Herpes zoster
Herpes zoster หรือ Shingles
มักพบในคนที่เคยเป็นอีสุกอีใสมาก่อน
Herpes zoster มาจากภาษากรีก Herpes = เลื้อย/คลาน, Zoster = คล้ายเข็มขัด
สาเหตุ
เกิดจาก Reactivation ของเชื้อ Varicella zoster virus เชื้อเดียวกับอีสุกอีใส ที่หายแล้วมีเชื้อหลบซ่อนในปมประสาท
ของ sensory dorsal root ganglion
ปัญหาสำคัญ VS การให้วัคซีน
ผู้สูงอายุ 60-90 ปี จะพบว่ามีโอกาสเป็นโรคมี reactivation ประมาณ 30 %
หากเป็นแล้วจะทรมาน รวมถึงมีอาการปวดแสบมากจากการปวดปลายประสาท มากกว่าในเด็ก
จึงมีการแนะนำให้วัคซีนในผู้สูงอายุ
เพื่อไม่ให้เชื้อเกิด reactivation ขึ้นมาได้
แต่ dose สูงกว่าการให้ chiken pox ในเด็กประมาณ 2 เท่า
อุบัติการณ์
พบมากขึ้นตามอายุ เนื่องจาก cell-mediated immunity ลดลง
อัตราป่วยสูงสุดอยู่ที่อายุมากกว่า 65 ปี รองลงไป ลดลงตามอายุ
การติดต่อ
***หากไม่เคยเป็นอีสุกอีไส การสัมผัสผื่นตุ่มงูสวัด จะเป็นอีสุกอีไส***
ติดทางอากาศกับสัมผัส
ปัจจัยกระตุ้น/เสี่ยง
1.ภูมิต้านทานลดลง ร่างกายอ่อนแอจากโรค กินยากดภูมิ ปลูกถ่ายอวัยวะ โรคไต ปอดเรื้อรัง...
2.อายุมากยิ่งเป็นง่าย
อาการ
มักมีอาการปวด 2-3 วัน ในบริเวณที่ผื่นจะขึ้น หรือ มีอาการคล้ายไข้หวัดนำมาก่อน เช่น ไข้ ปวดศีรษะ ปวดเมื่อย ปวดท้อง อ่อนเพลีย
ลักษณะผื่น
มักเป็นข้างใดข้างหนึ่งของร่างกาย
เริ่มผื่นแดง กลายเป็นตุ่มพองใน1-2วัน น้ำใส-เหลือง-เลือด-สะเก็ด-ดำ ลอกหลุดไป 2-3 สัปดาห์
ปวด 2-3 วัน-Macule-papule-vesicle3-5 วัน-หาย10-15 วัน
การวินิจฉัย
กรณีไม่ชัดเจน ส่ง Tzanck smear ที่ฐานตุ่ม พบ multinucleated giants cells
การรักษา
1. antiviral drug:
ระยะเวลา ให้ยาภายใน 3 วัน *** เพื่อป้องกันไม่ให้เกิน post herpetic neuralgia ***
ยิ่งอายุมากยิ่งปวดมากรุนแรงมากขึ้น โดยเฉพาะอายุ 50 ปีขึ้นไป
การให้ใน 3 วัน ลดความรุนแรง ลดตุ่มน้ำใหม่ ช่วยให้หายเร็วขึ้น ลดระยะเวลาปวดหลังเป็นให้สั้นลง
ยาทาไม่ได้ผลต้องกินเท่านั้น
ใน Im host หากมากกว่า 2 dermatome ให้ด้วย
ขนาดยา
1.Chicken pox : สุกใส กิน 4 เวลา 5 วัน ควรให้ภายใน 48 ชั่วโมงหลังผื่นขึ้น
Acyclovir. 800mg sig. 1x 4 5 วัน
2.Herpes zoster : งูสวัดกิน 5 เวลา 7 วัน ควรให้ภายใน 72 ชั่วโมงหลังผื่นขึ้น
Acyclovir. 800mg sig. 1x5 7 วัน
2.ประคับประคอง ทำแผล ยาแก้ปวด ยาแก้คัน : opioids, gabapentine, TCA
Prognosis
มักหายใน 2-3 สัปดาห์ มักไม่ค่อยเป็นซ้ำ
HS vs preg: อาจไปสู่ทารกในครรภ์ เกิด ความพิการแต่กำเนิดได้
HS vs immunocompromised: อาจเป็นแบบแพร่กระจาย เข้าสมอง ปอด ตับได้
-มะเร็ง ปลูกถ่ายอวัยวะ อาการจะรุนแรงทำให้เกิด viremia, cerebritis ได้ : ให้ IV acyclovir 7-10วัน
-กินสเตียรอยด์ ยาเคมีต่ำๆ HIV ไม่รุนแรง : ให้ oral acyclovir, famiclovir หรือ valacyclovir 7-10 วัน
HS vs eye: หากพบที่จมูก ต้องดูที่ตาด้วย ทำให้กระจกตาอักเสบได้ ม่านตาอักเสบ ต้อหิน ประสาทตาอักเสบได้
HS vs Pain:ปวดเรื้อรังในตำแหน่งที่เป็นได้ ปวดแบบ? รักษา?
Ref.
http://haamor.com/th/%E0%B8%87%E0%B8%B9%E0%B8%AA%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%94/
https://sites.google.com/site/drugnoter/acyclov
https://sites.google.com/site/medicnote/infection/herpes-zoster