طرح تاسیس مرکز آموزش بر پایه نیازهای حرفه ای
Work Based Learning
۱- مقدمه
این روز ها ما شاهد گسترش وسیع آموزش بر پایه نیاز های حرفه در اروپا و امریکا هستیم. هر سال تعداد بیشتری از دانشگاه ها این دوره را در میان دوره های ارائه شده خود میگنجانند.از آنجا که آموزش بر پایه نیاز های حرفه ای هنوز در ایران شناخته شده نیست، در این طرح کوشش شده است آموزش بر پایه نیاز های حرفه ای تعریف و چگونگی تاسیس و طرز کار مرکزی برای اجرای آن بیان شود.
۲- آموزش بر پایه نیاز های حرفه ای چیست؟
با وجود اینکه در کشورهای پیشرفته دانشگاه های معتبر برای جوابگوئی به نیاز های روز هر از چند سال دروس دانشگاهی خود را بازنگری میکنند، گنجاندن نیاز های همه حرفه هائی که احتمالا دانش آموختگان در آنها مشغول به کار خواهند شد در برنامه تحصیلی آنها در دنیای گسترده امروز تقریبا غیر ممکن است.
فکر ایجاد دوره های تحصیلی مخصوص برای حرفه های مختلف از اینجا آغاز شد.
آموزش بر پایه نیازهای حرفه ای برای کسانی که چندین سال از عمر خود را در محل کار گذرانده و در آنجا دوره هائی دیده و تجربیاتی کسب کرده و احتیاجات محل کار خود را به خوبی ارزیابی کرده اند ایدآل میباشد زیرا از یک طرف دوره هائی را که دانشجو در محل کار دیده وتجربیاتی که در این مدت اندوخته در صورت داشتن ارزش آکادمیک مورد تائید دانشگاه قرار میگیرند و واحد های مربوطه به حساب دانشجو گذاشته میشوند واز طرف دیگر دانشجو بعلت آگاهی از نیاز های موسسه ای که در آن کار میکند و همچنین نیاز های شخصی خودش، بهتر میتواند برنامه تحصیلی خود را طراحی کند.
در دوره های آموزش بر اساس نیاز های حرفه ای برنامه تحصیلی با همکاری کار فرما ، دانشگاه و دانشجو تدوین میشود. بدین ترتیب که نیاز های محل کار بوسیله کار فرما مشخص میشود. دانشجو هم آنچه را که به آن علاقه مند است و تصور میکند در آتیه حرفه ای او موثر است را مشخص میکند. در انتها دانشگاه ارزش آکادمیک مطالب پیشنهادی را بررسی کرده و در صورت موافقت مهر تائید بر آن میگذارد.
در ضمن موسسات حرفه ای که نیازمند به روز کردن فناوری خود هستند با فرستادن کارکنان خود به دانشگاه ها برای پژوهش در مشکلات فنی و حرفه ای خود میتوانند راه حل های مناسب را برای آنها پیدا کنند و نیروی کار ورزیده و مجربی را برای موسسات خود تربیت کنند.
در دوره های تحصیلی آموزش بر پایه نیاز های حرفه ای روشهای مختلف پژوهشی به تفصیل مورد بحث و گفتگو قرار میگیرد و دانشجویان در می یابند که از میان روشهای مختلف پژوهشی کدامیک از برای تحقیق آنها مناسب تراست. در اینجا چون پژوهش برای بهبود و بالا بردن بازده سیستم کاری خودشان میباشد با انجام پژوهش مربوطه دانشجویان یاد میگیرند که به این سیستم ها با نظر تحلیلی و انتقادی بنگرند ودر نتیجه میوانند در طول دوران فعالیت حرفه ای خود همواره بعنوان یک پژوهشگر اصلاح گر انجام وظیفه کنند و منشاء نوآوری و بهبود سیستم باشند.
۳- لزوم ایجاد مرکز آموزش بر پایه نیاز های حرفه ای در ایران
نیاز به باز نگری در رشته های آموزشی دانشگاه های ایران سالها است که احساس میشود.در یک گفتگو با فارغ التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف، از میان نود نفر فارغ التحصیلان حاضر در جلسه فقط دو نفر اظهار کردند که بیش از ده در صد آنچه که در دانشگاه یاد گرفته اند را در محل کار خود مورد استفاده قرار میدهند. ۹۷٪ باقیمانده ادعا کردند که ۹۰٪ اموزشهای داده شده هیچ کمکی به فعالیت حرفه ای انها نمی کند.
حال این سوال پیش می آید که آیا بهتر نبود که بجای تدریس مباحثی که مورد استفاده قرار نمیگیرند، مطالبی تدریس میشد که فارغ التحصیلان در دوران فعالیت های خود بیشتر به آنها نیاز داشتند واز این اتلاف وقت دانشجویان در دنیائی که صرفه جوئی در تمام زمینه ها از جمله زمان آموزش بسیار مهم است، جلو گیری میشد؟ آیا بهتر نبود که نیاز های حرفه ای در ابتدا در نظر گرفته و بر اساس آن دوره های تحصیلی طراحی میشد؟
یک نگاه اجمالی به مطالب مورد پژوهش در کارشناسی ارشد ودکترا در ایران نشان میدهد که بسیاری از موضوعات مورد تحقیق بدرد موسسات حرفه ای و صنعتی نمیخورند و متاسفانه نتیجه ای جز اتلاف وقت دانشجو و بودجه مملکت ندارند. در صورتیکه اگر موضوع پژوهش قبلا مورد تائید موسسه حرفه ای قرار میگرفت مسلما موضوعی انتخاب میشد که در بهبود شرایط کار و پیشرفت فنی و حرفه ای محل کار موثر واقع میشد.
۴- ساختار مرکز آموزش بر پایه نیاز های حرفه ای
از آنجا که ماهیت آموزشی این مرکز نسبت به سایر مراکز آموزشی کاملا متفاوت میباشد ترکیب و روابط نیروی انسانی مورد نیاز آن نیز طبعا کاملا متفاوت است.
یکی از بهترین مدل هائی که برای این کار میتوان در نظر گرفت مدل دانشگاه میدلسکس است که بعنوان دانشگاه پیشرو در این زمینه شناخته شده است.
در انستیتوی آموزش بر پایه نیاز های حرفه این دانشگاه، استادان وظیفه های رهبری دروس و استاد راهنما بودن دانشجویان را بعهده دارند. به هر دانشجو یک استاد راهنما اختصاص داده شده که وظیفه راهنمائی و خواندن و انتقاد و هدایت تمام گزارش ها و نوشته های اورا بر عهده دارد. علاوه بر استاد راهنما یک استاد متخصص در رشته تحقیقاتی دانشجو نیز بصورت حق التدریس از میان اساتید فن در دانشگاه های مختلف استخدام شده که وظیفه راهنمائی دانشجو را در رشته بخصوص او دارا میباشد. ارزیابی پروژه ها در ابتدا بوسیله استاد راهنما و استاد متخصص صورت میگیرد و سپس مورد بازرسی گروه استادان قرار میگیرد. بدین ترتیب استاندارد کردن نمرات به بهترین نحو ممکن صورت میگیرد. در این شرایط هیئت علمی مرکز با وجود آنکه در تمام زمینه ها دانشجو میپذیرد میتواند تا آنجا که ممکن است کوچک باقی بماند بدون آنکه به استاندارد علمی مرکز لطمه ای وارد شود.
در این دانشگاه روش های تحقیق، جستجوی اطلاعات، طراحی دروس و مقاله نویسی به دانشجویان تدریس میشود.برای این کار هم سمینار ها و کارگاههای آموزشی میگذارند و هم مطالب مربوطه را در وبلاگ مخصوص دانشگاه میگنجانند میشود تا دانشجویانی که در اقصی نقاط دنیا زندگی و کار میکنند نیز بتوانند از این مطالب بهره مند شوند.
۵- چگونگی پذیرش دانشجو
در این مرکز دانشجویانی پذیرفته میشوند که در شرکت های خدماتی و صنعتی و یا دستگاه های دولتی شاغل هستند و کار فرمایان آنها برای به روز کردن فناوری و بهبود وضع کار و تولید میخواهند متخصصین خود را طوری تربیت کنند که به صورت یک کارمند پژوهشگر در تمام دوران فعالیت حرفه ای خود مفید واقع شوند.
پذیرش دانشجو بنا بر مقتضات و قوانین کشور و دانشگاه و بنا بر درخواست دانشجو و کار فرما میتواند در دو یا سه نوبت در سال صورت بگیرد.
اولین وظیفه هر دانشجوی پذیرفته شده نوشتن یک شرح حال حرفه ای بسیار کامل از تجربیات اندوخته شده و دوره های آموزشی در حین کار و تحصیلات خود میباشد.با توجه به این شرح حال حرفه ای و آنچه دانشجو و کارفرمایش در نظر دارند برنامه تحصیلی خاصی برای او و به کمک او طراحی میشود. دانشجویان میتوانند تا ۴۰ درصد واحد های مورد نیاز در مرحله کارشناسی ارشد و دو سوم واحد های مورد نیاز در مقاطع دیگر را با ارائه دادن شواهد و مدارک مورد نیاز در ابتدای این دوره آموزشی بدست آورند.