Poświęcenie pierworodnych

(Wj 13, 1-2)

JHWH tak powiedział do Mojżesza: «Poświęćcie Mi wszystko pierworodne. U synów Izraela do Mnie należeć będą pierwociny łona matczynego - zarówno człowiek, jak i zwierzę». (Wj 13, 1-2)

Bóg znienacka prosi Mojżesza o poświęceniu Mu wszystkiego, co pierworodne – każde pierworodne z ludzi i ze zwierząt staje się Bożą własnością, zarezerwowaną dla Niego. Na wstępie zauważmy, że nie należy tego mylić z obrzędem obrzezania, bo obrzezanie dotyczy wszystkich chłopców (nie tylko pierworodnych) i nie dotyczy bydła.

W kulturze tamtego czasu znany był zwyczaj poświęcenia bogom pierwocin bydła i zbiorów. Pierworodne bydła i ludzi było najprawdopodobniej poświęcone któremuś z bóstw egipskich. Bóstwo miało opiekować się nim przez całe jego życie. Jeżeli taki był zwyczaj w Egipcie, nic dziwnego, żeby Bóg wymagał tego samego od swojego ludu.

Ale Mojżeszowe poświęcenie odbywa się w kontekście odkupienia pierworodnych podczas pierwszej nocy paschalnej. Pierworodni Izraela zostali ocaleni od śmierci dzięki krwi baranka. To przypomina ofiarę Abrahama, który najpierw zgodził się na poświęcenie Izaaka, pierworodnego syna Sary, ale ostatecznie baran podarowany przez Boga zastąpił Izaaka na ołtarzu ofiarnym (odsyłam do 22 rozdziału Księgi Rodzaju, link). Czyli to co się teraz dzieje w Egipcie jest kontynuacją historii Abrahama, ale rozszerzoną na cały lud Izraela. Temat z Księgi Rodzaju został wzbogacony o aspekt tajemnicy odkupienia dzięki krwi baranka paschalnego.

W nocy dziesiątej plagi pierworodni Izraela ocaleli tylko dlatego, że zostali odkupieni przez Boga. Zostali przez Boga nabyci ceną krwi baranka, stali się Jego własnością. Bóg stał się Goelem pierworodnych. Goel to najbliższy krewny osoby zniewolonej. Na goelu ciąży obowiązek odkupienia zniewolonych członków swojej rodziny. Skoro Izrael jest pierworodnym ludem Boga (Wj 4, 22), zgodnie z Prawem Izraela Bóg wkroczył w dzieje Egiptu w celu wyzwolenia swojego pierworodnego ludu. Bóg jest spokrewniony ze swoim ludem. My chrześcijanie nazywając Boga naszym Ojcem stawiamy więzy krwi na pierwszym planie naszej relacji z Nim.

W starożytności pierworodny był głową całego potomstwa rodzinnego. Poprzez odkupienie pierworodnych Bóg odkupił całe potomstwo Izraela. Cały lud należy do Boga. Dlatego wymagania stawiane przez Boga Izraelitom są dużo większe, niż poganom. Izraelici mają kategoryczny zakaz zwrócenia się do bóstw pogańskich, bo zostali odkupieni przez Boga, stali się Jego własnością. Nie mają już prawa wrócić do Egiptu!

Przykazanie poświęcenia Bogu pierworodnych jest kolejnym obrzędem służącym do podtrzymywania pamięci. W każdym pokoleniu przypomina się wydarzenie pierwszej nocy paschalnej i zaciągnięty obowiązek bycia wiernym Bogu, bycia wyłącznie zakochanym w Bogu, bo Bóg jest Bogiem zazdrosnym, tzn. żądającym wyłączności. Bóg nie znosi podzielonego serca.

W nocy paschalnej MeMRaH JHWH nawiedziła Egipt. MeMRaH – to znaczy Słowo. Jego przyjście nie było karą, ale było chwilą w której Haszem (Bóg wyzwoliciel) postanowił wybawić resztę Izraela, bo miara zła doszła do swoich granic (odsyłam do odpowiedniego odcinka, link). Bóg jako Goel był zobowiązany odkupić pierworodnych Izraela. Słowo Boże zstąpiło i nawiedziło Egipt. Wszystko, co było poświęcone bóstwom pogańskim zostało zmiecione sprzed oblicza Pana – bo jest tylko jeden Bóg i nikt nie może stać w Jego obecności. Zostali przy życiu tylko ci, którzy byli zaznaczeni krwią baranka.

W trzynastym wersecie słyszymy, że „wszystko pierworodne ludzi ma być wykupione”. Tutaj nie jest jeszcze doprecyzowane, w jaki sposób to wykupienie ma się odbyć w praktyce. Odpowiedź pojawi się dopiero w Księdze Liczb (Lb 8, 5-18). Odkupienie Izraelitów dokona się nie krwawą ofiarą, ale poprzez poświęcenie Lewitów w ich miejscu (Lewici to potomkowie Lewiego, syna patriarchy Jakuba, to jeden z dwunastu szczepów Izraela). Sami Lewici nie będą złożeni w ofierze, ale poświęcą całe swoje życie na wyłączną służbę Bogu. Oni będą mieli w świątyni zadanie wnoszenia ofiar przed Bogiem. Mówiąc dzisiejszym językiem, Lewici to osoby konsekrowane, to służba świątynna i kapłani.

Kapłaństwo aaranowe (lewickie) nie jest przywilejem. Jeśli Lewici mogą zbliżać się do ołtarza Pańskiego, jeśli mogą towarzyszyć ofiarom składanym Bogu w imieniu całego Izraela, to tylko dlatego, że we własnej osobie są żertwą ofiarną dla Pana. Lewici to osoby całkowicie poświęcone Bogu. Stają się powiernikami wierności Przymierzu wszystkich szczepów Izraela. Oni mają pilnować, aby Lud Boży nie padł z powrotem w pułapkę bałwochwalstwa, bo to oznaczałoby powrót do Egiptu i śmierć ludu.

Jest też temat ofiary zastępczej. W przypadku Izaaka złożonego w ofierze przez Abrahama, baran stał się ofiarą zastępczą. W nocy dziesiątej plagi egispkiej baranek paschalny stał się ofiarą zastępczą za pierworodnych Izraela. W Izraelu Lewici (czyli osoby konsekrowane) są ofiarą zastępczą dla odkupienia całego Izraela.

Na zakończenie proponuję wam wysłuchać obrzędu poświęcenia Lewitów z Księgi Liczb. Szczegóły tego obrzędu staną się zrozumiałe dopiero po naszym przeczytaniu Księgi Kapłańskiej, ale już teraz warto się z nim zapoznać.

Mówił znów JHWH do Mojżesza tymi słowami: «Wyłącz lewitów spośród Izraelitów i oczyść ich. Postąpisz zaś z nimi w ten sposób, aby ich oczyścić: pokropisz ich wodą przebłagania, ogolą całe swoje ciało, wypiorą szaty, i wtedy będą czyści. Następnie wezmą młodego cielca ze stada i należącą do tego ofiarę pokarmową z najczystszej mąki zaprawionej oliwą; ty zaś weźmiesz drugiego cielca ze stada na ofiarę przebłagalną. Każ wystąpić lewitom przed Namiot Spotkania i zbierz całe zgromadzenie Izraelitów. Gdy wyprowadzisz lewitów przed JHWH, Izraelici włożą na nich ręce. Następnie Aaron gestem kołysania wobec JHWH przekaże lewitów jako ofiarę Izraelitów i będą przeznaczeni na służbę dla JHWH. Lewici włożą ręce na głowy cielców, a ty jednego z nich złożysz na ofiarę przebłagalną, a drugiego jako całopalenie dla JHWH, by w ten sposób dokonać nad lewitami obrzędu przebłagania. Stawisz lewitów przed Aaronem i jego synami i ofiarujesz ich JHWH gestem kołysania. Wyodrębnij lewitów spośród Izraelitów, gdyż oni do Mnie należą. Gdy ich oczyścisz i ofiarujesz gestem kołysania, przyjdą lewici służyć w Namiocie Spotkania. Są oni Mnie oddani na własność spośród Izraelitów. Biorę ich spośród Izraela w miejsce tego, co otwiera łono matki - to znaczy w miejsce wszystkich pierworodnych. Do Mnie bowiem należy wszystko, co pierworodne w Izraelu, tak spośród ludzi, jak też i bydła. Poświęciłem ich dla siebie w owym dniu, kiedy pobiłem wszystkich pierworodnych w ziemi egipskiej. Obecnie biorę lewitów w miejsce wszystkich pierworodnych Izraelitów i daję ich Aaronowi i jego synom jako własność spośród Izraelitów, by za Izraelitów pełnili służbę w Namiocie Spotkania. Będą wyjednywać przebaczenie dla Izraelitów, by nie spotkała ich kara, w wypadku gdy sami zbliżą się do przybytku». Mojżesz więc, Aaron i cała społeczność Izraelitów postąpili z lewitami tak, jak JHWH rozkazał Mojżeszowi - według tego postąpili Izraelici z nimi. Lewici dokonali swego oczyszczenia i wyprali swoje szaty, Aaron zaś gestem kołysania ofiarował ich JHWH. Potem dokonał nad nimi obrzędu przebłagania, by w ten sposób zostali oczyszczeni. Następnie lewici zostali dopuszczeni do pełnienia służby w Namiocie Spotkania pod kierunkiem Aarona i jego synów. Jak rozkazał JHWH Mojżeszowi w sprawie lewitów, tak postąpiono z nimi. I tak mówił dalej JHWH do Mojżesza: «Takie jest prawo odnoszące się do lewitów: po ukończeniu dwudziestego piątego roku życia mogą służyć w Namiocie Spotkania. Po ukończeniu pięćdziesięciu lat są wolni od służby i nie będą jej dalej wykonywać. Mogą wprawdzie pomagać swoim braciom w Namiocie Spotkania przy wykonywaniu zajęć, ale do właściwej służby nie mogą być dopuszczeni. Tak masz postąpić z lewitami w sprawie ich służby». (Lb 8, 5-26)