سمینار پیشرفت مطالعات ایرانی در کمبریج

کیهان شماره ۵۰۲ ـ اول اردیبهشت ۱۳۷۳

روز شنبه نهم آوریل چهارمین سمینار در باره پیشرفت مطالعات ایرانی به همت «بنیاد هند و ایران قدیم» در شهر کمبریج برگذار شد. در این سمینار هشت سخنران از میان ایرانشناسان برجسته و متخصصین زبان های پارسی باستان و میانه حاصل تحقیقات خود را در اختیار حاضران قرار دادند.

اولین سخنران پروفسور سر هارولد بیلی رئیس ۹۴ ساله بنیاد هند و ایران قدیم بود و موضوع سخنرانی او شواهد جدیدی که نشان می دادند ایل پشنگ٬ که مدت ها در سواحل رود ولگا اقامت داشت و بعداً راهی مجارستان شد٬ یکی از اقوام ایرانی است. ایل پشنگ در قرن نهم میلادی مامور حفظ مرزهای مجارستان در زمان شاه بلای چهارم پادشاه مجارستان شد.

از زبان ایل پشنگ چهل کلمه باقی مانده است که وابستگی این زبان را به زبان های پارسی نشان می دهد.

سخنران بعدی پرفسور نیولی محقق مؤسسه مطالعات خاورمیانه و خاوردور در ایتالیا و کاشف شهر سوخته در سیستان بود. موضوع سخنرانی این محقق مقایسه روایت های مختلف در مورد زمان تولد زرتشت بود. بنا به نظر این محقق زرتشت حدود ششصد سال قبل از میلاد مسیح و یا دویست و پنجاه و هشت سال قبل از حمله اسکندر می زیسته است. در این مورد اختلافات زیادی بین محققین مختلف موجود است. بنا بر یک فرضیه٬ زرتشت یک شخصیت ماقبل تاریخ بود و زمان زندگی او کاملاً مشخص نیست. ولی از روی نام او که به معنای صاحب شتر زرد (دوکوهانه) است می توان گفت که تولد او از پنج هزار سال پیش به این طرف که شتر دوکوهانه اهلی شد صورت گرفته است. لازم به توضیح است که شترهای اهلی شده را از ساییدگی دندان هایشان در محل نصب لگام در حفاری های باستانشناسی تشخیص می دهند.

در کتیبه های بابلی آمده است که ۲۵۸ سال قبل از حمله اسکندر بزرگترین اتفاق تاریخ در این ناحیه رخ داد. ساسانیان این حادثه را بعثت زرتشت تعبیر کردند. به نظر سناتور تقی زاده و پرفسور بویس این اتفاق همان فتح نینوا بوسیله هوخشتر است و با بعثت زرتشت ارتباطی نداشته است.

۹۰ سال پیش٬ پس از ترجمه کتیبه بیستون مشخص شد که نام پدر داریوش ویشتاسب بوده است. فرضیه دوم در مورد زمان حیات زرتشت بر این اساس قرار گرفته است که این همان ویشتاسبی است که در اوستا از او به عنوان اولین پادشاه زرتشتی نام برده شده است. بنا به نظر گروهی از محققین از جمله موبد فیروز آذرگشسب این فرضیه صحت ندارد. به نظر موبد آذرگشسب زرتشت در حدود ۱۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح و یا هزار سال قبل از هخامنشیان می زیسته است.

سخنران بعدی خانم دکتر الموت هینتزه بود و سخنرانیش در باره روایات اوستا در مورد روز رستاخیز بود. به نظر این محقق این قسمت از اوستا بعداً به آن اضافه شده است و در متون پیش وجود نداشته است.

سخنران چهارم دکتر اوریک بازیروف محقق دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن (SOAS) بود. دکتر بازیروف که متخصص باستانشناسی و اصلاً متولد باکو است فارسی را به خوبی صحبت می کند.

موضوع صحبت دکتر بازیروف کشف یک سنگ قبر پارسی در ناحیه فریجیای ترکیه بود. در روی این سنگ کتیبه ای به خط آرامی نوشته شده است که هفتمین کتیبه آرامی است که در ترکیه کشف شده است. بالای این کتیبه نقش یک زن و یک موبد ویک سکوی آتشدان حکاکی شده است. اهمیت این کشف آن است که تاریخ این سنگ قبر دویست و دوازده سال قبل از میلاد مسیح است و سه نام پارسی در آن به چشم می خورد.

سخنران بعدی آقای دوبلوا محقق انجمن آسیایی لندن بود. این سخنران در مورد تحول پسوندهای ضمایر شخصی افعال از فارسی قدیم به فارسی میانه و فارسی کنونی صحبت کرد.

پس از این سخنران نوبت به پروفسور زوندرمان محقق آکادمی علوم برلین رسید تا در مورد متون سغدی ترفان صحبت کند.

پروفسور زوندرمان تحقیقاتش بیشتر در مورد ترجمه طومارهای مانوی است که ۹۰ سال پیش آلمان ها در چین کشف کردند و به موزه برلین بردند. متأسفانه قسمت زیادی از این طومارها در جنگ بین الملل دوم از بین رفت.

پروفسور گرنه سخنران بعدی نیز در مورد اکتشافات باستانشناسی سغدی در افغانستان، که روابط بین علائم مذهبی زرتشتی و هندو را نشان می دهند صحبت کرد.

پروفسور گرنه رئیس بخش ایرانشناسی دانشگاه سوربن پاریس است که در ده سال گذشته با پرفسور مارشیاک در شهر پارتی پنجکند در تاجیکستان مشغول حفاری بوده است.

آخرین سخنران پروفسور جمشیداوف محقق تاجیکی بود. پروفسور جمشیداوف که از اهالی تاجیکستان است در حال حاضر مشغول تحقیق در مورد ایجاد یک الفبا برای زبان شغنانی که در بخش بزرگی از بدخشان بدان صبحت می کنند می باشد. زبان شغنانی زبان تکلم است و الفبا ندارد. پروفسور جمشیداوف سعی بر این دارد که الفبایی بر اساس الفبای فارسی برای این زبان تعبیه کند.

پروفسور جمشیداوف نقشه تاجیکستان را رسم کرد و بر روی آن نواحی مختلفی را که زبان های جداگانه داشتند نشان داد. این زبان ها همه از زبان های ایرانی هستند منتهی خصوصیت های خود را از زمان باستان حفظ کرده اند.

۱ـ بنیاد هند و ایران قدیم قبلاً سه سمینار

در این زمینه ترتیب داده است

2. Ancient India and Iran Trust,

Cambridge

3. Prof. Sir Harold Bailey

4. Prof. G. Gnoli

5. Prof. Boyce

6. Dr. Almut Hintze

7. Dr. Oric Basirov

8. F. De Blois

9. Prof. W. Sundermann

10. Prof. F. Grenet

11. Prof. P. Jamshedov