Influenza H5N1
โรคไข้หวัดนก Avian influenza หรือ bird flu
Influenza A H5N1หริอ เชื้อไข้หวัดนก
คือ ไข้หวัดนกที่แพร่จากสัตว์มาสู่คน
ที่เคยมีรายงานการระบาดคือ H5N1,H7N7 และ H9N2 อาการจะต่างกัน
แต่ H5N1 เป็นเชื้อที่ทำให้เกิดอาการรุนแรงที่สุด
H5N1 ไข้ ไอ หอบ ปอดบวมและเกิด ARDS เสียชีวิตสูงมาก
H7N7 เยื่อบุตาอักเสบ บางรายตาอักเสบร่วมกับอาการคล้ายไข้หวัดใหญ่ โอกาสเสียชีวิตน้อย
H9N2 ไข้หวัดใหญ่อย่างอ่อนๆ
ชนิด ของInfluenza virus มี 3 ชนิด คือ A,B,C
A สำคัญสุด ก่อโรคในคน&สัตว์(หมู สัตว์ปีก ม้า แมวน้ำ แม้แต่ปลาวาฬก็ได้) และเป็นตัวทำให้ระบาดทั่วโลก
B และ C ก่อโรคในคน เท่านั้น
B ทำให้ระบาดในระดับภูมิภาค
C มักมีอาการน้อยหรือไม่มีอาการและไม่เกิดการระบาด
เป็น RNA virus ในตระกูล Orthomyxoviridae
ดังนั้นเชื้อที่มีปัญหาเป็น Influ A ทั้งหมด ทั้งของหมู คน นก
โครงสร้างไวรัส
ด้านในมี matrix protein(M) เป็น internal antigen มี 7-8 ท่อน (A,B มี 8 ท่อน ส่วน C มี 7 ท่อน)
เปลือกนอกหรือ envelope มี surface antigen 2 ชนิด: H(haemagglutinin) และ N(neuraminidase)
จึงทำให้เกิดได้หลายสายพันธุ์ เช่น H1N1,H2H2,H5N1 เป็นต้น
H= Hemagglutinin ทำปฏิกิริยาให้ RBC จับกลุ่มได้
N= Neuraminidase เป็นโปรตีน enzyme ย่อย receptor site ที่เยื่อหุ้มเซลล์ ของ host ได้ ทำให้ virions หลุดไปเป็นอิสระได้
Suptype ของเชื้อ Influenza A
แบ่งโดย surface antigen H มี 16 subtype(H1-H16), N มี 9 subtype(N1-N9) ดังนั้นจะมีเชื้อ เป็นร้อยสายพันธุ์
เชื้อ Influ.A ที่ทำให้เกิดในคน คือ H1-3,N1-2 และที่พบเป็นสาเหตุส่วนใหญ่คือ H1N1,H3N2 ปัจจุบันไม่พบ H2
เชื้อ Influ.A ที่ทำให้เกิดในนก คือ H1-16,N1-9 ไข้หวัดนกที่มีการระบาดมาสู่คน ส่วนใหญ่คือ H5N1
B และ C ยังไม่มีการแบ่ง subtype
การระบาด
ทั่วโลก 2546-2554: ผู้ป่วยยืนยันไข้หวัดนก 562 ราย ตาย 329 ราย
ไทย : มียืนยันรายแรก 23/1/2547 เด็ก 7 ปีจากสุพรรณบุรี
2547: ผู้ป่วยยืนยัน 17 ราย เสียชีวิต 12 ราย [ไทยมีการปิดข่าว นายกกินไก่โชว์]
2548: ผู้ป่วยยืนยัน 5 ราย เสียชีวิต 2 ราย
2549: ผู้ป่วยยืนยัน 3 ราย เสียชีวิตทั้ง 3 ราย
15 รายเลี้ยงไก่ไว้ในที่อยู่อาศัย 15 รายสัมผัสซากไก่ตาย 4 รายชำแหละไก่
สรุป พบได้น้อยแต่อาการรุนแรง
การระบาดในไทยเกิดจาก เชื้อไข้หวัดนกโดยตรง Avian H5N1 ไม่ใช่เชื้อลูกผสมระหว่างเชื้อไข้หวัดนกกับคน
และเป็นคนละตัวกับการระบาดที่ฮ่องกงHong Kong/97 H5N1 virus ส่วนไทยคือ Thailand/04 H5N1 viruses
ฮ่องกงเป็นลูกผสม คือ reassortment ของเชื้อไวรัสของห่าน นกเป็ดน้ำ และนกกระทา
ซึ่ง H5N1 นั้นมีหลาย genotype มากและเกิดใหม่เรื่อยๆ
ระยะฟักตัว
≤ 7 วัน เฉลี่ย 2-5 วัน
ระยะติดต่อ
โดยการสัมผัสกับสัตว์ที่ติดเชื้อโดยตรง ส่วนคนสู่คนต้องสัมผัสอย่างไกล้ชิดเป็นเวลานาน
เส้นทางติดต่อที่ชัดเจนไม่ทราบแน่ชัด แต่คาดว่า สูดเอาละอองฝอยเข้าไปในทางเดินหายใจส่วนล่าง หรือสัมผัสเยื่อเมือกหรือกลืนเข้าไป
อาการและอาการแสดง
ไข้สูงกว่า 38c ไอ และหอบ 100%
อาการURI เจ็บคอ 71% น้ำมูก แน่นจมูก จะพบน้อย
อาการLRI หายใจลำบาก หอบ ปอดอักเสบ หายใจล้มเหลวเฉียบพลัน โดยใช้เวลาเฉลี่ย 4 วัน และเสียชีวิต 9-10 วัน
อาการGI มีไข้ร่วมกับท้องเสีย 41% โดยมาด้วยท้องเสีย คลื่นไส้อาเจียน ตามมาด้วยปอดบวม หรือ ท้องเสีย แล้วชักหมดสติ และเสียชีวิต
แต่อาการสำคัญ คือ อาการปวดบวมที่เลวลงอย่างรวดเร็ว และเกิด ARDS
ปอดอักเสบพบทุกราย และ 80% จะเกิด ARDS
การวินิจฉัย
ต้องการการตรวจที่จำเพาะเพื่อยืนยันสายพันธุ์
สามารถแยกเชื้อไวรัสได้จาก น้ำไขสันหลัง อุจจาระ ลำคอ และ ซีรั่มของผู้ป่วย
เบื้องต้นต้องยืนยันก่อนว่าเป็น type A แล้วค่อยหา subtyping ต่อ โดย RT-PCR , viral culture, IF
การรักษา
ต้องให้ Oseltamivir อย่างรวดเร็ว จะช่วยเพิ่มโอกาสรอดชีวิต
หรือให้ยาร่วมกันหลายตัวเช่น Oseltamivir+ Amantadine
การรักษาอื่นๆ
การใช้ Ventilator :IPPV แนะนำให้ใช้ low tidal volume และ low pressure ventilation ในช่วงแรก
คำแนะนำ
1.เลี่ยงสัมผัสไก่นกตาย กินสุก ล้างมือทุกครั้งหลังสัมผัสสัตว์ปีกสิ่งคัดหลั่ง
2.ผู้มีอาการไอ ไข้ ควรซักประวัติ อาชีพเลี้ยง ขาย ชำแหละ ขนส่ง ทำลายซาก ที่เกี่ยวข้องสัตว์ปีก
วัคซีน
วัคซีนชนืดเชื้อตาย สำหรับ H5N1 มีแล้ว แต่ยังไม่ค่อยมีที่ใช้
Ref.