نحوه تلفظ واژه ها نیستند و ازینرو در چین برای استاندارد کردن تلفظ واژه های مختلف و اسامی افراد از الفبای لاتین استفاده میشود. شاید تنها حسن رسم الخط تصویری اینست که در چین یک نوشتار بوسیله سخنگویان چهار زبان اصلی این کشور به یک صورت نوشته میشود و مطلب نوشته شده برای همگی آنها قابل استفاده است.
لندن - دکتر فرزاد وحید
الفبای سریلیک
Cyrillic Alphabet
الفبای یونانی
The Greek Alphabet
الفبای عبری
Hebrew Alphabet
