یارانه یا سوبسید برای محصولات کشاورزی و صنعتی بلای جان محیط زیست و اقتصاد است.

پیش از هر چیز لازم است که به این نکته بپردازیم که هرنوع تولید صنعتی و کشاورزی برای محیط زیست مضر است. البته تولیدات نانو وتولید دانش و هنر و فرهنگ جزء استثنی ها هستند وبه محیط زیست صدمه نمیزنند.

در مورد محصولات کشاورزی میتوان گفت که از یک طرف استفاده از کودهاو آفت کشهای شیمیائی به حیات پرندگان و حشرات صدمه میزند ودر بعضی موارد آب و خاک راهم آلوده میکند. استفاده از آبهای سطحی و زیر زمینی نمک های موجود در خاک را افزایش میدهند تا به حدیکه در بعضی از موارد زمین به علت شوری بیش از حد دیگر قابل استفاده نیست.

از طرف دیگر منابع آب زیر زمینی در اثر استفاده بیش ازحد پائین تر و پائین تر میروند و و رفته رفته خشک میشوند بطوریکه در بعضی از نقاط استان تهران وفارس وسایراستانهای کشورمنابع آب زیر زمینی برای همیشه از دست رفته اند. این پدیده باعث افت زمین و ایجاد گودالهای بزرگ در سطح زمین شده اند. استفاده بیش از حد از منابع آب سطحی وزیر زمینی باعث خشک شدن تالابها و دریاچه های کشورهم شده اند. در فارس دریاچه های بختگان و طشت زر و در آذربایجان دریاچه ارومیه در شرایط بسیار بدی به سر میبرندودر صورت ادامه این رویه ممکن است که برای همیشه خشک شوند . پدیده ای که باعث افزایش بیسابقه ریزگرد ها میشودو زمینهای اطراف را هم به علت بالا بردن میزان نمک غیر قابل استفاده خواهند کرد ودر ضمن بالا رفتن ذرات غبار ریز باعث بیماریهای تنفسی و مرگ و میر تعداد زیادی از افراد میشوند.

در مورد مضار تولیدات صنعتی به محیط زیست نیازی به قلمفرسائی نیست. از یک طرف ایجاد آلودگی هوا میکنند واز طرف دیگر پسابهای صنعتی وارد آبهای سطحی و زیر زمینی میشوند. بالا رفتن میزان گازهای گلخانه ای هم باعث بالا رفتن گرمای زمین وآب شدن یخچالهای طبیعی، بالا رفتن سطح آب اقیانوسها و زیر آب رفتن بسیاری از جزایر ونقاط ساحلی در بسیاری از کشورها میشوند. این پدیده در انتها منجر به از بین رفتن بسیاری از گونه های حیات وحش مشود.

با این مقدمه روشن است که تولیدات محصولات کشاورزی و صنعتی باید با توجه و دقت زیاد و تنها در مواقعی که نیاز جامعه را تامین کنند صورت بگیرند. در اینجا اثرات یارانه ها ویا سوبسیدهای کشاورزی و صنعتی بطور کلی زیر سئوال میروند.

هدف از تولید یک محصول بر آوردن نیازهای جامعه و ایجاد ارزش افزوده وثروت است. حال اگر مخارج تولید یک محصول از قیمت آن در بازار آزاد بیشتر باشد دیگر منطقی برای تولید آن با مخارج بالا وجود نخواهد داشت. نتیجه تولید محصول بالا رفتن آلودگی محیط زیست واز دست دادن ثروت است. درحقیقت دادن یارانه به تولید کننده بطور مصنوعی این توهم را ایجاد میکند که قیمت تمام شده رقابتی است و تولید محصول توجیه اقتصادی دارد.

برای اینکه مطلب بهتر روشن شود فرض کنید که قیمت واقعی تمام شده یک کالاکه شامل قیمت واقعی سوخت مورد نیاز و برق و آب مورد نیاز است 100 تومان شود واز این مقدار به علت یارانه برق و آب و سوخت و مواد اولیه دیگر 40 تومان کاسته شود. تولید کننده برای تولید محصول 60 تومان پرداخت میکند و چون قیمت بازار جهانی این کالا 90 تومان است آنرا صادر میکند و پس از پرداخت حمل و نقل و دیگر مخارج 10 تومان هم استفاده میکند. در اینجا آن 40 تومان یارانه ای که از جیب مملکت به تولید کننده داده شده 10 تومانش هم به جیب مصرف کننده خارجی که آنرا 90 تومان میخرد میرود . در واقع چون قیمت واقعی تمام شده محصول 100 تومان است و90 تومان به فروش میرود نه تنها ثروتی که ایجاد نشده بلکه در مجموع مملکت ضرر کرده ومقداری آلودگی هم به محیط زیست وارد شده.

با این مثال روشن میشود که که دادن یارانه به تولید کننده برای مملکت توجیه اقتصادی ندارد. البته در مواقعی که ایجاد یک صنعت جدید برای کشور تکنولوژی جدید را به ارمغان می آورد، برای یک مدت زمان بسیار محدوددادن یارانه قابل قبول است به شرطی که در این مدت صنعت نوپا جان بگیرد و بتواند روی پای خود بایستد و دیگر نیازی به یارانه نداشته باشد. در غیر این صورت پرداخت یارانه های متعدد از قبیل نرخ بسیار پائین برق و آب و سوخت به هیچوجه قابل توجیه نیست. متاسفانه در مملکت ما قیمتهای تمام شده آب و برق و سوخت از قیمتهای فروش آنها به مصرف کننده ها بیشتر است. جالب است که در ایران قیمت بنزین وارداتی هم بیشتر از قیمتی است که به مصرف کننده فروخته میشود. این یارانه ها از جیب مملکت خارج میشود و همانطور که اشاره شد قسمتی از آن هم به جیب مصرف کننده خارجی میرود.

مشکل دیگر پائین نگهداشتن مصنوعی بهای آب و برق و سوخت مصرف بی رویه آنها و افزایش آلودگی بیشتر در شهرها و قاچاق مواد سوختی به کشورهای همسایه است. (مصرف سرانه برق و گاز در ایران از متوسط مصرف سرانه جهانی برق و گاز بسیار بالا تر است). در صورت حذف این سوبسیدها امکان استفاده از مخارج سوبسید در سرمایه گزاری در صنایع پتروشیمی وپالایشی و توسعه راه ها وراه آهن و بسیاری از موارد دیگر ایجاد میشود.