نخستین موزه هخامنشی خارج از ایران

کیهان شماره ۵۲۹ ـ پنجشنبه پنجم آبان ۱۳۷۳

اخیراً به همت خانم پروفسور«باکر» (Bakir) و همکارانش در دانشگاه ازمیر ترکیه سنگ بنای اولین موزه هخامنشی خارج از مرزهای ایران در شهر «باندیرما» (Bandirma) در ترکیه گذاشته شد.

شهر «باندیرما» که بزرگترین آبادی ساحل جنوبی دریای مرمره است در نزدیکی تنگه داردانل قرار گرفته و با کشتی از استانبول دو ساعت فاصله دارد. اهمیت «باندیرما» از نظر ما ایرانیان نزدیکی آن به شهر باستانی «داسکلیوم» (Dascylium) است. این شهر باستانی که مرکز غربی ترین ساتراپی امپراتوری هخامنشی بوده است، سرنوشتی نظیر تخت جمشید دارد، بدین ترتیب که به وسیله اسکندر مقدونی به آتش کشیده شد و پس از آن هیچگاه برای سکنونت مورد استفاده قرار نگرفت.

هرودوت و گزنفون در مورد «داسکلیوم» اشارات زیادی دارند، ولی محل دقیق این شهر تا سال ۱۹۰۰ میلادی، زمانی که پرفسور «مونرو» (Monroe) از دانشگاه آکسفورد آن را کشف کرد، مشخص نبود.

بین سال های ۱۹۵۳ و ۱۹۷۳ چندین بار حفاری های باستان شناسی به وسیله گروه پروفسور «اکرم اکور گال» (Ekrem Ekurgal) در این شهر صورت گرفت و آثار بسیار پر ارزش دوره هخامنشی شامل چندین سنگ نبشته و کنده کاری های سنگی دیگر و اشیایی نظیر مهر، سکه و جواهرات مختلف از آنجا به دست آمد که در حال حاضر در موزه های مختلف ترکیه نگهداری می شوند. تنها در موزه استانبول یک سالن به کشفیات شهر «داسکلیوم» اختصاص داده شده است.

متأسفانه چون زرتشتیان در دوره هخامنشی معبد نداشتند و مرده های خود را دفن نمی کردند، از این دوره یادگاری های زیادی در ایران باقی نمانده است. کتیبه های باقیمانده از دوران هخامنشی در تخت جمشید همه جنبه سیاسی دارند و با مذهب زرتشتی ارتباط چندانی ندارند. تنها در داسکلیوم است که زرتشتیان تحت تأثیر تمدن یونانی شروع به مجسمه سازی و حکاکی بر روی سنگ کردند. سنگ تراشی ها و سنگ نبشته های یافت شده در آنجا همه جنبه مذهبی دارند و از اینرو این آثار در شناخت تمدن و اعتقادات دوران هخامنشی نقش حساسی را بازی خواهند نمود.

پروفسور «باکر» و همکارانش در دانشگاه ازمیر که از سال ۱۹۸۶ میلادی تا کنون مشغول حفاری در این منطقه اند، سه سال پیش به این نتیجه رسیدند که لازم است یک موزه مخصوص آثار هخامنشیان در محل ایجاد شود. این فکر با استقبال بی سابقه مردم «باندیرما» مواجه شد و اهالی این شهر بیش از پنج برابر مبلغ دریافتی از دولت ترکیه را که فقط دویست میلیون لیره ترک (حدود ۳۶۰۰ لیره استرلینگ) بود، مستقیماً جمع آوری کردند و با عزم راسخ شروع به ساختمان این موزه نمودند.

ساختمان موزه هخامنشی در زمینی به مساحت ۳۰۰۰ متر مربع در یک منطقه بسیار مناسب و مشرف به اسکله شهر، که به وسیله شهرداری محل اهدا شده است، صورت می گیرد. نقشه این موزه به وسیله یک گروه آرشیتکت محلی تهیه شده و به رایگان در اختیار مجریان این طرح گذاشته شده است. این گروه در تهیه نقشه این موزه دقت بسیار به خرج دادند و پس از مطالعه ساختمان چندین موزه اروپایی اقدام به طراحی این موزه نمودند. کلیه این عملیات به علاوه کارهای مربوط به نظارت بر اجرای پروژه مجاناً صورت گرفته است. یک شرکت ساختمانی محلی نیز قسمتی از مصالح ساختمانی مورد نیاز را به رایگان و بقیه مصالح را به قیمت تمام شده در طبق اخلاص قرار داده است. وزارت باستان شناسی ترکیه نیز اداره این موزه را پس از پایان عملیات ساختمانی متقبل شده است.

از همه جالبتر آنکه تعداد زیادی از شهروندان باندیرما وقت اضافی خود را به صورت رایگان برای کمک به ساختمان موزه، در اختیار مجریان این پروژه قرار دادند. تاکنون از طرف دولت ایران هیچگونه علاقه ای برای کمک به این طرح نشان داده نشده است.

متأسفانه این طرح در حال حاضر نیمه تمام مانده و برای تکمیل آن به کمک های بیشتری برای خرید دستگاه های تهویه هوا، کامپیوتر، میکروسکپ و سایر وسایل مور نیاز، احتیاج است. بانیان طرح انتظار کمک های بیشتری دارند تا بتوانند طرح را به پایان برسانند. ایرانیان علاقمند می توانند به دکتر «بازیروف» که صندوقدار کمک های مالی به این طرح است مراجعه کنند.

(O. Basirov, The Treasurer)

,Society Of The Iranian Oral Studies

,School Of Oriental and African Studies

,University Of London

,Thomhaugh St, Russel sq

London WC1H OXG

دکتر فرزاد وحید